عربستان سعودی از یک اقتصاد مبتنی بر نفت برخوردار است و نوسانات قیمت نفت سبب ایجاد مشکلات مالی فراوانی برای این کشور می‌شود. همین موضوع نیز سبب شده که دولت‌مردان و حکم‌رانان این کشور به سمت کاهش وابستگی نفتی حرکت کنند. یکی از مصادیق اتخاذ این سیاست نیز تلاش عربستان برای برپایی صنعت خودروسازی است.
عربستان به طور کلی از صنعت خودروسازی مستقلی برخوردار نیست و تقریبا اکثر خودروهای مورد استفاده در این کشور وارداتی بوده و اتفاقا از نمونه‌های لوکس موجود در بازار نیز هستند.
در همین راستا عربستان تصمیم گرفته است تا از سال ۲۰۲۲ به کمک سه خودروساز بزرگ صنعت خودروسازی خود را توسعه داده و راه‌اندازی کند.
نباید این نکته را نادیده گرفت که تمامی خودروهای موجود در عربستان وارداتی نبوده و این کشور اندکی در حوزه خودروسازی تجربه دارد. به عنوان نمونه شرکت ملی خودروسازی این کشور از سال ۱۹۷۷ تعدادی از کامیون‌های مرسدس بنز را در جده تولید می‌کند. همچنین رنو و ولوو نیز خطوط تولیدی را در این کشور راه‌اندازی کرده‌اند.
سعودی‌ها پیش از این نیز به سراغ خودروسازان مختلفی از جمله تویوتا رفته و از آنها خواسته بودند که به توسعه صنعت خودروسازی این کشور کمک کنند. البته بسیاری از کمپانی‌های خودروسازی به این درخواست پاسخ منفی داده و به دلایل مختلفی از جمله بالا بودن هزینه نیروی انسانی در عربستان، بازار داخلی کوچک، و نبود قطعه‌سازان داخلی اشاره کرده‌اند. اکنون اما به نظر می‌رسد که وضعیت تغییر کرده و عربستان سعودی موفق شده که نظر مثبت خودروسازان را به سمت خود جذب کند.
بررسی بازار خودرو عربستان
عربستان سعودی بزرگترین بازار خرید و فروش خودرو در خاورمیانه را در اختیار دارد که البته اکثر مدل‌های موجود در این بازار نیز وارداتی هستند. تنها در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۰ درصد از وسایل نقلیه فروخته شده در خاورمیانه شامل انواع مدل‌های سواری، تجاری و کامیون‌های سبک و سنگین در عربستان داد و ستد شدند که حجمی بالغ بر یک میلیون دستگاه خودرو بوده است.
چشم امید کره ای ها به بازار خودرو عربستان
بازار عربستان برای کره‌ای‌ها بسیار مهم تلقی می‌شود. این کشور دومین مقصد صادراتی کره است و اکثر کامیون‌های تجاری موجود در بازار آن تولید کره هستند. همچنین کره‌ای‌ها بیشترین میزان قطعات و لوازم یدکی عربستان را تامین می‌کنند.
بازار خودروهای دست دوم و خدمات پس از فروش نیز در عربستان سعودی از شرایط مساعدی برخوردار است. اکثر کمپانی‌های مطرح جهانی در این کشور نمایندگی داشته و خدمات پس از فروش خود را به صورت کامل ارائه می‌دهند.
جالب است بدانید ذائقه مردم عربستان بسیار متمایل به مدرنیته بوده و به طور قطع خودروهای لوکسی که مطابق با تکنولوژی‌های روز موجود در بازار ساخته شده باشند در این کشور محبوبیت بالایی خواهند یافت.
شورلت، پورشه و لامبورگینی در صدر فروش بازار خودرو در عربستان هستند و البته با توجه به این موضوع بعید به نظر می‌رسد که نخستین خودرو ملی این کشور چندان اقبال بالایی در فروش را بدست آورد.
دولت عربستان مشوق اصلی بخش خصوصی در توسعه صنعت خودروسازی
دولت عربستان کمپانی‌ها و شرکت‌های خودروسازی موجود در این کشور را تشویق می‌کند که به سمت تولید خودرو و جهش صنعت خودروسازی کشورشان گام بردارند. البته اقتصاد مبتنی بر نفت مهم‌ترین عاملی است که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه خودروسازی را در این کشور با چالش مواجه می‌کند.
تعدادی شرکت تولیدکننده لوازم یدکی خودرو در عربستان در حال فعالیت است اما به طور کل سعودی‌ها با وجود پتانسیل بالا و بازار فروش قابل‌توجه صنعت خودروسازی مستقلی را در اختیار ندارند.
جالب است بدانید یکی از عوامل موثر در اقتصاد عربستان سعودی که در ابعاد مختلف خود را نشان می‌دهد میزان بهای نفت است. هر زمانی که بهای نفت به میزان حتی اندکی بالا رفته است بازارهای مختلف عربستان نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و بزرگتر شده‌اند. متعاقبا کاهش بهای نفت نیز سبب کوچک شدن بازارهای مختلف شده است.
طی چند سال گذشته اقتصاد عربستان به سمت کوچک شدن پیش رفته و همین موضوع نیز سبب شده که خرید و فروش خودرو در عربستان کاهش یابد. حتی لغو ممنوعیت رانندگی زنان در این کشور نیز به اندازه‌ای که انتظار می‌رفت نتوانست بر بازار خرید و فروش این کشور تاثیر مثبت گذارد. هرچند افزایش نسبی تقاضا برای خرید خودرو پس از لغو ممنوعیت رانندگی زنان در این کشور امر غیرقابل انکاری است.
قوانین سخت واردات خودرو در عربستان
اکثر خودروهای دست دوم موفق نمی‌شوند به بازار کشور عربستان وارد شوند چراکه اداره گمرکات این کشور استانداردهای بسیار سختگیرانه‌ای را برای واردات خودرو در نظر گرفته است. به همین جهت حتی خودروهای خارجی صفر کیلومتر که وارد بازار این کشور می‌شوند، درگیر ترخیص و مشکلات مربوط به حوزه واردات شده و این روند برای نمونه‌های دست دوم به مراتب سخت‌تر است. به عنوان نمونه خودروهای وارداتی که ۵ سال از زمان تولید آنها گذشته باشد به سختی می‌توانند به بازار عربستان سعودی راه پیدا کنند. این رقم برای کامیون‌ها و خودروهای باری ۱۰ سال است.
همچنین قوانین مرتبط با ایمنی خودروها نیز در حدود ۳ سال است که در این کشور مورد بازبینی قرار گرفته و به‌روز‌رسانی شده است. به عنوان نمونه تمامی خودروهای مورد استفاده در این کشور باید از ترمز ضد قفل، ترمز هوشمند و کیسه‌های هوا مخصوص صندلی‌های جلو برخوردار باشند. این موارد باید در خصوص تمامی خودروهای وارداتی و حتی خودروهای تولیدی استارتاپ‌ها نیز رعایت شود.
محمد بن سلمان؛ ولیعهدی که حداقل در ظاهر به دنبال توسعه است
ولیعهد عربستان به دنبال آن است که با افزایش فرصت‌های شغلی علاوه‌بر بهبود اقتصاد این کشور به کاهش وابستگی نفتی آن نیز کمک کند و این مهم را طریق استقلال در تولید خودرو و تسلیحات نظامی پیگیری می‌کند.
گفتنی است که این هدف با تمرکز کمیسیون سلطنتی (Royal Commission) عربستان سعودی اجرایی خواهد شد.
یکی از بزرگترین صنایعی که می‌تواند در اشتغال‌زایی کشورها تاثیر بسزایی بگذارد صنعت خودروسازی است. به همین جهت نیز عموما کشورهای توسعه‌یافته از صنعت خودروسازی قوی برخوردار بوده و حتی محصولات خود را به دیگر کشورها نیز صادر می‌کنند. در همین راستا نیز سیاست‌مداران پیوسته در تلاش هستند تا صنعت خودروسازی کشور خود را گسترش داده و به سمت ایجاد مشاغل بیشتر و اقتصاد قوی‌تر گام بردارند.
براساس اظهارات مقامات و مسئولین عربستانی صنعت خودروسازی عربستان تا سال ۲۰۴۰ میلادی بیش از ۱۰.۵ میلیارد دلار سرمایه را جذب خواهد کرد و به همین جهت نیز انتظار می‌رود که به زودی این صنعت بتواند اشتغال‌زایی قابل‌توجهی را ایجاد کند.
پیش‌بینی می‌شود صنعت خودروسازی این کشور در دو شهر صنعتی جبیل و رأس الخیر توسعه داده شود و احتمالا در طی سال‌های آینده این دو شهر به قطب خودروسازی عربستان سعودی تبدیل شوند.
عرضه نخستین خودرو ملی عربستان تا ۲ سال آینده
احتمالا نخستین خودرو ساخت عربستان از سال ۲۰۲۲ روانه بازار این کشور خواهد شد و کارخانه و خط تولید آن نیز در شهر صنعتی جبیل توسعه داده می‌شود.
جالب است بدانید عربستان سعودی به دنبال ساخت یک شهر بدون خودرو است که انرژی مورد نیاز آن به صورت ۱۰۰ درصد پاک تامین خواهد شد. این شهرک که به جهت کاهش وابستگی اقتصادی به نفت طراحی و تولید شده یک سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد دلاری را در اختیار داشته و می‌تواند یک میلیون نفر را در وسعت ۱۷۰ کیلومتر در خود جای دهد و سبب اشتغال‌زایی ۳۸۰ هزار نفر خواهد شد.
عمده‌ترین دلیلی که سبب شده صنعت خودروسازی کشورمان با وجود زیان‌ده بودن همچنان سرپا بماند همین اشتغال‌زایی است که با خود به همراه دارد. همین موضوع نیز سبب شده که دولت‌های مختلف حمایت‌های بی‌حدواندازه‌ای را از خودروسازان داخلی کشورمان داشته باشند. حمایت‌هایی که به نوعی نقض غرض بوده و در نهایت سبب زمین‌گیر شدن صنعت خودروسازی کشورمان شده است.
بن سلمان ولیعهد عربستان در راستای آزادی‌های مدنی اصلاحات فرهنگی گام به گامی را آغاز کرده است که یکی از مصادیق این اصلاحات به رسمیت شناختن رانندگی زنان و اعطای مجوز رانندگی به آنها بوده است.
با اعطای مجوز رانندگی بازار خرید و فروش خودرو از سال ۹۷ در عربستان رونق قابل‌توجهی یافته و همین موضوع نیز به خودی خود سبب افزایش تمایل عربستان برای توسعه صنعت خودروسازی این کشور شده است.
با توجه به سرانه بالای درآمد در کشور عربستان بازار این کشور همواره مملو از خودروهای وارداتی لوکس و گران‌قیمت بوده است و پس از آزاد شدن رانندگی زنان در عربستان بسیاری از لوکس‌سازان برنامه ویژه‌ای را برای بازار این کشور در نظر گرفتند.
نویسنده: زهرا ملکی
