زیان انباشته 3 خودروساز بزرگ به بیش از 80 هزار میلیارد تومان رسیده است، دوراهی رکود و تورم به معضلی اساسی برای صنعت خودروسازی در ایران تبدیل شده و چیزی نمانده که سنگینی بار بدهی 100 هزار میلیارد تومانی، این استراژیک‌ترین صنعت ایران با قدمتی بالای 50 سال را ورشکسته کند.
به بیان دیگر، رشد تولید و افزایش بدهی، وضعیت را برای صنعت خودروسازی ایران وخیم کرده است. چرا که به دلیل افزایش نرخ تورم و کاهش قدرت خرید مردم، افزایش تولید هزینه تمام شده برای تولید هر خودرو را بالا می‌برد. این در حالی است که محصولات روی دست خودرو ساز می‌ماند.
زیان صعودی خودروسازان
با استناد به آماری که روی تارنمای «کدال» قرار گرفته است، تا پایان سال 98، زیان سه خودروساز بزرگ (گروه خودروسازی ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو)، رقمی در حدود 18 هزار میلیارد تومان گزارش شده است. اما یک سال بعد، یعنی تا پایان سال گذشته این زیان با رشد 32 هزار میلیارد تومانی، به 50 هزارمیلیارد تومان رسید.
میزان فروش کمتر از انتظار بود
حال پرسش اساسی این است: «چرا خودروسازان زیان می‌دهند؟» آگاهان صنعتی پاسخ‌های متفاوتی برای این سوال دارند. اما آمارها بهتر در این باره سخن می‌گویند. بر اساس آمارهای رسمی خودروسازهای بورسی، که روی تارنمای کدال قرار گرفته و وزارت صمت نیز این ارقام را تایید کرده است، فقط در سال 99، خودروسازان رقمی بالغ بر 53 هزار میلیارد تومان به دلیل کاهش فروش محصولات خود زیان دیدند. چرا که درآمد حاصل از فروش آنها، 20 هزار میلیارد تومان با رقمی که پیش‌بینی کرده بودند، فاصله داشت.
خودرو گران نشود، کارمان تمام است!
این روند هنوز هم وجود دارد. پس از اعتراض خودروسازان به مصوبه شورای رقابت بارها اعلام شد 2 خودروساز بزرگ، در بهترین حال 40 درصد از محصولات خود را به فروش می‌رسانند و این اتفاق در کنار قیمت‌گذاری دستوری برای خودرو، باعث حال بد این صنعت در ایران شده است. خودروسازان در جلسه‌ای که با کمیسیون صنایع داشتند، اعلام کرده‌اند که روی فروش هر خودرو دستکم 30 میلیون تومان زیان می‌دهند!
خودروسازان نقدینگی می‌خواهند
مشکلات صنعت خودروسازی در ایران یکی 2 تا نیست؛ کاهش تقاضا برای خرید خودرو به دلیل کاهش توان مالی اقشار آسیب‌پذیر، از یک سو و فشار سیاست‌های دستوری از سوی دیگر، موجب شده است تا صنعت خودرو در ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقدینگی باشد.
در این میان خودروسازان نوک پیکان اتهام را به سوی شورای رقابت خودرو نشانه گرفته‌اند. سیزدهم اردیبهشت‌ماه سال جاری بود که شورای رقابت پس از ماه‌ها کشمکش اعلام کرد خودرو سازان فقط 9 درصد از مجاز به افزایش قیمت محصولات خود هستند. این رقم با مقاومت خودروسازان مواجه شد و آنها موفق شدند محصولات خود را 2 درصد بالاتر از قیمت مصوب به فروش برسانند.
افزایش قیمت 15 درصدی اعمال شود
ماجرا به اینجا هم ختم نشد. حالا صدای تولید کنندگان خودرو درآمده که اگر افزایش 14تا 15 درصدی قیمت برای محصولات آنها اعمال نشود، خودروساز یک قدم تا ورشکستگی بیشتر فاصله ندارد. درخواست برای گران‌تر شدن خودرو از درب کارخانه در حالی وجود دارد که یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد، بازار خودرو کشش افزایش قیمت، بیش از قیمت‌های فعلی را ندارد و بار این گرانی بر دوش مصرف‌کننده است.
شرایط دشوار برای قیمت‌گذاری خودرو
اما در این میان برخی دست‌اندرکاران صنعتی نیز همصدا با خودروسازان می‌گویند جبران این زیان راهی به جز افزایش قیمت محصولات ندارد. این خواسته مخالفان بسیاری دارد. تصمیم گیری در این وضعیت بسیار دشوار است.
جمع‌بندی؛ زیان خودروسازان از کجا آمد؟
بازار خودرو در دوگانه رکود و تورم گرفتار شده است. تقاضای سرمایه‌گذاری در این بازار کم شده و حالا هر تقاضایی برای خرید خودرو در بازار وجود دارد، مصرفی است. این اتفاق از دو منظر قابل تحلیل است؛ اول آنکه کاهش تقاضای سرمایه‌گذاری در بازار خودرو همان نکته‌ای که سال‌ها آگاهان اقتصادی به دنبال تحقق آن بوده‌اند. به این مفهوم که هرکس نیاز مبرم به خودرو دارد، آن را خریداری کند نه برای کسب سود و دلالی.
اما این اتفاق برای صنعتی که به دلیل شفاف نبودن صورتهای مالی‌اش حتی نیاز به سرمایه او مشخص نیست، ناخوشایند است. خودروسازان از زمان تحریم، یعنی در دهه 90 با افت 50 درصدی تولید و کاهش درآمد دست و پنجه نرم کرده‌اند. دولت(ها) سال تلاش کرد زیان صنعت خودروسازی را کتمان کند، اما نشد. حالا از خودروسازان برای افزایش دوباره قیمت اصرار وجود دارد و از شورای رقابت انکار. این ماجرا همچنان ادامه دارد…
نویسنده: فرشته بهروزی‌نیک
