بیش از یک ماه از آغاز سال ۱۴۰۰ نگذشته بود که رضا شیوا، رئیس شورای رقابت خبر از افزایش قیمت خودروهای تولید داخل داد و در همان زمان با واکنش‌هایی از سوی مسئولین، کارشناسان و مردم روبه‌رو شد.
مردم که در یکی دو سال اخیر شاهد پرواز قیمت‌ها و از دسترس خارج شدن خودرو بودند، ناامیدی‌شان از خرید اتومبیل بیشتر شد و کارشناسان هم اعلام کردند که بازار دیگر ظرفیت افزایش قیمت روز خودرو را ندارد و این اتفاق ممکن است باعث رکود شدیدی در بازار خودرو شود. علاوه بر این موارد، مجلس نیز مخالفت خود را با تصمیم شورای رقابت اعلام کرد.
با این وجود، مصوبه افزایش قیمت خودرو در روز ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ توسط شورای رقابت اعلام شد و بر این اساس، قیمت خودروهای ایران خودرو به طور میانگین ۸.۲ درصد و قیمت محصولات سایپا به طور متوسط ۸.۹ درصد افزایش پیدا کرد.
در روزهای اول پس از اعلام این مصوبه، واکنش بازار خودرو به این قضیه دو حالت متفاوت از هم داشت.
قیمت گذاری خودرو در شورای رقابت
برعکس بقیه کشورهای صاحب نام در صنعت خودرو که قیمت اتومبیل‌ها توسط شرکت‌های خودروسازی تعیین می‌شود، در ایران و به دلیل دولتی بودن این صنعت، قیمت خودروهای تولید داخل توسط سازمانی به نام شورای رقابت مشخص می‌شود.
شورای رقابت ۱۱ سال پیش و در سال ۱۳۸۹ تشکیل شد و از بهمن ۹۱، وظیفه قیمت گذاری خودرو به عهده این شورا قرار گرفت. ۱۴ نفر اعضای شورای رقابت را تشکیل می‌دهند که عبارتند از سه نماینده مجلس، دو قاضی، دو کارشناس اقتصادی، یک حقوقدان، یک کارشناس تجارت، یک کارشناس صنعت، یک کارشناس خدمات زیربنایی، یک کارشناس امور مالی، یک نفر از طرف اتاق بازرگانی ایران و یک نفر از طرف اتاق تعاون مرکزی.
قیمت روز خودروهای صفر داخلی بر اساس سه شاخص و فاکتور تعیین می‌شود، نرخ تورم، قیمت ارز و کلینیک خودرو (روش دلفی).
نرخ تورم بخشی با توجه به افزایش و یا کاهش قیمت نهاده‌های تولید خودرو مثل فولاد، شیشه، پلاستیک و… از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود و به دلیل اینکه قیمت کالاها همیشه سیر صعودی داشته، نرخ تورم اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی هم باعث می‌شود تا قیمت روز خودرو افزایش پیدا کند.
به دلیل اینکه تولیدکنندگان داخلی نمی‌توانند همه مواد اولیه لازم را در اختیار خودروسازان قرار دهند، بنابراین شرکت‌های ایران خودرو، سایپا و دیگر سازندگان ماشین مجبورند تا بخشی از نهاده‌های تولید را از کشورهای خارجی و با پرداخت ارزهایی مثل دلار و یورو خریداری کنند. به همین دلیل قیمت ارز هم مثل نرخ تورم روی قیمت‌گذاری شورای رقابت تاثیر می‌گذارد. نرخ ارز هم توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود.
روش سومی که شورای رقابت برای تعیین قیمت خودروها به کار می‌گیرد، کلینیک خودرو یا روش دِلفی است که کارشناسان خودرو با توجه به مشخصات اتومبیل تولیدشده، قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کنند.
مصوبه شورای رقابت برای افزایش قیمت خودرو
در روزهای ابتدای سال ۱۴۰۰ و در زمانی که هنوز بازار خودرو کار خود را به صورت جدی در سال جدید آغاز نکرده و گرم نشده بود، رضا شیوا، رئیس شورای رقابت اعلام کرد که به زودی قیمت‌های جدید خودرو ( پیشتر با عنوان فرمول قیمت گذاری خودرو عنوان شده بود) اعلام می‌شود.
این خبر با واکنش منفی مردم، کارشناسان و حتی مجلس شورای اسلامی روبه‌رو شد و هر کدام به ذکر دلایلی مخالفت خود را با این تصمیم اعلام کردند. اما شورای رقابت در توجیه تصمیم خود گفت که قیمت خودروها در شش ماه گذشته ثابت بوده و این افزایش قیمت، با توجه به بالا رفتن نرخ تورم و هزینه‌ها الزامی است.
هر چند قیمت خودروها در بازار همیشه صعودی بوده و هر سال خریداران و فروشندگان شاهد افزایش قیمت‌ها بوده‌اند اما در یکی دو سال اخیر سرعت صعود قیمت روز خودرو بیشتر و شیب آن شدیدتر شده و خیلی‌ها از خرید خودرو جا مانده‌اند.
در ۹ سال گذشته، شورای رقابت در ابتدای هر سال قیمت جدید خودروهای صفر تولید داخل را اعلام می‌کرد و این قیمت‌ها تقریبا تا سال بعد ثابت بود. اما از سال ۹۸- ۹۹ این شورا به خودروسازان اجازه داد تا هر سه ماه یک بار قیمت محصولاتشان را بالا ببرند.
در نهایت، مصوبه افزایش قیمت خودرو در ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ توسط شورای رقابت اعلام شد و خودروهای تولید داخل به طور متوسط بین ۸ تا ۹ درصد گران شدند.
واکنش بازار خودرو به مصوبه افزایش قیمت
با اعلام قیمت‌های جدید انتظار می‌رفت تا قیمت روز خودروها در زمانی که نمایشگاه‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل بودند نیز افزایش زیادی پیدا کند اما واکنش بازار خودرو متفاوت از انتظارات کارشناسان بود.
قبلا وقتی شورای رقابت مصوبه قیمتی جدیدش را اعلام می‌کرد، بازار دچار شوک می‌شد و دلال‌ها قیمت روز خودرو را افزایش می‌دادند. اما این بار اوضاع فرق کرده بود و به جای افزایش، قیمت خودروها چند میلیون تومانی کاهش یافت.
برای مثال قیمت سمند مدل ۱۴۰۰ در روز شنبه ۱۱ اردیبهشت ۲۱۷ میلیون تومان بود اما در پایان هفته و در روز جمعه ۱۷ اردیبهشت به ۲۱۲ میلیون تومان رسید. پژو ۲۰۷ پانوراما اتوماتیک در یک هفته ۱۱ میلیون تومان کاهش قیمت داشت و از ۴۰۵ میلیون تومان به ۳۹۴ میلیون تومان رسید. خودروهای ارزان‌قیمتی مثل تیبا، ساینا و کوییک هم یکی دو میلیون تومان ارزان‌تر شدند.
جمع بندی؛ آینده بازار خودرو به کدام سو می‌رود؟
هر چند در حال حاضر بازار خودرو به ثبات رسیده و حتی با وجود مصوبه شورای رقابت، قیمت‌ها کاهش پیدا کرده است اما با توجه به مذاکرات احیای برجام و انتخابات ریاست جمهوری، باید منتظر ماند و دید که این اتفاقات سیاسی چه تاثیری بر بازار خودرو می‌گذارند و آیا این ثبات ادامه دارد یا اینکه دوباره شاهد افزایش چند ده میلیونی قیمت روز خودرو خواهیم بود.
نویسنده: میلاد قزللو
