برای اینکه ماشین شما به خوبی کار کند، به یک سری فیلتر نیازمند است تا بخش‌های مختلف آن را از کثیفی و آلودگی دور نگه دارد. این فیلترها با جذب آلودگی مانع خرابی زودرس اجزای موتور می‌شوند و دوام فنی خودرو را افزایش می‌دهند. اگر ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها از فیلتر خودرو عبور کنند، به دشمن درجه یک موتور خودرو تبدیل می‌شوند و خیلی زود آن را به خرابی‌های سنگین مثل یاتاقان زدن، روغن‌سوزی و خرابی‌های اساسی دچار می‌کنند. برای جلوگیری از این مشکلات مهندسان فیلترهای مختلفی در سر راه سیالات موتور و همچنین کابین قرار داده‌اند تا دوام فنی موتور را افزایش دهند. انواع فیلتر ماشین دارای عمر محدود است و بعد از مدتی به صورت دوره‌ای باید تعویض شوند.
انواع فیلتر خودرو
چهار نوع فیلتر خودرو وجود دارد که تقریبا در هر وسیله نقلیه احتراقی استفاده می‌شوند: دو فیلتر هوا، یک فیلتر سوخت و یک فیلتر روغن. البته در خودروهای جدید و بعضی از مدل‌های گیربکس اتوماتیک، یک فیلتر یا صافی جعبه دنده نیز وجود دارد تا روغن گیربکس را از آلودگی‌ها پاک کند.
فیلتر هوای موتور
موتورهای احتراق داخلی برای عملکرد بهینه به هوای تمیز نیاز دارند. برای اینکه موتور خودرو از ناخالصی در امان بماند، فیلتر هوا ذرات و آلودگی‌های هوای ورودی به موتور را تصفیه می‌کند تا جلوی ورود آنها را بگیرد، چراکه اگر این آلودگی‌ها نظیر گردوغبار، حشرات و خاشاک راه خود را به داخل موتور پیدا کنند، می‌توانند باعث آسیب جدی به اجزای حساس پیشرانه شوند.
فیلتر هوای کثیف باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود و همچنین مشکلات دیگری مانند ضعف قدرت موتور یا احتراق ناقص را نتیجه می‌دهد. موتورهایی که فیلتر هوای تمیز دارند، شتابگیری بهتری ارائه می‌دهند، چراکه اکسیژن بیشتر دریافت و احتراق بهینه‌تری تجربه می‌کنند.
فیلتر هوا معمولا ساده‌ترین فیلتر برای تعویض در هر وسیله نقلیه‌ای است. با این حال معمولا تا زمانی که کاملا کثیف و مسدود نشده باشد، خیلی جدی گرفته نمی‌شود و همزمان با سرویس روغن تعویض می‌شود.
اما بهتر است فیلتر هوای موتور را به عنوان بخشی از بازرسی دوره‌ای معمول خودرو در هر ماه بررسی کنید. فیلتر را از محفظه خارج کنید و مقابل نور نگه دارید. اگر خیلی کثیف شده باشد، منافذ آن مسدود به نظر می‌رسند و زمان تعویض آن فرا رسیده است. ضمنا اگر از آخرین تعویض فیلتر هوا بیش از ۲۰ هزار کیلومتر گذشته است، باز هم باید آن را تعویض کنید. البته بعضی فیلتر خودرو نظیر فیلتر هوای اسپرت قابلیت شستشو و پاکسازی دارند. در این موارد می‌توان با شستشو و پاک کردن فیلتر، مجددا آن را سر جای خود نصب کرد و نیازی به تعویض ندارد.
فیلتر هوای کابین
فیلتر هوای کابین خودرو بخشی از سیستم تهویه مطبوع آن است. این فیلتر ماشین به تمیز نگه داشتن هوای داخل کابین خودرو و عاری کردن آن از آلاینده‌هایی مانند گردوغبار و دود هنگام رانندگی کمک می‌کند و باعث می‌شود سرنشینان هوای با تمیزتری را به داخل ریه خود بفرستند.
حفظ کیفیت هوای کابین تنها وظیفه فیلتر هوا نیست، بلکه این فیلتر از تجمع باکتری‌هایی که می‌توانند اثرات منفی بر سلامت سرنشینان داشته باشند، جلوگیری می‌کند. هر چه تهویه مطبوع ماشین را با صافی کثیف بیشتر روشن کنید، احتمال بالاتری وجود دارد باکتری‌هایی را تنفس کنید که منجر به بیماری‌های آلرژیک و عفونت می‌شوند.
فیلتر هوا انواع مختلفی دارد که شامل فیلترهای کاغذی، پنبه‌ای، کتان و اسفنجی می‌شود. این فیلترها در جنس صافی و دوام آن نسبت به هم تفاوت دارند و قاعدتا قیمت آنها نیز با یکدیگر متفاوت است.
فیلتر هوا کابین به دلیل دیده نشدن و مغفول ماندن، بسیاری از مواقع در لیست نگهداری معمول خودرو از قلم می‌افتد و تعویض آن فراموش می‌شود. این فیلتر بر نحوه رانندگی یا کارکرد خودرو تاثیر نمی‌گذارد و در بسیاری از خودروها تا دو سه دهه اخیر حتی وجود هم نداشت.
اما این فیلتر خودرو، هوای داخل کابین را برای راننده و سرنشینان تمیز نگه می‌دارد و نقش مهمی در جلوگیری از مشکلات تنفسی سرنشینان ایفا می‌کند. همچنین از جمع شدن زباله در مجرای تهویه، رادیاتور بخاری و تبخیرکننده کولر جلوگیری می‌کند.
در مورد زمان تعویض آن باید گفت که مشابه فیلتر هوای موتور، اگر فیلتر هوای کابین کاملا کثیف شده و منافذ آن مسدود شده‌اند، زمان تعویض این فیلتر فرا رسیده است. به‌طور کلی توصیه می‌شود در هر سرویس روغن، فیلتر هوا کابین را نیز حتما تعویض کنید.
اما می‌توان به جای تعویض با استفاده از دستگاه فشار باد این فیلتر را تمیز و مجددا تا تعویض روغن بعدی استفاده کرد. البته اگر هوای منطقه شما معمولا آلوده و دود یا ریزگرد زیادی در آن معلق است، بهتر است حتما هر ماه فیلتر هوای کابین را تعویض کنید. به‌ویژه اگر از تهویه خودرو شامل کولر و بخاری زیاد استفاده می‌کنید، حتما تعویض فیلتر هوای کابین را جدی بگیرید و آن را ماهانه عوض کنید.
فیلتر سوخت
فیلتر سوخت یا همان فیلتر بنزین در سر راه مسیر سوخت از باک به سمت موتور قرار می‌گیرد تا آلودگی و کثیفی‌های سوخت را به حداقل برساند و کیفیت احتراق درون موتور را بالا ببرد. احتراق زمانی رخ می‌دهد که انرژی از مخلوط سوخت و هوای فشرده داخل سیلندر آزاد شود. با گذشت زمان نفوذ رطوبت، زنگ‌زدگی، آلودگی‌های جانبی سوخت و سایر کثیفی‌ها می‌توانند سیستم سوخت‌رسانی موتور را آلوده کنند.
برای به حداقل رساندن آلودگی سیستم سوخت‌رسانی از فیلتر بنزین استفاده می‌شود. این فیلتر عمر محدودی دارد و منافذ آن به تدریج توسط آلودگی‌های داخل باک بنزین، مسدود می‌شود. فیلتر سوخت مسدودشده می‌تواند باعث مشکل در روشن کردن موتور، خاموش شدن ناگهانی، کاهش شتاب، احتراق ناقص موتور، عملکرد ضعیف و کاهش راندمان مصرف سوخت شود.
ناگفته نماند که شرایط رانندگی، کیفیت بنزین مصرفی، نحوه نگهداری از خودرو و… در زمان تعویض صافی بنزین موثر است.
در حالت ایده‌آل، هر سوختی که وارد باک خودرو می‌شود، باید تمیز باشد. اما حقیقت این است که مخازن زیرزمینی ذخیره سوخت در جایگاه چندان تمیز نیستند. خاک، زنگار، سنگریزه و انواع دیگر چیزهای کثیف می‌توانند به مرور زمان در باک بنزین شما جمع شوند. فیلتر کردن سوخت بسته به طراحی خودرو می‌تواند به چند روش مختلف انجام شود. به‌طور معمول در داخل خود مخزن سوخت در محلی که سوخت توسط پمپ مکیده می‌شود، یک صافی وجود دارد. ممکن است این فیلتر تمام آن چیزی باشد که نیاز دارید اما اکثر خودروها یک فیلتر دیگر بین موتور و مخزن سوخت دارند که کار تصفیه بنزین را به نحو دقیق‌تری انجام می‌دهد. این فیلتر معمولا ۱۵ تا ۲۰ هزار کیلومتر به خوبی کار می‌کند، اما بعد از آن به تدریج مسدود می‌شود و احتمال دارد که عملکرد ماشین را با اختلال مواجه کند. پس بهتر است هر ۱۵ هزار کیلومتر به فکر تعویض صافی بنزین ماشین خود باشید.
فیلتر روغن
موتور خودرو شما برای کارکرد روان به حجم زیادی روغن تمیز نیاز دارد. نقش روغن موتور بسیار مهم است و از حساسیت بالایی برخوردار است. روغن موتور اجزای متحرک پیشرانه را که در تماس با هم کار می‌کنند، روغن‌کاری می‌کند تا موتور بتواند به کار خود بدون آسیب جدی ادامه دهد. همچنین این سیال به تنظیم دمای کارکرد موتور هم کمک می‌کند و مانع داغ شدن شدید قطعات فلزی می‌شود.
با گذشت زمان، روغن موتور با تجمع کثیفی نظیر توده کربنی و ذرات فلزی روبرو می‌شود. این آلودگی‌ها تا حد امکان توسط فیلتر روغن تسویه می‌شوند که درنتیجه موتور می‌تواند با احتمال آسیب کمتر در مدت طولانی‌تر به کار خود ادامه دهد. اما فیلتر روغن ظرفیت محدودی دارد و باید طی مدت مشخص همراه با روغن کثیف تعویض شود تا موتور بتواند به طور روان و با طول عمر بالاتر روی خودرو دوام بیاورد و خرج کمتری برای مالک آن بتراشد.
این مورد شاید تنها فیلتری باشد که وقتی صحبت از تعویض فیلتر خودرو به میان می‌آید، همه فکرها به سمت آن می‌رود. توصیه کلی این است که هر ۵۰۰۰ کیلومتر روغن و فیلتر روغن را عوض کنید. اما برای اطلاع از برنامه دقیق تعویض فیلتر و روغن ماشین خود، حتما به دفترچه راهنمای خودرو هم مراجعه کنید.
اگر زیاد رانندگی شهری با ترافیک شدید دارید، بهتر است تعویض روغن و فیلتر روغن ماشین خود را در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر، به عنوان مثال هر ۴ یا حتی ۳ هزار کیلومتر انجام دهید. چراکه اگر صرفا به همان ۵۰۰۰ کیلومتر بسنده کنید، به دلیل آنکه ماشین شما در حالت درجا زیاد کار کرده است، روغن آن زودتر کثیف و در صورت عدم تعویض به موقع روغن، با استهلاک بیشتری روبرو می‌شود. اما افرادی که بیشتر در شهرهای کوچک با ترافیک روان رانندگی می‌کنند، بهتر است همان ۵۰۰۰ کیلومتر را برای تعویض فیلتر و روغن ماشین خود مورد نظر قرار دهند.
فیلتر گیربکس
گیربکس اتوماتیک یک مجموعه مکانیکی حساس است که عملکرد صحیح آن به توانایی گردش مایع هیدرولیک یا همان روغن گیربکس در شبکه دقیقی از کانال‌ها با فشار بالا بستگی دارد. تعویض فیلتر گیربکس در اکثر خودروها مستلزم جداسازی جزیی گیربکس است. به طور معمول، فیلتر در کف سینی یا کارتل روغن جعبه دنده قرار دارد. تعویض فیلتر معمولا بخشی از فرایند تعویض روغن گیربکس اتوماتیک است و باید در هر فاصله زمانی که در دفترچه راهنمای خودرو مشخص شده، انجام شود. اگر گیربکس ماشیم رفتار عجیبی دارد و به درستی کار نمی‌کند، شاید بتوان با تعویض یا شستشوی فیلتر مشکل را برطرف کرد.
نتیجه گیری
تعویض منظم فیلترها برای عمر طولانی خودرو ضروری است. هوای تمیز نه‌تنها برای تنفس سرنشینان داخل خودرو اهمیت دارد، بلکه خود موتور نیز برای محافظت در برابر استهلاک و فرسودگی به هوای تمیز نیاز خواهد داشت. روغن و سوخت نیز باید بدون مانع جریان داشته و در عین حال تمیز بمانند. به همین دلیل است که باید تعویض منظم فیلترها را در صدر برنامه نگهداری از خودرو قرار دهید تا ماشینتان به این زودی‌ها خراب نشود.
باید اشاره کنیم این توصیه‌ها مبتنی بر عادات رانندگی عمومی و انواع مختلف وسایل نقلیه است، بنابراین بهترین کار این است که برای کسب اطلاعات دقیق‌تر به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید. البته هیچ اشکالی ندارد که فیلتر را قبل از موعد مقرر تعویض کنید، اما نباید تاخیر کنید و تعویض فیلتر را به تعویق بیندازید.
نویسنده: حسین باباپور
عالی
خوب و آموزنده بود.
با سپاس