فهرست مطالب
یکی از مهمترین سیستمهای ایمنی در خودروهای امروزی، ایربگ با تلفظ صحیح اربگ (Airbag) یا همان کیسه هوا است که کارکرد آن، جلوگیری از برخورد سر و دیگر بخشهای حیاتی و حساس بدن به بدنه و بخشهای داخلی خودرو در حین تصادف است. ایربگها امروزه در خودروهای پیشرفته، تنوع زیادی دارند که از جدیدترین آنها، ایربگ زانو و ایربگ عابر پیاده است.
ایربگ یا کیسه هوا چیست؟
امروزه همه افراد با ایربگ یا همان کیسه هوا آشنایی دارند و در کشور ما نیز به دلیل مقاومتهایی که از سوی خودروسازان در ابتدای اجباری شدن نصب این قطعه دیده میشد و حاشیههای اجباری شدن این اتفاق، تمام افراد جامعه با این قطعه آشنا شدند.
ایربگ یا کیسه هوا خودرو در حین تصادف و در کسری از ثانیه، باد میشود تا همچون یک بالش از برخورد سر و دیگر اندام بدن با قسمتهای سخت داخل اتاق جلوگیری کند.
امروزه انواع و اقسام ایربگ در داخل خودروها کار گذاشته میشود و حتی برای عابران پیاده نیز این قطعه در زیر درِ موتور خودرو نصب شده است که در صورت برخورد با عابران پیاده از زیر درِ موتور خارج شده و مانع از برخورد سر به شیشه جلو میشود.
تاریخچه ایربگ
پیدایش اولین ایربگ به سال ۱۹۴۱ بر میگردد. اما استفاده رسمی از این تکنولوژی در خودروهای تولید انبوه در سال ۱۹۸۱ و توسط مرسدس بنز با مدل اس کلاس W126 اتفاق افتاد. هرچند که این تکنولوژی که در آن زمان بهصورت سفارشی نصب میشد، در ابتدا چندان مورد استقبال قرار نگرفت. اما به مرور و با معلوم شدن کارکرد و اهمیت این وسیله ایمنی، از سال ۱۹۸۹ بهطور اجباری در خودروهای عرضهشده در آمریکای شمالی نصب شد.
ایربگ خودرو در واقع تکمیلکننده کمربند ایمنی است و هیچکدام از آنها بهتنهای نمیتواند بهطور کامل از سرنشینان، محافظت کند. ضمن اینکه امروزه با وجود انواع ایربگ در داخل خودرو، حفاظت از سلامتی سرنشینان، بسیار بیشتر شده است.
نحوه عملکرد کیسه هوا در تصادف
آزمایشها و تستهای تصادف نشان میدهد که در سرعتهای بالای ۴۰ کیلومتر بر ساعت، شدت پرتابشدن انسان به جلو در حدی است که فرد نمیتواند از خودش محافظت کند. به همین دلیل به وسایل ایمنی مثل کمربند ایمنی و ایربگ ماشین، نیاز است تا هم مانع از پرتابشدن انسان به سمت جلو در حین تصادف شود و هم از برخورد اجسام دیگر به سر و دیگر بخشهای بدن سرنشینان، جلوگیری شود.
در اطراف هر خودرو و با توجه به ایربگهایی که در آن نصب شده است، سنسورهای مختلفی برای فعالکردن کیسههای هوا وجود دارد. برای مثال در بسیاری از خودروها از سنسورهایی که معلقشدن و چپکردن را تشخیص میدهند، استفاده میشود تا در این حالت و قبل از برخورد سر افراد با بدنه داخلی خودرو، کیسههای هوا عمل کرده باشند.
ایربگهای خودرو معمولا در سرعتهای بالای ۲۵ کیلومتر در ساعت فعال میشوند. اما نوع ضربه و محل ضربه نیز در فعالشدن آنها تاثیر دارد.
در حدود ۱۵ میلی ثانیه بعد از برخورد و تصادف، سنسورها تصادف را تشخیص میدهند. دستور به فعالکننده کیسه هوا میرسد تا با استفاده از گاز موجود در سیستم، این کار انجام شود. با انفجاری کوچک، قرصهای سدیم آزید و نیترات پتاسیم، مشتعل میشوند تا در ترکیب گازهای آزادشده، نیتروژن تولید شود که این نیتروژن برای باد کردن کیسه هوا استفاده خواهد شد. این سیستم در پشت کیسه هوا ماشین قرار دارد و با یک جریان الکتریکی کوچک، عمل میکند.
در این وضعیت سرنشینان همچنان در حال پرتابشدن به سمت جلو در اثر برخورد با مانع هستند و حدود ۳۰ میلی ثانیه از تصادف گذشته است. بعد از گذشت ۴۰ میلی ثانیه از لحظه تصادف، کیسه هوا در کسری از ثانیه باد میشود تا مانع از برخورد بدن به قسمتهای مختلف خودرو شود.
در حدود ۱۲۰ میلی ثانیه بعد از لحظه تصادف، بدن سرنشین به دلیل کشش کمربند دوباره به سمت صندلی برمیگردد که در اینجا نیز اهمیت وجود پشت سریهای صندلی خود را نشان میدهد. بعد از مدتی هم گاز فعالکننده ایربگ از سوراخهای ریز کیسه هوا خارج میشود تا ایربگها خالی شوند. پودری که در فضای اتاق در اثر باز شدن اربگها پخش میشود، پودر تالک یا نشاسته ذرت است تا مانع از چسبیدن لایههای ایربگ روی هم در زمان بسته بودن کیسه هوا شود.
نحوه خاموش کردن ایربگ ماشین
خاموش کردن کیسه هوای ماشین موضوعی است که ممکن است در شرایط خاص برای برخی افراد مطرح شود، اما باید با دقت و آگاهی کامل به آن پرداخت، زیرا کیسه هوا یکی از مهمترین اجزای ایمنی خودرو محسوب میشود. کیسههای هوا طراحی شدهاند تا در زمان تصادف با سرعت باز شوند و از سرنشینان در برابر ضربههای شدید محافظت کنند. با این حال، گاهی اوقات افراد به دلایلی مانند حضور کودک در صندلی جلو یا شرایط پزشکی خاص، به فکر غیرفعال کردن آن میافتند.
ابتدا باید بدانیم که کیسه هوا بهطور پیشفرض برای افزایش ایمنی طراحی شده و غیرفعال کردن آن میتواند خطراتی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، اگر کیسه هوای سمت سرنشین به اشتباه خاموش شود و فرد بزرگسالی در آن صندلی نشسته باشد، در صورت تصادف ممکن است آسیب جدی ببیند. از سوی دیگر، در مواردی مثل قرار گرفتن صندلی کودک در جلو (که به دلیل قوانین ایمنی در بسیاری از کشورها توصیه نمیشود)، کیسه هوا میتواند برای کودک خطرناک باشد، زیرا نیروی باز شدن آن برای بدن ظریف یک کودک بیش از حد است.
برای خاموش کردن کیسه هوا، برخی خودروها مجهز به کلید دستی هستند که معمولا در داشبورد یا کنسول میانی قرار دارد. این کلید با استفاده از سوییچ خودرو قابل تغییر است و باید طبق دستورالعمل دفترچه راهنمای خودرو عمل کرد. اما در مدلهایی که چنین کلیدی ندارند، غیرفعال کردن کیسه هوا نیاز به مراجعه به نمایندگی یا مکانیک متخصص دارد، زیرا این کار شامل دستکاری سیستمهای الکتریکی خودرو است. انجام این کار بدون دانش فنی ممکن است به سیستم ایمنی خودرو آسیب بزند یا حتی منجر به نقص در عملکرد سایر اجزا شود.
در نهایت، تصمیم به خاموش کردن کیسه هوا باید با مشورت کارشناسان و در نظر گرفتن قوانین محلی گرفته شود. در بسیاری از کشورها، غیرفعال کردن غیرمجاز کیسه هوا میتواند تخلف قانونی محسوب شود. بهتر است پیش از هر اقدامی، جایگزینهایی مانند تنظیم صندلی یا استفاده از کمربند ایمنی مناسب را بررسی کنید، زیرا حفظ ایمنی سرنشینان همیشه اولویت اصلی است. کیسه هوا یک ابزار نجاتدهنده است و غیرفعال کردن آن باید آخرین راهحل باشد.
انواع کیسه هوا خودرو
امروزه کیسه هوا با اشکال مختلف برای محافظت هرچه بیشتر از بدن سرنشینان در خودروها طراحی و نصب میشود. هرچند که در کشور ما هنوز هم شاهد حداقل استانداردهای اجباری در تعداد ایربگ در خودروهای داخلی و مونتاژی هستیم، اما در کشورهای پیشرفته و برای رقابت خودروسازان تعداد بیشتری از کیسه هوا در خودروها نصب میشود.
- ایربگ سرنشینان جلو برای جلوگیری از برخورد سر آنها به شیشه و ستونهای جلو فعال میشود.
- ایربگهای کناری برای سرنشینان جلو و عقب که مانع از برخورد سر به ستونها میشوند.
- ایربگهای پردهای که در سراسر طول خودرو باز شده و مانع از برخورد سر به شیشهها خواهند شد.
- ایربگ زانو که از زیر داشبورد باز میشوند تا از برخورد زانو بهعنوان عضو حساس به قسمتهای سخت زیر داشبورد جلوگیری کنند.
این چهار مدل رایجترین انواع کیسه هوا هستند که در اکثر خودروها حضور دارند.
امروزه انواع ایربگ دیگری نیز در حال استفاده هستند که از آنها میتوان به این موارد اشاره کرد.
- ایربگ صندلیهای عقب که خصوصا برای افراد بزرگسال، میتواند بسیار مفید باشد.
- همچنین ایربگ بین دو سرنشین جلو که مانع از برخورد سر آنها به هم در تصادفات از بغل میشود.
- از دیگر ایربگهایی که ممکن است در آینده بیشتر شاهد حضور آن باشیم، کیسه هوای سقف است که در صورت معلق و چپشدن ماشین از برخورد سر سرنشینان به سقف جلوگیری میکند.
ایربگ سرنشینان عقب
شرکت TRW از چند سال پیش اقدام به انجام تحقیقاتی برای نصب ایربگ سقف و سرنشینان عقب کرده است که در حال حاضر برخی از خودروهای لوکس دارای کیسه هوا سرنشینان عقب هستند و با توجه به افزایش روزافزون ایمنی خودروها، در آینده شاهد حضور بیشتر این نوع کیسه هوا در خودروهای دیگر نیز خواهیم بود.
طبق این تحقیقات، هر چند که بستن کمربند ایمنی نقش بسیار زیادی در کاهش آسیبها و مرگومیر سرنشینان عقب دارد؛ اما احتمال آسیبرسانی آن به افراد، خصوصا بزرگسالان بالای ۵۵ سال بهگونهای است که حضور ایربگ ردیف عقب را میطلبد.
ایربگ عابر پیاده
این روزها از تکنولوژیها و سیستمهای مختلفی برای جلوگیری از تصادف، خصوصا تصادف با عابران پیاده و دوچرخهسوارها استفاده میشود. اما باز هم نمیتوان بهطور کامل از تصادف جلوگیری کرد و به همین دلیل باید به فکر بعد از وقوع تصادف نیز بود. یکی از مهمترین آسیبهایی که به افراد پیاده در حین تصادف با خودروها وارد میشود، آسیب به سر و گردن عابر پیاده در اثر تصادف با دماغه خودرو و پرتشدن عابر پیاده روی در موتور خودرو است.
از دههها پیش، خصوصا برای جلوگیری از برخورد عابران پیاده با تراموا و قطارهای شهری، نوآوریهایی مثل وجود یک پرده بازشونده در جلو تراموا و خودروهای سواری روی کار آمد که البته هیچوقت به تولید انبوه نرسید.
اما از جدیدترین انواع ایربگ که این روزها برای خودروها در حال نصب و رواج است، ایربگ عابر پیاده (Pedestrian Airbag) است که شرکت ولوو برای اولینبار بهعنوان یکی از پیشگامان ایمنی در خودروها، در سال ۲۰۱۳ و در نمایشگاه بینالمللی ژنو، روی محصول V40 خود رونمایی کرد.
اساس کاری این سیستم بر وجود سنسورها و حسگرهای مختلفی است که در جلو خودرو نصب هستند. این سنسورها با شناسایی عابر، ایربگ عابر پیاده را فعال میکنند. این تکنولوژی در تصادفات شهری در بازه سرعت بین ۲۰ تا ۵۰ کیلومتر بر ساعت کار میکند تا مانع از برخورد سر عابر پیاده با شیشه خودرو میشود.
ایربگ عابر پیاده بهصورت یک نوار ناودانیشکل در پایین شیشه جلو باز میشود تا مانع از برخورد سر عابر پیاده به شیشه جلو شود. البته در طرح ساختهشده در بعضی از شرکتهای خودروسازی، کاپوت ماشین نیز کمی زاویه روبهبالا میگیرد تا از شدت برخورد سر عابر پیاده به درِ موتور نیز بکاهد.
سرعت سنسورهای این سیستم بهحدی است که فقط در صورتی که برخورد با یک جسم نرم مثل زانو یا ران انسان را متوجه شود، دستور باز شدن اربگ را میدهد تا در صورت برخورد با مانع غیرانسانی، ایربگ باز نشود. البته در ابتدا این قضیه کمی دردسرساز شد. چرا که این سیستم در صورت برخورد با موتورسیکلتها و دوچرخهسوارها، به خاطر حس برخورد با جسم سخت، دستور باز شدن ایربگ ماشین را نمیداد که این روزها با کمک رادارهای قرارگرفته در جلو خودروها که برای سیستمهایی مثل ترمز اضطراری هوشمند و هشدار برخورد از جلو استفاده میشوند، این مشکل حل شده است.
ایربگ SRP
ایربگ SRS که مخفف عبارت supplementary restraint system است، این روزها در اکثر خودروها دیده میشوند، ایربگ SRP نیز وجود دارد که نام آن مخفف عبارت supplimental restraint and protection است.
امروزه در برخی از خودروها، در صندلی نفرات جلو حسگری قرار دارد که با وزن سرنشین در ارتباط است. این نوع ایربگها که به نام SRP شناخته میشوند، با ارسال اطلاعاتی از وزن و موقعیت سرنشین توسط حسگرها به کامپیوتر مرکزی سیستم، کیسه هوا را در زمان تصادف متناسب با چگونگی وضعیت کسی که روی صندلی نشسته است، فعال میکند.
اما نباید فراموش کنیم که این نحوه کارایی اصلا به این معنی نخواهد بود که باز هم میتوان یک کودک را روی صندلی گذاشت و انتظار داشته باشیم که ایربگ متناسب با وزن وی عمل کند، چرا که قرارگرفتن کودکان در صندلی جلو تا ۱۲ سال میتواند خطرناک و کشنده باشد و باز شدن ایربگ باعث آسیبدیدگی شدید و حتی مرگ شود.
این شدت عملکرد ایربگ بهحدی است که حتی برخی از شرکتهای خودروسازی و شاغل در حوزه ایمنی خودروها، پیشنهاد میدهند که حتی تا حد امکان نیز افراد کهنسال و ناتوان نیز در صندلی جلو قرار نگیرند.
از کمربند پیش کشنده تا ایربگ کمربند
کمربند ایمنی از مهمترین و کارآمدترین وسایل برای نجات جان سرنشینان در خودرو محسوب میشوند که تا امروز نیز دچار تغییرات ساده و البته موثری شدهاند.
کمربند ایمنی در ابتدا از دو قسمت تشکیل میشد که یک قسمت بر روی ستون خودرو نصب بود و دیگری در کف اتاق و با یک قفل ساده، این دو قسمت به هم متصل میشدند.
در ادامه کمربند ایمنی خودرو بهصورتی طراحی شد که از یک توپی که روی ستون یا سقف خودرو قرار میگرفت، تشکیل شد و قابلیت کشش داشت تا هم سرنشینان در حین نشستن روی صندلی تحرک و آزادی داشته باشند و هم در حین پرتشدن به جلو در اثر ضربه تصادف، قفل شده و سرنشین را در جای خود نگه دارد. این کمربندها که به سهنقطهای معروف هستند، امروزه در اکثر خودروها دیده میشوند.
اما عیب این کمربندها در این است که در زمان تصادف تا لحظه قفلشدن، سرنشین کمی به جلو حرکت میکند و همین جابجایی اندک وی میتواند فشار زیادی به قفسه سینه وارد کرده و حتی در صورت ایراد در بخش قفلشوندگی مکانیزم کمربند، کاملا بیاثر و حتی مضر جلوه کند.
امروزه کمربند ایمنی پیش کشنده بر روی خودروها نصب میشود که در حین ترمزگیریهای شدید و با کمک مکانیزمهای مختلفی، اقدام به سفت کردن و کشیدن کمربند میکنند. کشیدهشدن کمربند میتواند توسط موتورهای الکتریکی قرارگرفته در توپی انجام شود یا با یک انفجار کوچک کنترلشده صورت بگیرد. در این روش، سنسورهای عملکننده و منفجرکننده چاشنی، با سنسورهای ایربگ ارتباط دارند و به این صورت در زمان بروز حادثه، چاشنی قرار گرفته در این مکانیزم منفجر شده و پیستون داخل سیلندر را پرتاب میکند. پیستون قرقره قرار گرفته در توپی کمربند را میکشد و به این شکل سرنشین به صندلی فشرده خواهد شد.
تکنولوژی جدید دیگر، ایربگ کمربند ایمنی است که با یک برچسب Belt Inflatable روی آنها شناخته میشود. این طرح هنوز هم در حال طیکردن مراحل تحقیقوتوسعه است و با توجه به حضور انواع ایربگ در خودرو، شاید چندان رایج نشود. مهمترین هدف از تولید این ایربگ خودرو، کاهش فشار واردشده از کمربند ایمنی به قفسه سینه در تصادفات شدید است. ضمن اینکه معمولاً برای کمربند ایمنی روی صندلی کودک نیز میتواند نتایج خوبی داشته باشد.
ایربگ موتورسیکلت و کامیون
وجود کیسه هوا در موتورسیکلت برای سالهاست که مورد تحقیقوتوسعه شرکتها قرار دارد. با این قطعه هنوز در موتورسیکلتها بهطور گسترده مورد استفاده قرار نمیگیرد و فقط محصولات اندکی مثل هوندا گلدوینگ از ایربگ برخوردارند. چرا که موتورسواران بعد از برخوردهای شدید از موتور جدا شده و در این وضعیت، ایربگ چندان کاربردی نخواهد داشت.
در عوض شرکتهای سازنده لباسهای موتورسواری، لباسهای مجهز به کیسه هوا طراحی کردهاند. با تشخیص تصادف و پرتابشدن راننده، ایربگهای موجود در لباس بهسرعت عمل کرده و از آسیبدیدگی راننده تا حد زیادی جلوگیری میکنند.
عکس شماره 11
در کامیونها، خودروهای تجاری و ماشینهای سنگین، بهتازگی نصب ایربگ آغاز شده است. امروزه برخی از خودروهای تجاری به ایربگ داخل فرمان یا ایربگهای پردهای در بغل مجهز میشوند. رانندگان کامیون و خودروهای تجاری به دلیل فاصله بیشتر سر تا فرمان و بخشهای بدنه، کمتر نیاز به ایربگ دارند؛ اما وجود ایربگهای پردهای در زمان چپکردن، میتواند بسیار مفید باشد.
نکات ایمنی درباره ایربگ ماشین
ایربگها از جمله وسایل ایمنی خودرویی هستند. اما در صورت عدم رعایت یک سری از نکات، میتوانند به عنوان یک جسم آسیبرسان به بدن نیز عمل کنند. به همین دلیل باید در خودروهایی که دارای کیسه هوا هستند، الزامات ایمنی را در نظر گرفت.
- کیسه هوای فرمان برای محافظت از راننده است. اگر دست راننده به درستی روی فرمان نباشد، دستها در اثر عملکردن کیسه هوا میتوانند بهعنوان یک جسم به سر راننده برخورد کند و باعث آسیبدیدگی شدید راننده شود.
- فاصله اشخاص تا محل کیسه هوا باید حداقل ۲۵ سانتیمتر باشد. بنابراین باید در خودرو بهدرستی روی صندلی نشست و صندلی راننده را به خوبی تنظیم کرد تا این فاصله حفظ شود.
- کمربند ایمنی و کیسه هوا بهعنوان دو بازو برای افزایش ایمنی سرنشینان هستند. این در حالی است که کمربند ایمنی اثر بیشتری در جلوگیری از آسیبدیدن افراد داخل خودرو دارد. بد نیست بدانیم که نبستن کمربند ایمنی در زمان فعالشدن ایربگ حتی میتواند آسیبهای شدیدی به افراد وارد کند. چرا که فاصله بین بدن تا ایربگ باید حداقل ۲۵ سانتیمتر باشد و کمشدن این فاصله باعث دریافت یک نیرو و ضربه بسیار زیاد از سمت کیسه هوا خواهد شد.
- برای نمایش فعالیت کیسه هوا و سلامت آن از چراغ نمایشگر در داخل صفحه کیلومترشمار استفاده میشود. به این چراغ هشدار دقت کنیم و در صورت نمایش خطا حتما به دنبال رفع عیب آن باشیم.
- در محلهایی که ایربگ ماشین قرار دارد، نباید هیچ وسیلهای گذاشت. چرا که این اجسام در صورت فعالشدن کیسه هوا مانند یک جسم خارجی خطرناک پرتاب میشوند.
- کودکان زیر ۱۲ سال نباید در صندلی جلو قرار بگیرند و باید از صندلی عقب و صندلی مناسب کودکان برای آنها استفاده کرد. در صورتی که مجبور به نشاندن فرد کهنسالی که نمیتواند موقعیت بدنی خود را حفظ کند یا کودک در صندلی جلو هستید، بهتر است تا ایربگ سرنشین جلو را خاموش کنید.
نتیجه گیری
کیسه هوا یا اربگ را میتوان امروزه در تمام خودروها دید. این قطعه اثر بسیار بالایی در کاهش آسیبهای وارده به افراد در تصادفات دارد. اما با این حال باید الزامات ایمنی و نکات را در خصوص این وسیله رعایت کرد تا هم اثربخشی آن بیشتر باشد و هم بهعنوان یک آسیبرسان به بدن افراد عمل نکند. اما باید بدانید که رعایت نکات ایمنی و خصوصا بستن کمربند ایمنی، بهترین راه برای کاهش آسیبدیدگی در زمان تصادفات است و وجود سیستمهای ایمنی و وسایل کمکی مثل کیسه هوا، به منظور کاهش آسیبدیدگیهاست و نمیتوانند به طور کامل از انسان محافظت کنند.
سوال های متداول
تفاوت ایربگ پردهای و ایربگ جانبی در چیست؟
تفاوت ایربگ پردهای و جانبی در این است که ایربگهای جانبی از بغل صندلیها یا ستون و درِ خودرو خارج میشوند و ابعاد کوچکی دارند؛ اما ایربگهای پردهای، در طول اتاق قرار دارند و بعد از باز شدن، تا حدودی کل مساحت شیشههای جانبی را پوشش میدهند.
آیا با وجود ایربگ، بستن کمربند ایمنی الزامی است؟
کمربند ایمنی، کارکرد بیشتری از ایربگ در تصادفات دارد و باز شدن ایربگ بدون بستن کمربند ایمنی، آسیبهای زیادی به افراد وارد خواهد کرد. چرا که حفظ فاصله در زمان باز شدن ایربگ از اهمیت زیادی برخوردار است.
چرا از یک کلید برای خاموشکردن ایربگ جلو استفاده میشود؟
گاهی مواقع ناچار به قراردادن کودکان و یا افراد سالخورده در صندلی جلو هستید که در صورت باز شدن ایربگ، میتواند آسیبهای زیادی به آنها وارد کند. در این وضعیت بهتر است تا ایربگ روبروی آنها را خاموش کنید.
نویسنده: علیرضا داودی