برنامه جامع اقدام مشترک که به اختصار برجام نامیده می‌شود، یکی از مهم‌ترین توافقات در تاریخ ایران و جهان و راه حلی بود که به اختلافات کشورها با ایران بر سر مسئله هسته‌ای پایان دهد. بعد از آغاز اجرای برجام در زمستان سال ۱۳۹۵ و حذف تدریجی تحریم‌ها، فرصت‌هایی برای شرکت‌های خارجی در بازار بزرگ ایران فراهم شد و مدیران این کمپانی‌ها برای امضای قرارداد با شرکای داخلی، وارد کشور شدند.
کمپانی‌های پژو، سیتروئن و رنو اولین خودروسازان خارجی بودند که تصمیم گرفتند فعالیتشان را در ایران دوباره از سر بگیرند. نتیجه این همکاری راه‌اندازی شرکت‌های سایپا سیتروئن و ایکاپ و مونتاژ سیتروئن C3، پژو ۲۰۰۸ و رنو ساندرو بود. این اتفاق تاثیر مثبتی روی اقتصاد و به خصوص قیمت بازار خودرو داشت.
اما با خارج شدن آمریکا از برجام، همکاری خارجی‌ها با خودروسازان داخلی قطع شد و همزمان با کمبود ارز خارجی، قیمت دلار بالا رفت که در نهایت منجر به افزایش شدید سطح قیمت‌ها در بازار خودرو شد. سیر صعودی افزایش قیمت‌ها از آن زمان تا حالا ادامه دارد.
اما در اوایل سال ۲۰۲۱ میلادی، مذاکرات احیای برجام آغاز شد و با جدی‌تر شدن مذاکرات در ماه‌های اخیر، روزنه‌های امیدبخشی پیش روی خودروسازی کشور قرار گرفته و توافق جدید تاثیرات مثبتی روی قیمت بازار خودرو خواهد گذاشت.
حال خوب صنعت خودرو
اولین تاثیری که انتظار می‌رود احیای برجام داشته باشد، خوب شدن حال صنعت خودرو است. بعد از توافق جدید، تحریم‌ها کاهش می‌یابد و به دنبال آن شرکای خارجی دوباره همکاری خود را با خودروسازان داخلی از سر می‌گیرند.
همان طور که در دوره قبل دیدیم، بعد از توافق برجام کمپانی‌های خارجی پژو، سیتروئن و رنو وارد کشور شدند و شرکت‌های مشترکی تاسیس کردند. خطوط تولیدی جدیدی با سرمایه‌گذاری پلتفرم‌های پژو-سیتروئن و رنو راه‌اندازی شد و قرار بود در سال ۱۳۹۷، ۵۰ دستگاه خودرو جدید به بازار عرضه شود. هر چند به دلیل لغو برجام، امکان دسترسی به این هدف میسر نشد، اما در مدت‌زمان کوتاه یک و نیم ساله از زمستان ۹۴ تا بهار ۹۷، سیتروئن C3، پژو ۲۰۰۸ و رنو ساندرو تولید شد و خودرو تارا هم روی پلتفرم پژو ۳۰۸ ساخته شد.
نکته‌ای که فعالان بازار خودرو بر سر آن به اتفاق نظر رسیده‌اند آن است که هدف‌گذاری برای افزایش تولید خودرو می‌تواند تاثیر بسزایی بر کاهش قیمت خودروهای صفر و کارکرده در بازار داشته باشد. برای سال ۱۴۰۱ تولید یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو پیش‌بینی شده که امیدوارکننده است. تیراژ تولید خودرو در سال ۹۹، ۶۰۰ هزار و در سال ۱۴۰۰، ۵۰۰ هزار دستگاه گزارش شده است.
کاهش قیمت بازار خودرو
احیای برجام علاوه بر تاثیر مثبت روی تولید، قیمت بازار خودرو را هم تحت شعاع قرار خواهد داد.
قیمت بازار خودرو و اصولا اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر نرخ ارز و قیمت دلار قرار دارد. نرخ ارز یکی از شاخص‌های تعیین قیمت خودروهای داخلی است. این تاثیرات را در چند سال اخیر و با دلار ۳۰ هزار تومانی دیده‌ایم که چطور قیمت یک دستگاه پراید، به عنوان ارزان‌ترین خودرو تولید داخل از ۲۵ میلیون تومان در سال ۹۷ به بیشتر از ۱۵۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۰ رسیده است.
یکی از شروط ایران برای توافق برجام جدید، لغو تحریم‌های خارجی است. بدین ترتیب با احیای برجام و حذف تحریم‌ها و امکان دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی، قیمت دلار کاهش می‌یابد. کاهش نرخ ارز، بهای تمام‌شده خودروهای داخلی را کاهش داده و بدین ترتیب ایران خودرو و سایپا می‌توانند محصولات صفر را ارزان‌تر به مشتریان بفروشند.
تعدیل قیمت خودرو صفر، روی قیمت ماشین کارکرده هم تاثیر می‌گذارد و سطح قیمت بازار خودرو را کاهش می‌دهد. در نهایت میزان خرید خودرو و فروش ماشین کارکرده افزایش پیدا میکند.
البته نباید انتظار داشت که بلافاصله بعد از احیای برجام، قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کنند. چنین انتظاری در کوتاه‌مدت و میان‌مدت چندان منطقی نیست، به دلیل اینکه قیمت ارز تنها یکی از شاخص‌های تاثیرگذار است و قانون FATF هم باید تصویب و اجرا شود. علاوه بر این موارد، سیاست‌های دولت و استراتژی وزارت صمت نیز باید تغییر کند.
با این حال، احیای برجام می‌تواند قیمت بازار خودرو را تعدیل کند و ثبات را برگرداند.
نباید افزایش حجم کل نقدینگی سرگردان که حالا به بیش از ۳ هزار هزار میلیارد تومان رسیده است، نادیده گرفت. این حجم از پول سرگردان به دنبال جایی برای انباشته شدن و بازتولید می‌گردد؛ کجا بهتر از بازارهایی همچون ارز، خودرو، طلا، سکه و مسکن.
آزادسازی واردات خودرو
واردات خودرو دقیقا بعد از خروج آمریکا از برجام و افزایش قیمت ارز، در ابتدای سال ۱۳۹۷ ممنوع شد. دلیل این کار دولت، کمبود منابع ارزی اعلام شده است.
بعد از احیای برجام و لغو تحریم‌ها، بانک مرکزی ایران می‌تواند به منابع ارزی دسترسی راحت‌تری داشته باشد و ارز خارجی مورد نیاز را تامین کند. بدین شکل، انتظار می‌رود واردات خودرو بدون هیچ حرف و حدیثی آزاد شود.
آزادسازی واردات خودرو و ورود ماشین‌های خارجی مدل ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، علاوه بر افزایش تنوع در بازار، قیمت مدل‌های ۲۰۱۸ موجود در بازار را کاهش می‌دهد و همین طور قیمت بازار خودرو تولید داخلی را نیز تعدیل میکند.
پراید ۸۰ میلیونی
«اگر برجام به سرانجام برسد قیمت خودرو بین ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش پیدا میکند.» این مطلب بخشی از اظهارنظر امیرحسین سنجری، کارشناسان خودرو، در گفت‌وگو با خودرو ۴۵ است.
مثال مشخص سنجری ناظر بر قیمت پراید است. او می‌گوید: بعضی از فعالان بازار خودرو بر این باور هستند که در صورت توافق با غرب، ریزش ۱۰ تا ۱۵ درصدی قیمت پیش‌بینی می‌شود. به باور من کاهش قیمتی که پس از توافق هسته‌ای ایجاد خواهد شد، بیش از اعداد و ارقام اعلام‌شده فعلی است.
او صحبت‌های خود را این طور ادامه می‌دهد: در حال حاضر پراید در بازار به حوالی ۱۵۰ میلیون تومان رسیده است. اگر برجام نهایی شود، ارزآوری صنعت خودرو در پی بازگشت شرکای خارجی برای همکاری با ایران بیشتر خواهد شد، هزینه تولید خودرو پایین می‌آید و در نتیجه قیمت پراید ۱۵۰ میلیون تومانی به ۸۰ یا ۹۰ میلیون تومان خواهد رسید. این اصلا دور از انتظار نیست.
خودرو ارزان می شود؟
اصلاح ساختارهای داخلی از جمله حذف بوروکراسی، از میان برداشتن موانع تولید، آزادسازی واردات خودرو، توسعه همه‌جانبه صنعتی و مهم‌تر از همه کاهش تورم به اندازه احیای برجام، موجب منطقی شدن قیمت بازار خودرو خواهد شد. در واقع، کاهش قیمت خودرو به مجموعه‌ای از عوامل بستگی دارد که هیچ یک به تنهایی معجزه‌ای نخواهد کرد.
تهیه و تنظیم: تیم محتوا خودرو۴۵
