سال ۱۳۴۹ هجری شمسی با تمام خاطراتی که در خود جا داده، یک نوباوه به نام سیتروئن ژیان دارد که برای افراد بسیاری که در دهه‌های ۵۰، ۶۰و ۷۰ زیستند، خاطره‌ساز بوده است و دست کم همگی، یک بار سوار این ماشین شده‌ایم.
ژیان که محصول شرکت خودروسازی مشهور سیتروئن است، یک فرانسوی الاصل به حساب می‌آید و به تنهایی سندی برای عمر و کسوت این شرکت به حساب می‌آید. نسل‌های متعدد این ژیان با شکل و شمایل و کارکردهای متفاوت به بازار خودرو ایران و جهان در دهه‌های ذکر شده راه پیدا کرد و در حال حاضر، با این که از خط تولید سیتروئن رخت بر بسته، ارزش آن بیش از پیش شده و تبدیل به یکی از خودروهای لوکس و عتیقه شده است. سیتروئن ژیان چه بود و چه شد؟ چه نسل‌هایی راهی بازار کرد و تاریخچه شگفت‌انگیزش چیست؟
ژیان در مسابقات اتومبیلرانی
زمانی را به خاطر داریم که در سربالایی‌ها سوار بر سیتروئن ژیان قورباغه‌ای جا می‌ماندیم و مجبور بودیم از خودرو پیاده شویم و بدنه سنگین خودرو را با آن کمک‌فنرهای سنگین و تکرارنشدنی به حرکت درآوریم. همیشه از خودمان با تمسخر می‌پرسیدیم که چرا ماشین به این ضعیفی باید چنین کمک‌فنرهای قدرتمندی داشته باشد؟! این سوال در ذهن تا جایی ماند که روزی یک مکانیک حرفه‌ای گفت؛ «بچه جان! این ماشین برای خودش برو و بیایی دارد! این که به این روز افتاده به خاطر این است که ماشین جون داری هست و فقط صاحبش بهش رسیدگی نمی‌کند. در حالی که این ماشین مخصوص گردش و تفریح است!».
کافی است تا کمی مجله‌های قدیمی را تورق کنیم تا تصویر انواع ژیان را که با مشارکت پژو و سیتروئن طراحی شده‌اند را در خطوط مسابقات اتومبیلرانی دنیا ببینیم که چه گرد و خاکی راه انداخته‌اند! متعجب می‌شویم اما باید بدانیم که پلتفرم این خودرو هنوز هم جزو پرقدرت‌ترین‌ها در دنیای خودرو به حساب می‌آید. همین که ۱۰۰ سال است از عمر سیتروئن ژیان می‌گذرد و باز در حال صحبت درباره آن هستیم نشان از این دارد که این خودرو جایگاه ویژه خود را همچنان حفظ کرده است.
درباره سیتروئن
۱۹۱۹ میلادی، سالی بود که سیتروئن در فرانسه متولد شد. این شرکت خودروسازی فرانسوی از همان آغاز فعالیت به طراحی خودروهای بروز و ابداعی معروف بود. شاید اگر در این سال‌ها با دیدن خودروهای پیشرفته سیتروئن، با دیدن سیتروئن ژیان به این باور برسید که امکان ندارد روزی این شرکت خودروسازی با این خودرو در جهان مشهور شده است جای تعجب نداشته باشد. اما باید توجه داشت که مفهوم کمک فنر و موتوری که بتواند قدرتی بیش از اتومبیل‌های آن روزگار داشته باشد در پیکره ژیان جا گرفته است. البته گفتنی است که ژیان با این شعار به دست شرکت سیتروئن ساخته شد که قرار است اتومبیلی با صرفه از لحاظ اقتصادی و البته از لحاظ ابعاد جمع و جور باشد.
سیتروئن 2CV
کسی نیست که این اتومبیل را در میان نسل‌های سیتروئن ژیان در فیلم‌های گنگستری آمریکایی و البته، فیلم‌های روشنفکری فرانسوی ندیده باشد. ۲ سی وی یک موتور هوای خنک دارد که استفاده از این نوع موتور باعث شده تا این خودرو با مصرف بسیار پایین بنزین جز کم‌مصرف‌ترین خودروهای زمان خود به حساب بیاید. می‌گویند شایعه است اما این یک واقعیت محض است که دو سی وی مانند تمام نسل‌های دیگر ژیان چپ نمی‌شود و این قابلیت به خاطر پلتفرم استثنایی این خودرو است. کمک‌فنرهای این خودرو به صورت عدد ۸ انگلیسی طراحی شده‌اند و علاوه بر قدرت زیادی که به آن داده‌اند باعث جلوگیری از واژگون شدن آن می‌شوند. شاید اصلا به خاطر همین است که سیتروئن ژیان در تمام انواع خود تبدیل به خودرو مسابقات شده است.
سیتروئن دایان
سیتروئن دایان فیلم‌هایی را یادآوری می‌کند که عده‌ای از نیروهای اطلاعاتی در امتداد جنگ سرد در نزدیکی خانه سران دشمن کمین می‌زدند و از داخل کابین آن مشغول شنود و زیر نظر گرفتن فعل و انفعالات آدم‌های خانه می‌شدند.
سیتروئن دایان البته در ایران، سال‌های پر از خاطره را رقم زده است و بسیاری از کسانی که در حال حاضر در حال گذراندن دهه هفتم عمرشان هستند با دیدن تصویر این خودرو لبخندی می‌زنند و می‌گویند: «ما این سیتروئن رو برای جا‌به‌جا کردن وسایل مغازه و کارمان استفاده می‌کردیم!». پلتفرم این خودرو همان پلتفرمی است که بعدها شرکت سیتروئن از آن برای آفرود ماهاری بهره برد.
هندلینگ بی نظیر سیتروئن ژیان
بد نیست در این میان در مورد دلیل اصلی شهرت سیتروئن ژیان صحبت کنیم و بدانیم که اصلا دلیل محبوبیت و شگفتی این نسل از خودروهای شرکت سیتروئن چیست. نه خبری از فناوری‌های پیشرفته خودرو مانند کروز کنترل و سیستم تعلیق بود و نه موتورهای انژکتوری. اما ژیان با بهره‌گیری از ابداعات مهندسان خود توانست با شناخت فیزیک درست یک پلتفرم، اتومبیلی به نام سیتروئن ژیان طراحی کند که به خودی خود از یک سیستم تعلیق مکانیکی بهره‌مند است که هم می‌تواند از موانع مسابقاتی مختلفی عبور کند و هم با سرعت بسیار بالا و پیچ و خم جاده‌ها به هیچ عنوان چپ نکند.
سال ۱۳۴۰ شمسی و ژیان در ایران
روی صفحه مجلات و روزنامه‌های ۱۳۴۰ هجری شمسی، تصویر سیتروئن ژیان برای اول با این عنوان چاپ شد؛ « ژیان سواری ۵۴ با جلو پنجره و گلگیر و سپر جدید!». بعدها به ژیان قورباغه‌ای معروف شد و بسیاری از مخاطبان خودروهای جدید برای خرید آن صف کشیدند. شاید جالب باشد بدانیم که به وجود آمدن شرکت سایپا به بهانه حضور ژیان و ایرانیزه کردن این خودرو و تولید آن به عنوان یک خودرو دو رگه ایرانی فرانسوی شکل گرفت! گفتنی است که ژیان با شعار «خودروی ارزان» در فرانسه ساخته شد و همین سیاست در ایران نیز به انجام رسید و ژیان تولید داخل هم از قیمت مناسبی برخوردار بود. تقریبا تمام خانواده‌های ایرانی از تمام اقشار توانایی خرید این خودرو را داشتند و این امتیاز بزرگی هم برای مردم و هم برای سیتروئن ژیان بود تا بتواند در تمام خاطرات مردم ایران جا بگیرد.
پایان سیتروئن ژیان
سیتروئن ژیان در سال‌های بعد از انقلاب کم‌کم جایگاه محبوب خود را با کاهش تولید از دست داد و رفته رفته جای خود را به خودروی دیگر فرانسوی به نام رنو داد و به خاطره‌ها پیوست. در حال حاضر، تعداد کمی از این خودرو را تنها در مجموعه‌های افرادی می‌بینیم که علاقه وافری به اتومبیل‌های عتیقه دارند.
خودروهای عتیقه در ایران
برای این که بتوان به اصالت هر محصول به ویژه خودرو پی برد و فهمید که باید چه نوع خودرویی را که دارای سابقه طولانی و البته خوش نام است در یاد نگه داشت. این قضاوت از یک جهت به عهده مردم است که خود تصمیم بگیرند چه اتومبیلی را می‌خواهند در دفترچه خاطرات ذهن‌شان نگاه دارند و از طرف دیگر، به عهده شرکت‌های خودروسازی است که با تولید محصولات ویژه تا چه اندازه می‌خواهند به جوامع مختلف خدمت کنند.
نویسنده: احسان والیان
