تغییر و تنظیم ارتفاع بدنه و سیستم تعلیق در خودروها، یکی از راه‌های افزایش کارایی و بالا بردن هندلینگ خودرو است که البته جنبه زیبایی نیز دارد. این کار امروزه در دنیای تیونینگ و تقویت خودروها، یکی از مراحل اصلی به حساب می‌آید که معمولا با تغییر در اندازه رینگ‌ها و تایر نیز همراه می‌شود.
امروزه بسیاری از خودروهای لوکس، دارای سیستم تعلیق با قابلیت تنظیم ارتفاع هستند تا بتوان از آنها در شرایط گوناگون، استفاده بهتری کرد. این رویه در خصوص خودروهای شاسی‌بلند نیز بیشتر دیده می‌شود تا عملکرد بهتری در مسیرهای مخصوص آفرود داشته باشند. البته که خودروسازان همیشه حالت میانه را در تنظیم بخش‌های فنی در نظر می‌گیرند تا استفاده از خودرو برای قشر گسترده‌ای از جامعه ممکن باشد. این قضیه را می‌توان در تنظیم پیشرانه‌ها، ارتفاع خودرو از زمین، اندازه تایر و رینگ چرخ‌ها و… دید.
تنظیم ارتفاع و تغییر فاصله بدنه خودرو و بخش‌های زیرین اتاق از زمین، در خودروهای مختلف به صورت متفاوت انجام می‌شود. برای مثال، در یک شاسی بلند و SUV که فلسفه طراحی آن، استفاده از خودرو در بیراهه‌ها و مسیرهای خارج از جاده است، تغییر ارتفاع به صورت افزایش ارتفاع بدنه و دور شدن بخش‌های زیرین خودرو از سطح زمین است تا در حین عبور از مسیرهای سنگی و ناهمواری‌ها، کف خودرو به پستی و بلندی‌های زمین برخورد نکند. اما در خودروهای سواری که معمولا تنظیم ارتفاع به منزله افزایش هندلینگ آنهاست تا در سرعت‌های بالا و مسیرهای پر پیچ و خم جاده، پایداری بیشتری داشته باشند، تغییر ارتفاع به صورت کاهشی است تا هم هندلینگ افزایش پیدا کند و هم پایداری خودرو در مسیر بیشتر شود. ضمن اینکه این کار می‌تواند باعث کاهش مقاومت هوا در برابر حرکت خودرو نیز شود.
انواع ارتفاع زدن
برای تنظیم و تغییر ارتفاع باید در سیستم فنربندی خودرو دست برد. سیستم تعلیق در خودروهای مختلف به چندین شکل متفاوت وجود دارد که کار با هر کدام، روش خاص خود را دارد. به طور کلی، خودروها یا دارای سیستم تعلیق فنر تخت از نوع معمولی یا پارابولیک هستند، یا فنر لول دارند و یا تعلیق آنها ترکیبی از فنر میله پیچشی با فنر تخت یا فنر لول است. ضمن اینکه امروزه در خودروهای سواری و شاسی بلندها از سیستم تعلیق پنوماتیک نیز استفاده می‌شود که معمولا این قبیل ماشین‌ها، در کنار امکان تغییر ارتفاع در هر لحظه به وسیله راننده، امکان تنظیم هوشمند و خودکار نیز دارند. قابل ذکر است که برای تمام نمونه‌های فنربندی، کیت‌های حرفه‌ای آماده برای کاهش یا افزایش ارتفاع وجود دارد که می‌توان آنها را مطابق با خودرو و سیستم تعلیق آن، خریداری کرد. این کار البته هزینه بالاتری دارد و معمولا در مراحل بالایی تقویت و تیونینگ خودروها، استفاده می‌شود.
فنربندی تخت
فنرهای تخت که به نام شمش نیز شناخته می‌شوند، در دو نوع ساده و پارابولیک هستند و ساده‌ترین نوع فنربندی در دنیای خودرویی محسوب می‌شوند و مهم‌ترین ویژگی آنها، سادگی و تحمل بار زیاد است. قطعات این نوع فنربندی کمتر از دیگر انواع سیستم تعلیق است که این امر منجر به کاهش استهلاک آن شده و هزینه کمتری نیز برای تولیدکننده دارد. اما در مقابل راحتی کمتری دارند و بیشتر برای حمل بار و استفاده در خودروهای باربری مناسب‌اند.
این فنرها به کمک قطعه‌ای به اسم گوشواره، از دو سر به شاسی خودرو متصل می‌شود. یکی از راه‌های افزایش ارتفاع در این نوع سیستم تعلیق، بلند کردن قد و ارتفاع این گوشواره‌ها است. البته این کار باعث برهم خوردن تعادل خودرو در عبور از دست اندازها نیز می‌شود که باید برای رفع این عیب، اصطلاحاتی در دیگر بخش‌های سیستم فنربندی و فرمان نیز ایجاد کرد.
بادگیری فنرها و دایره‌ای کردن آنها نیز یک راه دیگر برای افزایش ارتفاع این خودروهاست. البته که این کار باعث خشک‌تر شدن سیستم تعلیق نیز می‌شود. به طور کلی هرچه فنرها به حالت تخت و صاف نزدیک‌تر باشند، فنربندی نرم‌تری خواهیم داشت.
فنربندی لول
فنرهای لول امروزه در اکثر خودروهای سواری دیده می‌شود. این فنرها از قدیم در صنعت خودروسازی حضور دارند و امروزه یکی از بهترین سیستم‌های تعلیق، فنربندی لول است. تغییر در فنرهای لول در این نوع از سیستم تعلیق، منجر به تغییر ارتفاع می‌شود، به نحوی که در خودروهای سواری، با تعویض فنرها با نمونه‌های اسپرت و کوتاه‌تر، ارتفاع خودرو را کاهش می‌دهند و در خودروهای شاسی بلند و آفرودی، با تعویض این فنرها با نمونه‌های بلندتر و قوی‌تر، ارتفاع خودرو تغییر پیدا می‌کند.
البته برای کاهش هزینه ارتفاع زدن در این سیستم تعلیق، روش‌های دیگری نیز وجود دارد. مثلا برخی از افراد برای کاهش ارتفاع خودروهای سواری، روش غیرعلمی و نادرستی مثل افزایش دما برای نزدیک شدن لایه‌های فنر به هم و در نتیجه کم شدن ارتفاع و یا بریدن بخشی از آن را انتخاب می‌کنند. همچنین در خودروها آفرودی نیز با قرار دادن قطعه‌ای از جنس تفلون سخت در زیر فنر، ارتفاع آن را افزایش می‌دهند که روشی بسیار رایج است.
فنربندی میله پیچشی
همانطور که از اسم این فنربندی معلوم است، یک میله با قابلیت فنری، در سیستم وجود دارد. این فنربندی را می‌توان در محور عقب برخی از خودروها و یا در محور جلوی بسیاری از خودروهای امروزی دید. معمولا تغییر در ارتفاع خودروهایی که دارای این نوع فنربندی هستند، خصوصا در محور جلو، با محدودیت‌های بیشتری همراه است.
فنربندی پنوماتیک و هیدرولیک
در این نوع از فنربندی، امکان تغییر ارتفاع توسط راننده در هر زمان، ممکن است. فنربندی‌های پنوماتیک و هیدرولیک، تکنولوژی جدیدی نیستند و از دهه ۵۰ میلادی، در برخی از خودروها استفاده شده‌اند و امروزه نیز بسیاری از خودروهای لوکس و شاسی بلندهای گران قیمت، به این نوع از فنربندی مجهز هستند. در واقع در خودروهایی که دارای فنربندی هیدرولیک و یا پنوماتیک هستند، نیازی به تغییر نبوده و تنظیم ارتفاع توسط راننده به راحتی و از درون کابین انجام می‌شود. نزدیک به دو دهه است که از این سیستم فنربندی به شکل گسترده‌ای در خودروهای سنگین و تجاری نیز استفاده می‌شود. قابلیت فنربندی پنوماتیک باعث شده تا امروزه، برخی از خودروهای سواری نیز با تغییر در نوع فنربندی، به این سیستم مجهز شوند.
محور پورتال
همانطور که گفته شد، یکی از اقداماتی که در خودروهای شاسی بلند برای افزایش توانایی‌های بیراهه‌نوردی آنها انجام می‌شود، افزایش ارتفاع بدنه خودرو از زمین است. اما این کار فقط باعث افزایش فاصله بدنه از زمین می‌شود و همچنان قسمت‌های زیرین اتاق مثل دیفرانسیل و گیربکس، به زمین نزدیک است. در این مواقع، راه‌هایی مثل استفاده از تایرهای بزرگ‌تر، می‌تواند فاصله از زمین را افزایش دهد. اما یک راه حرفه‌ای، استفاده از محورهای پورتال است. در سر این محورها، یک مجموعه دنده قرار دارد که باعث می‌شود تایر خودرو حدود چندین سانتیمتر، پایین‌تر از محل قبلی خود نصب شود. به این ترتیب، محور دیگر در وسط تایر نیست و ارتفاعش چند سانتیمتر افزایش پیدا می‌کند.
مزایا و معایب
به طور کلی هر تغییری در بخش‌های فنی خودرو، می‌تواند هم نتایج مثبت داشته باشد و هم منفی؛ بنابراین تصمیم در این باره به مصرف‌کننده بستگی دارد. کاهش ارتفاع خودرو، می‌تواند فشاری مضاعف به سیستم تعلیق وارد کند. معمولا کاهش ارتفاع که با افزایش اندازه تایر و کوتاه شدن دیواره لاستیک و استفاده از تایر و رینگ بزرگ‌تر صورت می‌گیرد، نرمی و کارایی سیستم تعلیق را تحت تاثیر قرار داده و از کیفیت سواری می‌کاهد. این اتفاق در دراز مدت منجر به رسیدن آسیب به دیگر بخش‌های فنی خودرو مثل شاسی و اجزای سیستم تعلیق نیز می‌شود.
از طرفی، افزایش ارتفاع که در خودروهای شاسی بلند صورت می‌گیرد، منجر به افزایش فشار بر نقطه ثقل خودرو و در نتیجه کاهش پایداری آن خواهد شد. این کار درست در نقطه مقابل کاهش ارتفاع که هندلینگ را افزایش داده و پایداری را بالا می‌برد، منجر به کاهش هندلینگ و پایداری خودرو می‌شود.
اما همانطور که گفته شد، این کار اثرات غیرمستقیم دیگری نیز دارد. برای مثال، تغییر در اندازه تایرها که معمولا با تغییر در ارتفاع خودرو همراه است، می‌تواند در شتاب‌گیری خودرو، سرعت نهایی آن، هندلینگ، ایمنی و پایداری، اثر مثبت یا منفی داشته باشد.
نویسنده: علیرضا داودی
