جک هیدرولیکی یکی از ابزار پرکاربرد در صنایع مختلف بهویژه صنایع مرتبط با ماشین‌آلات سنگین محسوب میشود. در تعریفی ساده این جک سبب میشود که اجسام و بارهای مختلف بتوانند از روی زمین بلند شوند.
جک هیدرولیکی استوانه کوچکی دارد که روغن موجود در آن تحت فشار نیرویی قرار گرفته و به دلیل تراکم‌ناپذیری روغن، این نیرو به استوانه بزرگتر جک منتقل شده و سپس نیروی وارد شده با کمک پیستون استوانه بزرگ سبب بلند شدن بار میشود.
ساختار جک هیدرولیکی بسیار ساده است و به دلیل حجم کوچک و قدرت زیادی که ایجاد میکند و همچنین سرعت قابل کنترلی که دارد بسیار پر کاربرد و موثر است.
جک های هیدرولیکی را به عنوان جک‌های روغنی نیز میشناسند و دلیل آن هم می‌تواند روغن موجود در استوانه آن‌ها باشد که به عبارتی محرک جک‌ها محسوب میشود. جک‌های روغنی در تناژ دو تن تا 100 تن ساخته میشوند و در همه کارگاههای صنعتی کاربرد دارند.
در هنگام کار کردن با جک هیدرولیکی گاها ممکن است با عناوینی از قبیل جک بطری یا جک استوانه‌ای و… نیز رو‌به‌رو شوید که در واقع اسم‌های متفاوتی است که جک هیدرولیک را با آن میشناسند.
از عناوین دیگری که جک‌های هیدرولیکی را با آن میشناسند می‌توان به جک‌های روغنی بادی اشاره کرد. این جک‌ها با توجه به نامی که دارند عموما در خصوص وسایل‌نقلیه‌ای بکار میروند که مجهز به یک مخزن کمپرسور هوا بوده و ساختار آن‌ها بر پایه هوا و هیدرولیک است. جک‌های روغنی بادی نسب به جک‌های روغنی ساده قیمت بالاتری داشته و همچنین قدرت تولیدی آن‌ها نیز به مراتب بیشتر است.
کاربرد جک هیدرولیک در صنایع مختلف
همانطور که می‌دانید برای حمل، جابه‌جایی و بلند کردن ماشین آلات سنگین مثل ماشینهای کشاورزی نیرویی فراتر از نیروی انسانی لازم است. مدت زمان زیادی است که بشر متوجه شده می‌تواند برای سهولت در این امر از توان و قدرت هیدرولیک استفاده کنند. عموما در همه آپاراتیها و مکانیکیها برای حرکت دادن خودرو از روی چاله و یا جابه‌جایی تایرها از جک هیدرولیکی استفاده میکنند.
جک هیدرولیک در بیشتر صنایع کاربرد ویژهای دارد. این تجهیزات علاوه‌بر اینکه در ماشین آلات معدنی و راه‌سازی، انواع بالابر و آسانسورها، کمپرسیها، لیفتراک استفاده میشود در بخشهای مهمی مثل پالایشگاهها، حفاریها، برج سازی و … نیز مورد استفاده کاربردی قرار می‌گیرد.
از دلایل اهمیت استفاده از جک هیدرولیک می‌توان به شکل و ساختار تقریبا ساده به همراه قدرت بسیار زیاد آن اشاره کرد. به همین دلیل است که این وسیله در صنایع مختلف از اهمیت ویژهای برخوردار است. با توجه بازه گسترده استفاده از جک هیدرولیک در صنایع مختلف این قطعه در انواع و قطر و اندازه متفاوتی تولید میشود.
عملکرد صحیح جک هیدرولیک
برای استفاده درست از هر وسیله‌ای لازم است آن را به خوبی شناخته تا در روند کار با مشکلات کمتری مواجه شویم. شناخت معایب و ایرادات نیز کمک بیشتری به نگهداری و استفاده صحیح از وسایل و تجهیزات مختلف میکند. جک هیدرولیک یا همان جک روغنی نیز از این قاعده مستثنی نیست. این قطعه هرچند فواید بسیاری دارد اما نشت روغن و آلودگی حاصل از آن می‌تواند بسیار دردسر آفرین شود.
برای استفاده صحیح از این وسیله، بایستی به میزان روغن در جک توجه شود چرا که کم بودن روغن سبب کاهش توان بازوی جک شده و در نهایت سبب میشود جک به اندازه کافی بلند نشود.
لازم به ذکر است که وجود هوا نیز در روغن جک سبب میشود جک از حالت نرم و یکنواخت خارج شده و این اتفاق نیز یک اختلال در روند کار جک به وجود می‌آورد.
میله جک برای عملکرد صحیح باید بتواند به راحتی بالا و پایین برود ولی زمانی که روغن آلودگی داشته باشد یا نشتی کند یا آب بندها خراب باشند، این فرایند دچار اختلال میشود.
جک هیدرولیک علاوه‌بر اینکه قدرت بسیاری دارد به‌دلیل موقعیت‌دهی دقیق و امکان بالای کنترل و تنظیم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. عملکرد نرم و آرام و امکان تغییر جهت از دیگر مزایای این جک محسوب میشود البته که کم صدا بودن و حرکت یکنواخت آن به دلیل عدم تراکم روغن هم مزیت این قطعه است.
مزایا و معایب جک هیدرولیک
همانطور که پیش از این نیز عنوان کردیم جک هیدرولیک قدرت بالایی دارد که همین موضوع مهم‌ترین نقطه قوت این قطعه محسوب میشود. از مزایای دیگر جک هیدرولیک می‌توان به عملکرد نرم و آرام و همچنین امکان تغییر جهت و موقعیت‌دهی بسیار دقیق و تنظیمات قابل‌کنترل آن اشاره کرد. به علاوه جک‌های هیدرولیکی بسیار کم صدا بوده و در هنگام استفاده از آن‌ها آلودگی صوتی در کمترین میزان خود قرار دارد.
ویژگیهای منحصر به فرد جک هیدرولیکی سبب شده این جک یکی از رایج‌ترین ابزارآلات کمکی موجود در بازار محسوب شود. در واقع سادگی عملکرد، استفاده از سیستم‌های سوختی تجدیدپذیر و تمامی ویژگیهای مثبت دیگر ذکر شده این سیستم را به یکی از عناصر کلیدی و جدی در صنایع مختلف تبدیل کرده است.
البته قیمت مناسب در مقایسه با کارایی بالا، علت دیگری است که مصرف‌کننده را مجاب میکند تا این جک را نسبت به جک‌های دیگر موجود در بازار انتخاب کند.
معایب استفاده از این جک نیز مواردی بودند که پیش از این به آن‌ها اشاره کردیم. مواردی که عملکرد صحیح جک را دچار اختلال کرده و سبب میشود این سیستم کارایی خود را از دست دهد. به‌عنوان نمونه به انتها نرسیدن بازوی جک که ناشی از کم بودن روغن آن یا وجود نشتی در جک است کارایی این سیستم را کاسته و سبب میشود که تلمبه جک دچار مشکل شود.
یکی دیگر از عیوبی که سبب میشود استفاده‌کنندگان از جک‌های هیدرولیک با مشکل مواجه شوند مربوط به زمانی که اصطلاحا جک در حالت اسفنجی قرار دارد. در این حالت بالا و پایین رفتن جک به صورت نرم و یکنواخت اتفاق نمی‌افتد.
قطعات تشکیل‌دهنده جک هیدرولیک روغنی شامل دسته، پیستون، سیلندر، سوپاپ رفت و برگشت، خلاص کن و استوانه روغن است.
انواع دستگاه جک هیدرولیکی
به طور کلی جک‌های هیدرولیکی روغنی به سه دسته تقسیم میشوند.
- جک روغنی یک طرفه
قطر پیستون و دسته آن برابر است و فقط یک محفظه ورودی برای ورود و خروج روغن دارد.
- جک روغنی یک طرفه ورودی و خروجی
قطر دسته پیستون کمتر از قطر پیستون بوده و دارای دو محفظه برای ورود و خروج روغن است.
- جک روغنی دو طرفه
قطر دسته پیستون کوچکتر از قطر پیستون بوده و ممکن است یک دسته پیستون یا دو دسته پیستون در دو طرف پیستون وجود داشته باشد و دارای دو محفظه برای ورود و خروج روغن است. این نوع جک بصورت استوانه ای بادی در ظرفیت های مختلف عرضه می گردد.
در نهایت لازم ذکر شود که با وجود کارایی بالا و قیمت مقرون‌به‌صرفه جک‌های هیدرولیکی از جمله سیستم‌های محسوب میشوند که نگهداری از آن‌ها نیازمند صرف دقت و هزینه است. هرچه کارخانجات و مجتمع‌هایی که از این جک‌ها استفاده میکنند بزرگتر بوده و در واقع حجم سنگین‌تری از بار توسط آن‌ها جابه‌جا شود هزینه و دقتی که می‌بایست در هنگام تعمیر و نگهداری از آن‌ها صرف شود بیشتر میشود.
نویسنده: زهرا ملکی
