آپشن های خودرو همواره یکی از نقاط قوت و هیجان خرید و فروش خودروها بوده‌اند. اما برخی از این آپشن ها رفته رفته جای خود را از نقش امکانات اضافه بر خودرو به استانداردهای خودروها داده و حالا تبدیل به آپشن های پایه ای خودرو شده اند. اما پرسش اینجاست که پیش از خرید خودرو باید به کدام آپشن ها توجه کرد؟
در ادامه این مقاله به معرفی آپشن‌هایی می‌پردازیم که امروزه در صنعت خودرو جهانی تقریبا به یک استاندارد بین المللی تبدیل شده‌اند و تصور نبود آن‌ها بر خودروهای امروزی دیگر غیر ممکن است.
آپشن های پایه
برخی ویژگی‌های رفاهی و ایمنی بسیار قدیمی که در دوران کلاسیک یا وینتج به عنوان آپشن در اختیار مشتریان قرار می‌گرفت، امروزه کاملا به عنوان ویژگی‌های استاندارد خودروهای تولیدی روز شناخته میشود و به هیچ عنوان از آن‌ها با نام آپشن یاد نمی‌کنند.
این ویژگی‌های استاندارد شامل ترمز بوستردار، فرمان مجهز به سیستم کمکی (هیدرولیک یا برقی)، شیشه بالابرهای برقی، سیستم تهویه مطبوع، سیستم صوتی، سیستم ترمز ضد قفل (ABS) میشود که بسیاری از آن‌ها تا دهه 1960 میلادی به عنوان آپشن به مشتری ارائه می‌شدند اما امروز به ندرت می‌توان خودرویی را پیدا کرد که به صورت استاندارد فاقد این تجهیزات باشد.
مثال نقض مخصوصا در بازار ایران و کشورهای در حال توسعه همیشه وجود دارد. به عنوان مثال ایران خودرو هنوز هم 206 تیپ 2 را بدون شیشه بالابر برقی درهای عقب با ترمز کاسه‌ای در محور عقب ارائه می‌کند. با این حال این خودرو همچنان به ترمز‌های ضد قفل، فرمان هیدرولیک و سیستم تهویه مطبوع مجهز است.
سیستم ضد سرقت (ایموبلایزر)
دزدگیر یا سیستم ضد سرقت (از هر نوع)، زمانی از رده آپشن‌های افترمارکت به شمار می‌آمد که خریدار پس از خرید خودرو خود به نصب آن در بازارهای جانبی اقدام می‌کرد. امروزه تقریبا تمامی خودروهای تولیدی در جهان از سوی شرکت تولید کننده به سیستم ضد سرقت کامپیوتری پیچیده با نام عمومی ایموبلایزر (Immobilizer) مجهز می‌شوند که به صورت پیوسته با کامپیوتر مرکزی خودرو در تماس است و در صورت عدم استفاده مالک از کلید اصلی تهیه شده برای خودرو، به هیچ عنوان اجازه روشن شدن پیشرانه را به سرنشین نمی‌دهد. استفاده از ایموبلایزر تا حد بسیار زیادی توانست از آمار سرقت خودرو بکاهد اما این سیستم نمی‌تواند از سرقت محتوای داخلی خودرو جلوگیری کند.
سیستم پاشش سوخت انژکتوری
پیشرانه‌های مجهز به سیستم پاشش سوخت انژکتوری به هیچ عنوان تکنولوژی جدیدی به حساب نمی‌آیند. این نوع پیشرانه‌ها اولین بار در دهه 1950 میلادی به شکل گسترده روانه بازار شدند که البته به دلیل پیچیدگی‌های فنی بسیار زیاد با استقبال چشمگیر مواجه نشدند. با ورود به دهه 1990 میلادی، سیستم پاشش سوخت انژکتوری به دلیل تاثیر شگرفی که بر کاهش میزان آلایندگی‌های تولیدی، کاهش مصرف سوخت، بهینه سازی عملکرد پیشرانه و سهولت در استفاده از خودرو داشت، به یک ویژگی استاندارد در خودروهای تولیدی سراسر دنیا بدل شدند و به طور کامل جای پیشرانه‌های قدیمی‌تر کاربراتوری را گرفت.
امروزه با پیشرفت روز افزون سیستم‌های انژکتوری، پیشرانه‌های کاربراتوری تنها در برخی مسابقات اتومبیلرانی و در خودروهای کلاسیک استفاده می‌شوند و تقریبا می‌توان گفت که هیچ خودروساز (و موتورسیکلت سازی) در جهان وجود ندارد که وسیله نقلیه کاربراتوری به تولید برساند.
کاتالیزور و کنیستر
با کنترل دقیق‌تر عملکرد پیشرانه از طریق سیستم پاشش سوخت انژکتوری، اقدامات دیگری که در راستای بهبود آلایندگی خودروها انجام شد که نصب دو آپشن فنی کاتالیزور و کنیستر بود. اگر چه در پیشرانه‌های کاربراتوری قدیمی‌تر نیز تلاش‌هایی مبنی بر کاهش میزان آلایندگی از طریق استفاده از سیستم‌های موسوم به پمپ اسماگ (Smog Pump) و مسیر یک طرفه مصرف مجدد گازهای محفظه میلنگ (PCV) صورت گرفته بود، اما کاتالیزور در خودروهای انژکتوری همانند یک انقلاب صنعتی تلقی میشود.
سیستم کاتالیزور در واقع یک منبع بسیار پیچیده با تکنولوژی بسیار بالا است که به هنگام خروج گازهای اگزوز از طریق کار در دماهای بسیار بالا، گازهای آلاینده سیستم خروجی اگزوز را پیش از ورود به محیط زیست تاجای ممکن مصرف و تعدیل کرده و میزان آلایندگی این گازهای مضر را تا جای ممکن کاهش می‌دهد. این سیستم در هر کیلومتر مشخص نیازمند جایگزینی است که هزینه قابل توجه را بر جیب مالک تحمیل می‌کند. اما عدم رسیدگی به سیستم کاتالیزور و عدم جایگزینی به موقع آن تاثیر منفی بزرگی بر عملکرد مفید پیشرانه و میزان آلایندگی‌های تولیدی آن می‌گذارد که در بسیاری از کشورهای جهان، کوتاهی در رسیدگی به این سیستم، جرم محسوب میشود.
کنیستر نیز وظیفه جذب بخارات آزاد بنزین و تبدیل آن به بنزین مایع و مصرف آن در چرخه سوخت رسانی را بر عهده دارد چرا که ورود بخارات آزاد بنزین به محیط زیست به عنوان یکی از مهم‌ترین آلایندگی‌های زیست محیطی به حساب می‌آید. سیستم کنیستر نیز همانند کاتالیزو در هر کیلومتر مشخص نیاز به جایگزینی دارد اما این سیستم هیچ ارتباط مستقیمی با کاتالیزور ندارد و در بسیاری از خودروهای قدیمی‌تر، هیچ الزامی ندارد که هر دو سیستم به صورت همزمان بر خودرو تولیدی استفاده شده باشد.
امروزه هر دو سیستم کاتالیزور و کنیستر بخارات بنزین در همه خودروهای تولیدی جهان به عنوان یک ویژگی استاندارد و اجباری از سوی خودروسازان به کار گرفته می‌شوند و هیچ خودرو تولیدی فاقد این دو سیستم، مجوز ورود به آمریکای شمالی، اروپا و تقریبا هیچ یک از کشورهای آسیایی و تردد در خیابان‌ها را کسب نخواهد کرد. خرابی این دو سیستم در خودروهای تولید داخل موجود در ایران می‌تواند منجر به لغو یا عدم دریافت برگه معاینه فنی شود.
گیربکس اتوماتیک
پیش از ورود به دهه 1990 میلادی، استفاده از گیربکس و سیستم انتقال نیرو اتوماتیک به عنوان یکی از ویژگی‌های رایج اما آپشنال بر بیشتر خودروهای تولیدی جهان به شمار می‌آمد. اما با ورود به قرن بیست و یکم (سال 2000 به بعد)، محبوبیت استفاده از گیربکس‌های اتوماتیک به دلیل سهولت بیشتر در استفاده از خودروT به اندازه‌ای فراگیر شد که امروزه تقریبا کمتر خودرویی را می‌توان یافت که حداقل در لیست آپشن‌های سفارش خود گیربکس اتوماتیک را به همراه نداشته باشد.
در سال‌های اخیر شرکت‌های خودروسازی و علاقه‌مندان واقعی صنعت خودرو از میزان فراگیری گیربکس‌های اتوماتیک ابراز نگرانی کرده‌اند چرا که گیربکس‌های اتوماتیک در تمامی خودروها فراگیر شده و این گیربکس‌های دستی سنتی است که کم کم در حال ناپدید شدن است. به همین دلیل برخی از شرکت‌های خودروسازی از جمله کادیلاک به تازگی اعلام کرده است که برخی خودروهای عملکرد محور سری V خود را با گیربکس‌های سفارشی و آپشنال دستی نیز به بازار روانه خواهد کرد تا آن دسته از رانندگان حرفه‌ای و علاقه‌مندان صنعت خودرو نیز بتوانند همچنان تجربه سواری با خودرو مجهز به گیربکس دستی و کلاچ را تجربه کنند. گویی جای دو گیربکس دستی و اتوماتیک در دنیای امروز به طور کلی با هم عوض شده است.
سیستم پخش مولتی مدیا
تا دهه 1960 میلادی سیستم رادیو پخش اتوماتیک یا گرامافون، در بسیاری از محصولات تولیدی صنعت خودرو ویژگی‌هایی کاملا آپشنال و درخور هزینه بودند. امروز چنین ویژگی در زمره ساده‌ترین و اجباری‌ترین ویژگی‌های رفاهی است که در خودروها یافت میشود. اما این آپشن در دو دهه اخیر به شدت دستخوش تغییرات فاحش شده است.
به عنوان مثال امروزه سیستم‌های صوتی به کار رفته در صنعت خودرو تنها یک سیستم رادیو پخش ساده یا پخش کننده فایل‌های صوتی (یا حتی تصویری) نیست. این سیستم را با پیچیدگی امروزی آن به صورت تخصصی “سیستم مولتی مدیا” یا چند رسانه‌ای خطاب می‌کنند. این سیستم‌ها امروزه از یک نمایشگر رنگی بزرگ لمسی با قابلیت پخش صوت و تصویر تشکیل شده است که آپشن‌های رفاهی متعددی از جمله اتصال بی سیم اندروید و IOS و همچنین سیستم راداری ماهواره‌ای (SatNav) را با خود به همراه دارند و در نوع خود سیستم پیچیده‌ای متشکل از چند سیستم درونی به حساب می‌آیند.
می‌توانند در آن واحد به تلفن سرنشینان متصل شده و تماس تلفنی و دستورات صوتی برقرار کند، نقشه مسیر تا مقصد مورد نظر را به راننده نمایش دهند یا در عمل همانند یک کامپیوتر کوچک شخصی ایفای نقش کنند. اگرچه ممکن است میزان پیچیدگی و گستردگی این سیستم در هر خودرو متفاوت باشد اما امروزه تقریبا جز در کشورهای در حال توسعه نمی‌توان خودرویی یافت که مجهز به سیستم مولتی مدیا نباشد.
سنسور پارک، دوربین دید جانبی وعقب
همانند سیستم صوتی و دزدگیر، سنسورهای فراصوت هشدار دهنده سیستم کمک پارک و دوربین دید عقب ازجمله آپشن‌های افترمارکت به شمار می‌آیند که در گذشته تنها به اختیار مالک و صرف هزینه اضافه بر خودرو مورد نظر نصب می‌شد.
امروزه با افزایش پیچیدگی تکنیک‌های رانندگی و عبور از دوران کلاسیک، سیستم‌های هشدار دهنده و ایمنی از هر آپشن دیگری بیشتر مورد توجه خودروسازان قرار می‌گیرند. در نتیجه چند سال پیش استفاده از سنسورهای پارک و دوربین دید عقب در خودروهای عرضه شده در بازار آمریکای شمالی به یک آپشن استاندارد و کاملا اجباری تبدیل شد و به همین دلیل تقریبا همه خودروهای عرضه شده در بازار بزرگ ایالات متحده بدون تردید به سنسورهای کمک پارک و دوربین دید عقب مجهز هستند.
با مشاهده تاثیر شگرف این آپشن‌ها بر افزایش ایمنی و سلامت راننده و عابران پیاده، برخی خودروسازان پا فراتر گذاشته و سیستم‌های پوشش 360 درجه تصویری و فراصوتی را بر محصولات خود به کار گرفتند تا راننده در هر لحظه از وضعیت خودرو خود و افراد احتمالی دور و بر آن آگاه باشد.
این سیستم نسبتا نوین که به چشم عقاب (Eagle Eye) شهرت دارد، دربرخی از خودروهای جدید امروزی پا از مرز تخیل فراتر گذاشته و به جای استفاده از چهار دوربین مجزا، گاها از ده‌ها دوربین بهره می‌گیرند که به نظر اغراق آمیز و بیهوده به نظر می‌رسد اما با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی‌های صنعت خودرو دور از انتظار نخواهد بود که در آینده نزدیک استفاده از چنین سیستم‌هایی در همه خودروهای تولیدی جهان اجباری شود.
کیسه ایمنی هوا
سیستم‌های صوتی (Airbag) یا کیسه ایمنی هوا یکی از ویژگی‌های روز بازار خودرو در دهه 1990 میلادی بود. در آن زمان هیچ کسی فکر نمی‌کرد که کیسه ایمنی هوا تا این اندازه در بروز آسیب‌های ناشی از تصادف‌ها و نجات جان سرنشینان مفید واقع شود. اما با گذر زمان نقش پررنگ این آپشن جدید به اندازه‌ای نمایان شد که استفاده از این سیستم ابتدا برای راننده و سپس سرنشین در جای جای جهان و بین همه خودروسازان اجباری و الزامی شد. امروزه ساده‌ترین خودروهای تولیدی در کشورهای درحال توسعه (نظیر پراید و 206) نیز حداقل به یک یا دو عدد کیسه ایمنی برای سرنشینان جلو مجهز هستند. این تعداد در خودروهای پیشرفته به سادگی می‌تواند از مرز هشت کیسه ایمنی مستقل و مجزا برای سرنشینان جلو و عقب نیز تجاوز کند.
از آن جایی که هیچ آپشن ایمنی چون کمربند ایمنی جان سرنشینان خودروها را در تصادف‌های رانندگی نجات نمی‌دهد، استفاده از سیستم پیش کشاننده کمربندهای ایمنی یکی از ابتدایی‌ترین آپشن‌هایی بود که استفاده از آن در ترکیب با مجموعه سیستم‌های ایمنی خودروها در محصولات مدرن امروزی اجباری اعلام شد.
نتیجه گیری
با این اوصاف همچنان آپشن‌های بسیار زیادی در خودروهای امروزی به کار گرفته می‌شوند که شدت و میزان فراگیری و محبوبیت آن‌ها بین مشتریان و خودروسازان ممکن است به فراگیری و استاندارد شدن آن‌ها در آینده نزدیک بی‌انجامد.
به عنوان مثال آپشنی چون سیستم نمایشگر شیشه جلو یا HUD یکی از آن دسته آپشن‌هایی است که جنبه ایمنی آن باعث شده است بسیاری از خودروسازان از این ویژگی در محصولات رده متوسط خود بهره بگیرند. جای تعجب نخواهد داشت اگر این آپشن در آینده نزدیک به صورت اجباری بر طیف مختلف خودروهای تولیدی خودروسازان جهانی استفاده شود.
ویژگی‌های دیگری همچون استفاده از کیت پنچرگیری و تایرهای موقت در ازای استفاده از تایر زاپاس کامل (سایز استاندارد) یکی دیگر از آن دسته آپشن‌هایی است که به آرامی بین خودروسازان در حال فراگیر شدن است چرا که به دلیل احتمال بسیار پایین پنچری در خیابان‌های شهری، حمل وزن کمتر (کیت پنچر گیری و تایر موقت) می‌تواند تا میزان بسیار زیادی بر کاهش میزان مصرف سوخت و آلایندگی‌ها تاثر گذاشته و همچنین در ارائه فضای بزرگ‌تر حمل بار در صندوق عقب به سرنشینان کمک کند.
این موضوع با هدف مشابه از سوی خودروسازان در استفاده گسترده از ریم‌های آلیاژ آلومینیوم نیز دیده میشود. اگرچه سایپا و ایران خودرو به شدت تلاش می‌کنند تا با حذف آپشن‌هایی نظیر ریم اسپرت آلیاژی از هزینه‌های تولید کاسته و بر حاشیه سود خود بیافزایند، اما خودروسازان جهانی به منظور کاهش وزن و میزان مصرف سوخت و آلایندگی و همچنین برای افزایش زیبایی خودرو به شکل بسیار گسترده‌ای از ریم‌های اسپرت آلیاژی بهره می‌گیرند.
امروزه تقریبا جز در بازار برخی کشورهای درحال توسعه نمی‌توان خودرویی را یافت که با ریم فولادی سنگین و قالپاق پلاستیکی روانه بازار شود.
نویسنده: شهاب انیسی
