جدول حجم روغن موتورسیکلت ایرانی و خارجی و نحوه تعویض

امروزه استفاده از انواع موتورسیکلت در ایران به دلایل مختلفی از جمله تنوع بسیار زیاد در مدل‌ها، حضور برندها و نام‌های جدید، تنوع در کلاس‌های مختلف موتوری و همچنین قیمت بالای خودروها و روانه‌شدن بسیاری از خریداران خودروها به سمت بازار موتورسیکلت، بسیار گسترده و شایع شده است. به همین دلیل لازم است تا برخی از دستورالعمل‌های نگهداری از موتورسیکلت را بدانیم که ویژگی‌های روغن موتور و حجم روغن موتورسیکلت، از مهم‌ترین آن‌ها است.

جدول حجم روغن موتور انواع موتورسیکلت

حجم روغن در پیشرانه موتورسیکلت، ارتباط مستقیمی با حجم پیشرانه دارد. برای موتورهای قوی‌تر و بزرگ‌تر، به روغن‌کاری بیشتری نیاز است و چون روغن نقش خنک‌کننده و تمیزکننده را نیز بازی می‌کند، این حجم بیشتر روغن برای پیشرانه‌های بزرگ‌تر، اهمیت بالاتری پیدا می‌کند.

برای درک بهتر این واقعیت در جدول زیر، حجم روغن موتور و ویژگی‌های روغن برای تعدادی از موتورسیکلت‌های پرتیراژ را می‌بینیم. البته باید در نظر داشت که چون امکان نام‌بردن از تک‌تک موتورسیکلت‌های موجود در بازار نیست، برخی از معروف‌ترین موتورها را در جدول قرار دادیم و باز هم توصیه می‌شود که برای فهمیدن از مناسب‌ترین روغن موتور و سازگارترین روغن با انجین و گیربکس موتورسیکلت خود، حتما به دفترچه تعمیر و نگهداری آن و بخش جدول روغن موتورسیکلت مراجعه کرده و به توصیه‌های کارخانه سازنده، عمل کنید.

تفاوت روغن موتور خودرو و موتورسیکلت

اکثر موتورسیکلت‌هایی که به‌صورت گسترده توسط مردم استفاده می‌شود، گیربکسی با مجموعه صفحات کلاچ غوطه‌ور در روغن یا به‌اصطلاح خیس، روغنی یا مرطوب دارند. این صفحات کلاچ دارای ساختار خاصی هستند که وظیفه انتقال قدرت از پیشرانه به سمت چرخ عقب را برعهده دارند.

روغن موتور برای خودرو می‌تواند باعث لغزش صفحات کلاچ روی هم شود که به مرور باعث فرسایش سریع این صفحات شده و از بازدهی موتور خودرو کم خواهد کرد. اما روغن موتورهای مخصوص موتورسیکلت دارای ترکیبات خاصی هستند که از لغزش صفحات کلاچ روی هم خودداری می‌کنند.

همچنین این روغن موتور باید در نقش واسکازین برای گیربکس موتورسیکلت نیز کار کند، این در حالی است که روغن موتورهای خودرویی نمی‌توانند به‌خوبی این کار را انجام دهند. اما روغن موتورهای مخصوص موتورسیکلت، با افزودنی‌هایی که دارند، می‌توانند نقش واسکازین را در گیربکس نیز بر عهده بگیرند.

تفاوت دیگر روغن موتورهای خودرویی و موتورسیکلت در کارکرد آنها در دورهای بالاست. پیشرانه موتورسیکلت‌ها به دلیل طراحی خاصی که دارند، در دورهای بسیار بالاتر از دور موتور خودرو کار می‌کنند. روغن موتورهای خودرویی شاید نتوانند به‌خوبی در این دورهای بالا، کار روانکاری را انجام دهند و اصطلاحا فیلم روغن در بعضی مواقع پاره شود که باعث آسیب‌دیدگی قطعات خواهد شد.

استانداردهای مخصوص روغن موتورسیکلت

تا سال ۱۹۹۸ از روغن خودرو برای موتورسیکلت‌ها نیز استفاده می‌شد. تا اینکه افزایش تکنولوژی ساخت پیشرانه موتورسیکلت‌ها و همچنین بالا رفتن قدرت موتورها، نیاز به روغن برای سازگاری بیشتر، مخصوصا سازگار با مجموعه گیربکس موتورسیکلت، شدیدا احساس شد. ازاین‌رو شرکت‌های روان‌ساز و همچنین سازندگان موتورسیکلت‌ها، به سمت ساخت روغن موتور مخصوص موتورسیکلت حرکت کردند. بنابراین به روغن موتورها مقداری افزودنی برای افزایش عملکرد بهتر کلاچ خیس موتورسیکلت‌ها اضافه شد و سپس این افزودنی برای موتورسیکلت‌های جدیدتر و پیشرفته‌تر، بیشتر و متنوع‌تر شدند.

 استاندارد روغن موتور مخصوص موتورسیکلت‌ها با عنوان JASO شناخته می‌شود. در ابتدا فقط دو استاندارد MA و MB معرفی شدند. اما در سال ۲۰۰۶، استاندارد MA با دو زیرگروه MA1 و MA2 نیز همراه شد.

• استاندارد JASO MA برای روغن موتورهای با کلاچ خیس است که از یک روغن برای روانکاری مجموعه موتور و گیربکس استفاده می‌کنند. این روغن در عین روانکاری خوب قطعات داخل گیربکس و همچنین جداره سیلندر، سازگاری بالایی با جنس صفحات مجموعه کلاچ‌های خیس نیز دارد.
• استاندارد MA1 برای موتورسیکلت‌هایی است که روانکاری مجموعه پیشرانه از گیربکس جدا است.
• استاندارد JASO MA2 برای موتورسیکلت‌های دارای کاتالیزور است. همان‌طور که می‌دانیم، وجود بخار روغن در خروجی اگزوز برای کاتالیزور مضر است و از عمر آن می‌کاهد.
• برای موتورسیکلت‌هایی که دارای انتقال قدرت اتوماتیک هستند، مثل اسکوترها، از روغن با استاندارد JASO MB استفاده می‌شود. استفاده از این روغن موتور در دیگر موتورسیکلت‌ها به مجموعه گیربکس و صفحات کلاچ، آسیب می‌زند.
• استانداردهای JASO FA برای موتورهای دوزمانه تهیه و تدوین شدند و سپس با پیشرفت تکنولوژی و گذر زمان، استانداردهای بعدی شامل JASO FB و JASO FC و در نهایت JASO FD نیز روی کار آمدند.

دلایل اهمیت حجم روغن برای موتورسیکلت

موتورسیکلت‌ها به دو گروه دوزمانه و چهارزمانه تقسیم می‌شوند. در موتورسیکلت‌های دوزمانه، باید روغن با بنزین مخلوط شود تا در حین فرایند احتراق، روانکاری داخل سیلندر نیز صورت بگیرد. این کار در موتورسیکلت‌های قدیمی توسط راکب انجام می‌شود و در موتورسیکلت‌های جدید، روغن به‌صورت خودکار و با نسبت دقیقی با بنزین مخلوط خواهد شد تا در سیلندر در کنار بنزین، بسوزد.

اما در موتورهای دوزمانه گیربکس‌دار نیز مثل پیشرانه‌های چهارزمانه باید در محفظه پایین موتور نیز که گیربکس قرار دارد، روغن ریخت. در اکثر موتورسیکلت‌ها، گیربکس در پایین سیلندر قرار دارد و مجموعه دنده‌ها و کلاچ نیز در روغن غوطه‌ور هستند. اصطلاحا به این نوع مجموعه کلاچ که از چندین صفحه تشکیل می‌شود، کلاچ تر یا روغنی می‌گوییم. کمبود روغن در گیربکس موتورسیکلت باعث داغ‌شدن صفحات کلاچ شده و سرخوردن و بکسوات صفحات روی هم را در پی خواهد داشت. در نتیجه صفحات کلاچ می‌سوزند و کار کلاچ‌گیری با مشکل روبرو خواهد شد و در نهایت باید مجموعه کلاچ را تعویض کرد.

عیب دیگری که در پی نبود روغن کافی در مجموعه کلاچ رخ می‌دهد، خرابی دنده‌های گیربکس است. روغن در پیشرانه موتورسیکلت‌ها، کار واسکازین را در گیربکس دستی خودروها انجام می‌دهد. روانکاری بین دنده‌ها توسط روغنی که پایین پیشرانه ریخته می‌شود، صورت می‌گیرد. نبود این روغن باعث خراب‌شدن و نابودی گیربکس خواهد شد.

همچنین زیاد بودن روغن در پیشرانه نیز می‌تواند به مجموعه انتقال روغن و اویل پمپ فشار وارد کرده و باعث نشتی روغن از بعضی بخش‌ها نیز شود. بنابراین بهترین کار در زمان تعویض روغن موتورسیکلت، مراجعه به جدول حجم روغن موتور در دفترچه موتورسیکلت است.

نحوه بررسی سطح روغن موتورسیکلت

نحوه بررسی سطح روغن موتور در موتورسیکلت‌ها به دو روش انجام می‌شود. برخی از موتورسیکلت‌ها، یک چشمی در انتهای پوسته سمت چپ یا راست موتور دارند. این چشمی برای کنترل سطح روغن است و وقتی به آن نگاه می‌کنیم، روغن باید در نزدیکی‌های مقدار فول یعنی F باشد. پایین‌ترین سطح روغن نیز معمولا با حرف E یا L نشان داده می‌شود.

اما در بعضی از موتورسیکلت‌ها، چشمی وجود ندارد، یا حتی در صورت وجود چشمی، درِ روغن نیز دارای یک نشانگر یا همان اصطلاحا گیج است. کنترل سطح روغن در این حالت مثل خودروها است و با باز کردن درِ روغن موتور، می‌توان سطح روغن را از روی گیج آن دید.

نحوه تعویض روغن موتورسیکلت

تعویض روغن موتورسیکلت شبیه به تعویض روغن موتور خودرو است. یک پیچ در زیر کارتر موتور قرار دارد تا از این پیچ، بتوان تمام روغن موتور را تخلیه کرد.

یک ظرف مناسب و متناسب با حجم روغن موتورسیکلت خود تهیه کرده و در زیر کارتر قرار می‌دهیم و پیچ تخلیه روغن را باز می‌کنیم. درِ روغن را نیز از روی پوسته باز می‌کنیم تا تخلیه روغن کامل‌تر صورت بگیرد. اگر تصمیم به تعویض فیلتر روغن نیز داریم، باید آن را هم باز کنیم و بعد از تعویض، وضعیت آب‌بندی بودن درب فیلتر روغن را نیز بررسی کنیم تا بعد از ریختن روغن موتور جدید، دچار نشتی نشود.

بعد از تخلیه کامل روغن از انجین و گیربکس، پیچ تخلیه روغن را می‌بندیم. باید دقت کرد که کارتر موتورسیکلت از جنس آلومینیوم است و سفت کردن بیش از حد پیچ تخلیه روغن می‌تواند باعث خراب‌شدن محل رزوه‌های آن یا حتی شکستن کارتر شود؛ بنابراین در زمان سفت کردن پیچ تخلیه روغن، مراقب باشیم.

بهتر است قبل از ریختن روغن موتور، مقدار مناسب و حجم لازم را از قبل در یک ظرف آماده کرده باشیم. مثلا اگر قرار است ۱.۱ لیتر روغن در پیشرانه بریزیم، این حجم را از قبل آماده کرده باشیم تا حجم روغن موتور دقیقا همان چیزی باشد که لازم است. روغن جدید را درون موتور ریخته و بعد از چند دقیقه که تمام روغن در کف کارتر نشست کرد، سطح روغن را از چشمی یا گیج روغن، بررسی می‌کنیم تا از میزان بودن حجم روغن، کاملاً مطمئن شویم.

در زمان تخلیه روغن و بعد از آن، با دقت زیادی روغن موتور تخلیه‌شده را بررسی و کنترل کنیم. چرا که حجم روغن تخلیه‌شده و وضعیت رنگی آن، نشان‌دهنده وضعیت کارکرد موتور و گیربکس و مجموعه کلاچ است. وجود ذرات ریز براق در روغن یا سیاه‌شدن بیش از حد روغن، می‌تواند خبر از سایش قطعات، خصوصا صفحات کلاچ روی هم باشد. همچنین کمبود بیش از حد روغن نیز خبر از روغن‌سوزی در موتور می‌دهد.

نکات مهم در انتخاب و تعویض روغن موتورسیکلت

برای تعویض روغن موتور موتورسیکلت باید نکاتی را رعایت کرد تا طول عمر بالای پیشرانه موتورسیکلت تضمین شود. انجین موتورسیکلت‌ها در دورهای بسیار بالاتری از پیشرانه خودروها کار می‌کنند و به همین دلیل هم حساسیت بالاتری دارند.

• برای پی‌بردن به بهترین روغن و مناسب‌ترین روغن برای پیشرانه موتورسیکلت، در اولین قدم باید به دفترچه تعمیر و نگهداری آن مراجعه کرد تا به سطح کیفی روغن موتور توصیه شده، گرانروی سفارش‌شده و همچنین حجم مورد نیاز آن پی برد.
• حجم روغن موتور مورد نیاز و همچنین گرانروی روغن معمولا روی درِ روغن یا پوسته موتور نوشته می‌شود.
• از روغن با سطح کیفی بالا برای موتورسیکلت خود استفاده کنیم. امروزه بسیاری از پیشرانه‌ها دارای چهار سوپاپ هستند، برخی دارای تکنولوژی‌های منحصر به فرد کارخانه در طراحی سوپاپ‌ها هستند، صفحه‌کلاچ بعضی از موتورسیکلت‌ها با روغن مخصوصی سازگاری دارند و… که باید به تمام این موارد دقت کرد.
• برای پیشرانه موتورسیکلت باید از روغن مخصوص موتور استفاده کرد و بهتر است از ریختن روغن موتور خودرو در انجین موتورسیکلت خودداری کنیم. روغن موتورسیکلت دارای ویژگی‌هایی است که شرکت‌های روان‌ساز به روغن می‌دهند تا عملکرد مناسبی در مجموعه کلاچ و گیربکس موتورسیکلت نیز داشته باشد.
• تعویض به هنگام روغن موتور در هر وسیله نقلیه‌ای از جمله موتورسیکلت، باعث افزایش طول عمر و کاهش استهلاک آن خواهد شد.
• از حجم توصیه‌شده برای روغن موتور، بیشتر روغن نریزیم. زیاد بودن روغن موتور می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در کارکرد پیشرانه نیز شود.
• بهتر است تا در هر بار تعویض روغن موتورسیکلت، فیلتر روغن را نیز تعویض کنیم. اما اگر فواصل تعویض روغن ما زودتر از موعد مقرر است، می‌توان با هر دو بار تعویض روغن، فیلتر را نیز تعویض کرد.

تأثیر آب و هوا بر انتخاب گرانروی روغن موتور سیکلت

تمام شرکت‌های خودرویی و موتورسیکلت‌ساز، جدول مشخصی از روانکارها، نوع و کیفیت آنها، مقدار مورد نیاز و حجم آنها را برای اطلاع خریدار، منتشر کرده و در کتابچه تعمیر و نگهداری وسیله نقلیه به خریدار تحویل می‌دهند. یک سطح کیفی روغن موتور و گرانروی معینی توصیه می‌شود تا در موتورسیکلت ریخته شود که معمولا گرانروی روغن سفارش‌شده را می‌توان روی درِ روغن یا پوسته موتور نیز دید.

اما بسیاری از شرکت‌ها، دو یا سه گرانروی را توصیه می‌کنند که فقط یک پله و یک درجه با هم اختلاف دارند و آن هم به علت تفاوت در مناطق آب‌وهوایی است. به این معنی که اگر هوای منطقه مورد استفاده بسیار گرم‌تر از منطقه آب و هوایی معتدل بود، می‌توان از یک پله روغن با گرانروی بالاتر یا اصطلاحا سفت‌تر و غلیظ‌تر استفاده کرد. در مقابل اگر منطقه مورد استفاده موتورسیکلت سردسیر بود، می‌توان از یک پله روغن با گرانروی پایین‌تر استفاده کرد تا روانکاری در هوای سرد، سریع‌تر و راحت‌تر انجام شود.

نتیجه گیری

روغن در موتورسیکلت نقش بسیار مهمی بازی می‌کند. چرا که در موتورهای دوزمانه باید همراه با بنزین بسوزد تا مثل موتورهای چهارزمانه، روانکاری جداره سیلندر را انجام دهد. همچنین روغن در کنار روانکاری و انتقال حرارت پیشرانه و تمیزکردن مسیرهای روغن‌کاری و جمع‌آوری دوده‌های حاصل از احتراق به‌جامانده در جداره سیلندر، در موتور وظیفه مهم‌تری نیز دارد و آن هم نقش روانکاری بین دنده‌های گیربکس است که در اکثر پیشرانه موتورسیکلت‌ها که از مجموعه گیربکس از موتور جدا نیست، به همین روش باید روانکاری صورت بگیرد.

از طرفی این روغن نباید با صفحات کلاچ موجود در گیربکس نیز تعارض داشته باشد. به همین خاطر باید در انتخاب روغن موتور مناسب برای موتورسیکلت، دقت زیادی داشت و به توصیه و سفارش سازنده موتورسیکلت عمل کرد. همچنین هنگام بررسی قیمت موتور سیکلت باید به هزینه‌های جانبی مانند روغن و نگهداری آن توجه کرد.

در کنار خرید موتورسیکلت، بسیاری از افراد گزینه خرید خودرو را نیز در نظر می‌گیرند. انتخاب بین این دو بستگی به نیازهای شخصی، مسافت‌های موردنظر و هزینه‌های نگهداری دارد.

سوال های متداول

چه موتورسیکلت‌هایی گنجایش بیشتری برای روغن موتور دارند؟

حجم روغن موتور برای پیشرانه موتورسیکلت‌ها، رابطه مستقیمی با حجم پیشرانه آن دارد. یعنی در حالی که در موتورسیکلت‌های با حجم ۱۲۵ سی‌سی در حدود ۰.۷ لیتر تا یک لیتر است، حجم روغن موتور در موتورسیکلت‌های با پیشرانه حجیم‌تر حتی تا ۴ لیتر و بیشتر نیز می‌رسد.

آیا تعویض فیلتر روغن ضروری است؟

تعویض فیلتر روغن موتورسیکلت نیز مثل تعویض فیلتر روغن خودرو، لازم و ضروری است. اما این ضرورت در موتورسیکلت‌ها به خاطر تعویض سریع‌تر روغن، کمتر از خودرو است. بااین‌حال بهتر است تا با هر دو بار تعویض روغن، فیلتر نیز تعویض شود.

بهترین روغن برای موتورسیکلت طرح کلیک چیست؟

برندهای مختلفی از روغن برای موتورسیکلت‌های طرح کلیک وجود دارد. اما مهم انتخاب روغن موتور مناسب بر اساس استانداردهای مورد نیاز برای این قبیل موتورسیکلت‌هاست. روغن موتورهای طرح کلیک باید با گرانروی  10w30 یا 10w40 و استاندارد JASO MB و با کیفیت حداقل API SL باشد.

آیا موتورسیکلت‌ها به روغن خاصی نیاز دارند؟

روغن موتورسیکلت دارای افزودنی‌هایی است که به عملکرد بهتر صفحات کلاچ کمک می‌کند. همچنین چون روغن موتور خودرویی ممکن است باعث لغزش صفحات کلاچ روی هم شود، توصیه می‌شود از روغن موتور مخصوص موتورسیکلت استفاده کنیم.

مقدار و نوع روغن در مدل‌های مختلف موتورسیکلت هوندا متفاوت است؟

موتورسیکلت‌های طرح هوندا که از حجم ۱۲۵ سی‌سی تا ۱۵۰ و ۲۰۰ سی‌سی هستند، انجین بسیار مشابهی باهم دارند و به همین خاطر هم حجم روغن آنها باهم برابر و نزدیک به یک لیتر است.

نویسنده: علیرضا داودی