واردات خودرو برای اولین بار در ایران حدود ۱۰۲ سال گذشته آغاز شد. زمانی که مظفرالدین شاه قاجار دو دستگاه خودرو رنو را در یکی از سفرهای خود در سال ۱۲۹۷ از فرانسه به ایران آورد، راه ورود خودرو به کشور باز شد.
ایرانی‌ها که مردمانی علاقمند به ماشین بوده و هستند در همان سال از خودروهای وارده به کشور از فرنگ استقبال خوبی کردند، گرچه زمانی نگذشته بود که هر دو دستگاه خودرو رنو که از جمله اولین خودروهای وارداتی به ایران بودند به دلایلی از بین رفتند. با این حال اما ورود خودرو به ایران دیگر از علایق بزرگان کشور شده بود و به نوعی پای واردات خودرو به کشور به ویژه برای تهرانی‌ها باز شده بود.
تاریخچه واردات خودرو در ایران
با گذشت زمان و آشنایی هرچه بیشتر مردم و البته بزرگان و متولان جامعه با خودروهای از فرنگ آمده، کم کم نمایندگی‌های خودروسازان جهانی به ایران در رفت و آمد بودند و همین امر دلیلی شد تا برخی از مردان سیاست در آن زمان کنترل بازار واردات اتومبیل را در دست بگیرند و مدل‌های متعدد خودروسازی‌های بزرگ دنیا را به کشورشان هدیه دهند.
ورود خودروهای خارجی به ایران در آن سال‌ها چندان روی قاعده و اصول خاصی انجام نمی‌شد، چرا که تعداد آن‌ها چندان زیاد نبود؛ با این حال اما ایرانی‌ها میزبان‌های خوبی برای خودروهای خارجی بودند. واردات خودرو به ایران در آن زمان تا جایی آزاد بود که حتی مسافران و گردشگران خارجی هم می‌توانستند به راحتی ماشین دلخواه خود را همچون سوغات به ایران آورند که برخی صاحبنظران بر این باورند یکی از دلایل تنوع خودروهای خارجی در سال‌های ابتدایی ورود خودرو به کشور، تنوع سلیقه واردکنندگان بوده که چندان هم به ضرر بازار و مردم نبوده است.
حالا امروز حدود ۳۰ نمایندگی رسمی و دارای مجوز واردات ماشین در کشور فعال است و هر یک مدل‌های متعددی از برندهای معتبر جهانی را به کشور وارد می‌کنند. اما آیا می‌دانید اولین نمایندگی‌های خودروهای وارداتی در کشور از کدام برندها بودند؟ کدام یک از حدود ۱۰۰ سال گذشته تاکنون همچنان شریک تجاری ایران در صنعت خودرو هستند؟
۱. واردات مرسدس بنز
در سال‌هایی که هنوز درشکه و اسب سواری در روستاها و برخی شهرستان‌ها هنوز رواج داشت و کمتر کسی نام اتومبیل را به گوش شنیده بود، ناگهان نام مرسدس بنز بر سر زبان‌ها چرخید. اولین ماشین برند مرسدس بنز درست در سال ۱۳۲۷ پا به تهران قدیم گذاشت و از دوستداران ماشین با عنوان «اتومبیل آلمانی» دلربایی کرد. در آن زمان شرکت دایملر – بنز در ایران نمایندگی واردات محصولات این برند آلمانی را به عهده داشت و پیش از آن ورود خودرو بنز مختص افراد و رجل سیاسی بود.
همان زمان شرکتی دیگر با نام لیدا وارد میدان شد و تلاش کرد تا نمایندگی واردات محصولات بنز را بر عهده بگیرد که ورود بدون دانش آن باعث تعویق سه ساله در واردات محصولات مرسدس شد. پس از آن اما شرکت مریخ عهده دار واردات محصولات این شرکت شد و به دلیل ابتکار عمل و دانش بالا موفقیت نسبتا خوبی را بدست آورد. مرسدس بنز در آن روزها آنچنان از جایگاه و محبوبیتی برخوردار شده بود که شهربانی و تاکسیرانی تهران سفارش عمده‌ای جهت تهیه ماشین‌های مورد نیاز این دو سازمان ثبت کردند.
روزهای موفقت آمیز یکی پس از دیگری برای شرکت مریخ در حال گذر بودند تا جایی که این شرکت موفق به واردات کامیون‌های یونیماگ به کشور شد. پس از آن نیز مدل‌های متعددی از مینی بوس و کامیون‌های تولیدی بنز هم پایشان به ایران باز شد، به گونه‌ای که دیگر در دهه ۶۰ میلادی همه محصولات بنز در ایران موجود بودند.
طی همه این سال‌ها واردات ماشین‌های برند محبوب ایرانی‌ها (بنز) به ایران ادامه داشت و در حال حاضر شرکت ستاره ایران نمایندگی واردات محصولات Mercedes Benz را بر عهده دارد.
۲. واردات ب ام و
نام برند ب ام و برای ایرانی‌ها به واسطه واردات ابزار و موتورسیکلت‌های این شرکت از سال ۱۳۱۴ بسیار بیشتر و زودتر از بنز به گوش رسیده بود. اما حضور و فعالیت ب ام و در حیطه واردات موتور در ایران با حاشیه‌هایی همراه بود.
بعداز جنگ جهانی دوم نیز این کمپانی آلمانی با مشکلاتی همراه شد، اما در سال ۱۳۳۴ شرکت سهامی ماشین فلاحتی نمایندگی رسمی واردات خودروهای ب ام و را بر عهده گرفت که البته در ابتدا چندان پر رونق نبود؛ چرا که ایرانی‌ها برند ب ام و را به عنوان موتور سیکلت می‌شناختند و چندان از خودروهای این شرکت استقبال نکردند.
با این حال اما محصولات این کمپانی آلمانی تا دهه ۵۰ فروش تقریبا ثابتی داشت؛ تا اینکه در سال ۵۷ و آغاز انقلاب اسلامی، ساختمان این شرکت به کلی خراب شد.
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از سرگیری واردات ماشین به ایران، جریان ورود خودروهای BMW به ایران تسهیل شد تا جایی که در حال حاضر پرشیا خودرو نماینده رسمی محصولات ب ام و در ایران شناخته می‌شود.
۳. واردات پژو
همکاری ایران و پژو به دهه ۳۰ شمسی با شرکت ایران خودرو برمی‌گردد. از همان زمانی که قرار شد پژو ماشین ۲۰۲ را وارد خطوط تاکسیرانی ایران کند تا همین امروز که همکاری این دو شرکت تعلیق شده است.
پژو نیز به عنوان یکی از برندهای محبوب میان ایرانی‌ها شناخته می‌شود که شاید دلیل این محبوبیت دسترسی آسان، تنوع تولیدات و شباهت زیادش به خودروهای آمریکایی بوده است. در اواخر دهه ۳۰ شمسی شرکتی با عنوان شبدیز که پیش‌تر به واردات محصولات سیتروئن به ایران معروف بود، نمایندگی واردات خودروهای پژو را بر عهده گرفت.
در طول این ۶۰ سال برند پژو در ایران به صورت مستمر حضور داشت که گرچه برخی اوقات ارتباطش با ایران کمرنگ‌تر شد، اما به واسطه فروش قابل قبولش در ایران، این ارتباط با ایران حفظ شد. البته این ارتباط خوب میان ایران و پژو از سال ۹۷ کمی شکراب شده و طبق اعلام فرانسوی‌ها، فعلا همکاری میان این دو کشور نیست.
۴. واردات تویوتا
تویوتای ژاپن که نامی نوستالژیک برای خودرو دوستان ایرانی است، از دهه ۳۰ شمسی پا به بازار خودروهای وارداتی ایران گذاشت و میان علاقمندان ماشین در ایران جای خوبی باز کرد.
نمایندگی ورود محصولات تویوتا ژاپن در ایران به عهده موتوکار بود و این شرکت توانست با ورود خودروهای شاسی بلند تویوتا (جیپ تویوتا) خودی نشان دهد. گرچه در ابتدا استقبال از این خودرو زیاد نبود، اما به مروز زمان کیفیت این خودرو به همگان ثابت و باعث شد تا سایر محصولات وارداتی تویوتا در بازار نیز به خوبی دیده شود.
یکی از معروف‌ترین خودروهای برند تویوتا در میان ایرانی‌ها، تویوتا تیارا یا همان تویوتا کرونا بود که در سال۱۳۵۴ از شهرت خوبی برخوردار شد. در برخی از آمارهای سال ۵۷ آمده است که حجم واردات تویوتا پیش از انقلاب اسلامی به حدود ۴۰ هزار دستگاه در سال رسیده است و این امر Toyota را به عنوان یکی از برندهای موفق در امر واردات خودرو در کشورمان معرفی می‌کند.
واردات خودرو پس از انقلاب اسلامی
طبیعی است پس از هر تغییر سیاسی و اقتصادی در کشورها، به طبع صنایع آن‌ها در اولین مرحله تحت تاثیر قرار می‌گیرند که صنعت و واردات ماشین نیز در جریان انقلاب اسلامی از این قاعده مستثنی نبودند. این بار اما اوضاع کمی متفاوت بود، چرا که درست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز حرکت به سمت نوسازی مجدد، جنگ تحمیلی آغاز شد و به طور کل واردات خودرو را برای هشت سال متوقف کرد.
پس از پایان جنگ تحمیلی اما واردات ماشین به کشور در کنار تولید خودروی محبوب ایرانی‌ها همچون پیکان و پیکان جوانان، از سر گرفته شد با این تفاوت که این بار تنوع وجود نمایندگی‌ها از کشورهای آسیایی و اروپایی بیش از پیش شد. اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ اوضاع واردات خودرو به کشور به خوبی پیش می‌رفت تا اینکه ناگهان در سال ۷۳ و به یکباره اعلام شد به زودی واردات انواع خودرو ممنوع می‌شود. در این شرایط همچنین اعلام شد که هر شرکتی قصد خروج از ایران را دارد اعلام کند که در پی آن مشکلات متعددی همچون خودروهای دپو شده در گمرک، خوردوهای پیش فروش شده و … در آن زمان به وارد کنندگان ضررهای زیادی زده شد؛ در نهایت پرونده واردات خودرو در دهه ۷۰ بسته شد.
واردات خودرو در دهه پر هیجان ۸۰ شمسی
تاخت و تاز قیمت خودروهای خارجی پس از بسته شدن درهای واردات خودرو به کشور یکی از اتفاقات متاثر از تصمیم‌گیری‌های دهه ۷۰ شمسی بود. در این سال‌ها میزان خودروهای وارداتی از طرق مختلف رو به افزایش بود زیرا به دلیل ورود جسته گریخته خودروهای خارجی با عنوان لوکس و تشریفاتی از کانال‌های بخش خصوصی، نوسانات قیمت این ماشین‌ها حتی بیش از ۱۰۰ و ۱۵۰ میلیون تومان هم رسید.
اما رفته رفته از سال ۸۳ مجددا درهای واردات ماشین به کشور باز شد و نمایندگی‌ها نیز یکی پس از دیگری فعالیت تجاری‌شان را در ایران از سر گرفتند. رونق بازار خودرو، فروش اقساطی و لیزینگی خودروهای وارداتی در کنار خودروهای داخلی فرصتی شد تا دستی به سر و روی مدل‌های قدیمی‌تر ماشین‌ها در کشور کشیده شود و بازار خودرو نو نوار شود.
دهه ۹۰، دهه طلایی واردات خودرو به کشور
روزهای طلایی واردات خودرو به کشور (آمار واردات خودرو) از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد. نمایندگی‌های رسمی خودرو در این زمان یکی پس از دیگری مجوز فعالیت و واردات ماشین گرفتند و رونق نسبی به بازار خودروهای خارجی و بازار مشترک برگشت. این وضعیت تا تابستان سال ۹۴ به صورت نسبتا ثابت ادامه داشت؛ اما درست پس از قرارداد مشترک ۱+۵ و امضای برجام، شانس مجدد به صنعت خودرو ایران بیش از پیش شد تا جایی که قراردادهای جوینت ونچر یکی پس از دیگری صورت گرفت و خطوط تولید مشترک و گمرک مملو از خودروهای جدید شد.
روزهای طلایی دهه ۹۰ با شدت هرچه تمام‌تر در حال گذر بودند که ناگهان بازار خودرو با افزایش حدود دو برابری قیمت خودرو آن هم به واسطه نوسانات نرخ ارز از نوروز ۹۷ مواجه شد. چیزی از نوسانات نرخ ارز و تحمیل گرانی‌ها به بازارهای سرمایه‌ای ایران نگذشته بود که ناگهان در خردادماه ۹۷، خروج آمریکا از برجام اعلام شد که پیرو این خبر تعدادی از شرکای تجاری ایران در صنعت خودرو نیز خبر خداحافظی‌شان از صنعت خودرو ایران را منتشر کردند.
در سه ماه پر تلاطم بهار ۹۷، اتفاق‌ها برای صنعت خودرو و به ویژه واردات ماشین پشت سر یکدیگر در حال رخ دادن بود که ناگهان در تیرماه ۹۷ وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت، آب پاکی را روی دست واردکنندگان ریخت و ممنوعیت واردات خودرو تا اطلاع ثانوی اعلام کرد. خبری شوکه کننده برای فعالان بازار خودرو که نمی دانستند باید با خودروهای در گمرک مانده چه کنند؟
گرچه در طول مدت حدود دوسال از زمان ممنوعیت واردات ماشین به کشور، بازار فروش خودرو کارکرده رونق نسبی داشته است، اما واردکنندگان و فعالان بازار همچنان امیدوارند تا در سال ۹۹ و بر اساس تصمیم‌گیری‌های دولت که در این مدت بارها به رفع ممنوعیت خودرو اشاره شده است، واردات خودرو از سر گرفته شود، خودروهای دپو شده تحویل مشتریان شود و سرمایه‌های قفل شده در این بخش به گردش بازار سرمایه کمک کنند.
نویسنده: نگار میرکریمی
