تاثیر نمایشگاه‌های خودرو در جهان به منظور رونمایی و معرفی محصولات جدید و در پشت پرده، به منظور جذب مشتری‌های بزرگ در قالب همکاری‌های مشترک نمود پیدا می‌کند. از سوی دیگر نمایشگاه‌های قطعات خودرویی نیز در گسترش و تقویت روابط میان قطعه‌سازان و خودروسازان تاثیر خود را بروز می‌دهند. اما در این میان بازار بسیار بزرگی به نام بازار قطعات افترمارک (After Market) وجود دارد که به دلیل جای نداشتن در کشور ایران، هیچ کلمه مناسبی در زبان پارسی برای توصیف آن نمی‌توان یافت.
بازار افترمارکت را بیشتر می‌توان به عنوان بازار قطعات جانبی یا غیر OE توصیف کرد. قطعات OE یا OEM مخفف Original Equipment Manufacturer یا قطعات اصلی خودروسازان است. در نتیجه هر شرکتی که خارج از شرکت‌های تامین کننده قطعات مورد نیاز خودروسازان یا خود شخص خودروساز اقدام به تولید قطعه کند، به عنوان شرکت تولید کننده قطعات افترمارکت، جانبی یا غیر اصل شناخته می‌شود. البته واژه غیر اصل در توصیف فعالیت قطعه سازان غیر OE کلمه مناسبی نیست چراکه غیر اصل بودن قطعات در بازار افترمارکت الزاما به معنای بی‌کیفیت بودن آن‌ها نیست و در حقیقت به این موضوع اشاره دارد که آن قطعه مورد نظر از سوی قطعه‌سازی خارج از زنجیره تامین کنندگان شرکت خودروساز تولید شده است.
در نتیجه قطعه‌سازان در قالب جهانی به دو دسته قطعه‌سازان OE و قطعه‌سازان افترمارکت تقسیم بندی می‌شوند و از آنجایی که بازار خودرویی ایران از همان ابتدا تا کنون برپایه خروجی شرکت‌های خودروساز و قطعه‌سازان OE آن‌ها بنا شده است و هرگز فرصت حضور قطع‌سازان جانبی را به آن‌ها نداده است، با ماهیت وجودی، ارزش و اهمیت این دست قطعات و قطعه‌سازان آشنا نیست. در نتیجه سوال پیش می‌آید که اهمیت حضور قطعه‌سازان افترمارکت در صنعت خودرو جهانی و دلیل وجود نمایشگاهی تخصصی با عنوان سما (SEMA) در چیست؟
نقش صنعت قطعه‌سازی افترمارکت در صنعت خودرو
شرکت‌های خودروسازی در سطح جهان با توجه به نیاز بازار یک محصول بخصوص با ویژگی‌های منحصر به فرد را روانه بازار می‌کنند. در بازار خودروهای استاندارد و به اصطلاح فابریک تولید کارخانه خودروساز، هر خودرو تنها باید با سایر خودروهای هم‌رده، هم‌کلاس و هم‌سگمنت خود رقابت کند. درنتیجه طراحی ابتدایی هر خودرو منطبق بر استانداردهای اساسی به منظور تامین و رفع نیاز مشتری نهایی از آن سگمنت مورد نظر طراحی و تولید می‌شود. به عنوان مثال، تولید خودرویی کوچک و ضعیف از کلاس سدان با پیشرانه فرضی چهار سیلندر به قدرت 100 اسب بخار و توان حمل 5 سرنشین و با حداکثر سرعت نهایی 200 کیلومتر بر ساعت الزاما نشان دهنده ضعف شرکت خودروساز در طراحی و تولید خودرویی قدرتمندتر نیست. بلکه این شرکت بر اساس نیاز بازاری به خصوص اقدام به طراحی و تولید چنینی خودرویی کرده است و قطعات فنی مورد نیاز برای نگهداری و تعمیرات آن را نیز به زنجیره تامین خدمات خود تزریق کرده و خودرو را روانه بازار می‌کند.
حال تصور می‌کنیم که خریدار نهایی خودرو مورد نظر، بنا به هر دلیل، از ارتقا فنی به منظور کسب عملکرد بهتر یا شرکت در مسابقات اتومبیلرانی گرفته تا کسب لذت بصری و سواری بیشتر، میل به ایجاد تغییرات ظاهری یا فنی در خودرو مورد نظر خود دارد. حال برای رفع نیاز خود نیازمند برخی قطعات متفاوت است تا بتواند به هدف نهایی خود دست یابد. آیا قطعات مورد نیاز این خریدار در بازار وجود دارد؟ این قطعات را چه کسی تامین می‌کند؟ در دنیای صنعت خودرو، تعداد شرکت‌هایی که قطعات OE و افترمارکت را به موازات یکدیگر تولید می‌کنند (همانند شرکت عظیم موپار/Mopar) بسیار نادر هستند. از این رو مفهومی تحت عنوان قطعه‌سازان افترمارکت به وجود آمد تا بر حسب نیاز نهایی مشتری، قطعات فنی مورد نیاز که در بیشتر مواقع از نوع OE نیستند را به تولید رسانده و به دست خریدار برسانند.
این دست قطعات می‌تواند به اندازه خود صنعت خودرو گسترده باشد. به این معنا که شرکت‌های مختلفی در زمینه تولید قطعات ارتقا یافته خودرویی در جهان فعالیت می‌کنند که وظیفه آن‌ها تولید نمونه‌های خاص‌تر، پیشرفته‌تر، قدرتمندتر یا حتی نمونه‌های کاملا متفاوت قطعات OE است. در نتیجه مالک و خریدار نهایی خودرو می‌تواند با تکیه بر قطعه‌سازان افترمارکت که تخصصشان طراحی و تولید قطعات جانبی بر اساس یا فراتر از استاندارد OE است، خودرو خود را اتقا بخشیده و به اصطلاح تیون (Tune) کنند.
سما وارد می‌شود
گسترش چشمگیر و سریع ارتفا فنی در آمریکای شمالی از همان سال‌های آغازین قرن بیستم باعث شد آمریکایی‌ها بیشتر از هر کشور خودروساز دیگر در صدد ارتقا فنی و تقویت محصولات خود برآیند. در نتیجه با ورود به دهه 1950 میلادی و اوج‌گیری تکنولوژی خودروسازی که نتیجه آن ارتقا خروجی پیشرانه‌های تولیدی و سرعت و شتاب بیشتر و بهتر خودروهای آن دوران بود، بیشتر و بیشتر خودرو دوستان را به ارتقا فنی علاقه‌مند کرد و این بازار داغ و نوظهور به سرعت زمینه را برای حضور قطعه‌سازان افترمارکت فراهم کرد. اگرچه سایر خودروسازان و قطعه‌سازان جهانی بالاخره به جرگه صنعت افترمارکت پیوستند اما هیچ یک از آن‌ها به سرعت و قدرت قطعه‌سازان آمریکایی نرسیدند.
در نتیجه ایالات متحده آمریکا با داشتن عنوان پیاپی پرتیراژترین خودروساز تاریخ به بزرگ‌ترین بازار نیازمند و تولید کننده قطعات افترمارکت تبدیل شد. جای تعجب ندارد که بازاری که با این سرعت رو به رشد گذاشته بود، به بازاریابی بسیار قدرتمندی نیاز داشت تا بتواند میان صنعت و خریدار نهایی ارتباط دو طرفه برقرار کند. نمایشگاه سما (SEMA با تلفظ صحیح سیما) در دهه 1960 میلادی دقیقا به همین منظور آغاز به کار کرد. این نمایشگاه هر ساله هزاران قطعه‌ساز، خریدار عمده، مشتری نهایی، رسانه و مطبوعات تخصصی، مهندسان و طراحان وابسته به صنعت خودرو را گرد هم می‌آورد تا جدیدترین دستاوردهای صنعت قطعه‌سازی افترمارکت را به جهان صنعت خودرو معرفی کند.
نویسنده: شهاب انیسی
