آلایندگی موتورهای درون‌سوز (بنزینی و دیزلی) و سوخت‌های فسیلی (بنزین و گازوئیل) برخی از دانشمندان و دولت‌ها را وا داشته تا به دنبال راه حلی برای این مشکل باشند. یکی از راهکارهایی که برای کاهش آلایندگی خودروها ارائه شده، سوخت‌های پاک است. زیست‌دیزل یا بیودیزل یکی از این نوع سوخت‌ها است که به عنوان جایگزین گازوئیل در خودروهای سواری، کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و قطارها استفاده می‌شود.
۱۰ اوت (۱۸ – ۱۹ مرداد)، روز جهانی بیودیزل یا زیست‌دیزل نامگذاری شده است.
زیست‌دیزل یا بیودیزل، گازوئیل پاک
زیست‌دیزل یا بیودیزل، یک نوع سوخت غیر سمی، ایمن و تجزیه‌پذیر که از منابع طبیعی نظیر روغن‌های گیاهی، روغن پسماند غذایی، چربی حیوانات و جلبک‌ها بدست می‌آید.
بنابر آمار سایت ادموندز، تولید این سوخت در ایالات متحده، از ۹۵ میلیون لیتر در سال ۲۰۰۵ به ۶.۴ میلیارد لیتر در سال ۲۰۱۳ افزایش پیدا کرده است. امروزه، تقریبا ۵ درصد از گازوئیل مصرفی را زیست‌دیزل تشکیل می‌دهد. ماده اصلی برای تولید بیودیزل، روغن سویا است اما مواد زیر نیز برای ساخت آن به کار می‌روند:
- روغن پسماند رستوران‌ها
- جلبک
- کلزا
- چربی حیوانی
زیست‌دیزل یا بیودیزل چیست؟
زیست‌دیزل به ندرت به صورت خالص استفاده می‌شود. این سوخت با گازوئیل ترکیب شده و درصد و نوع آن بر اساس میزان گازوئیل ترکیبی، مشخص می‌شود. تقریبا همه گازوئیلی که در پمپ بنزین‌های آمریکا به فروش می‌رسد، حاوی بیودیزل B5 است، یعنی ۵ درصد سوخت را تشکیل می‌دهد. با این وجود خیلی از رانندگان خودروهای سواری و وانت‌های دیزلی نمی‌دانند که سوخت خودرویشان ۵ درصد زیست‌دیزل دارد. اما بیشتر رانندگان کامیون تمایل دارند تا از بیودیزل با درصد بیشتری در وسایل نقلیه‌شان استفاده کنند. به همین خاطر، خیلی از خودروهای تجاری (کامیون‌ها، کامیونت‌ها و وانت‌ها) از B20 استفاده می‌کنند که حاوی ۲۰ درصد زیست‌دیزل و ۸۰ درصد گازوئیل است.
هزینه تولید بیودیزل تقریبا با هزینه تولید بنزین و گازوئیل برابر است.
مزایای استفاده از زیست‌دیزل
استفاده از زیست‌دیزل حتی به صورت ترکیبی با گازوئیل نیز دارای مزایای زیادی است، هر چند بخشی از این مزایا به نحوه تولید بستگی دارد. مهم‌ترین مزیت بیودیزل این است که با استفاده از مواد تجدیدپذیر ساخته می‌شود و وابستگی به نفت را کاهش می‌دهد.
مصرف زیست دیزل، آلایندگی خودروها را کاهش داده و باعث می‌شود تا دوده و گازهای سمی کمتری پخش شود. تحقیقات سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) نشان می‌دهد که میزان انتشار دی اکسید کربن و ذرات معلق ناشی از بیودیزل، به ترتیب ۱۱ درصد و ۱۰ درصد کمتر از گازوئیل است.
همچنین، مطالعات وزارت انرژی و کشاورزی ایالات متحده حاکی از آن است که استفاده از این سوخت در خودروها، میزان انتشار دی اکسید کربن را ۷۸ درصد کاهش می‌دهد. برعکس گازوئیل که مواد سرطان‌زایی مثل گوگرد و بنزن دارد، زیست‌دیزل غیرسمی و تجزیه‌پذیر است.
مصرف سوخت موتورهای دیزلی ۲۰ تا ۴۰ درصد کمتر از موتورهای بنزینی است و همین طور گشتاور بیشتری در دور موتور پایین‌تر تولید می‌کنند. استفاده از بیودیزل، باعث کاهش آلایندگی خودروها و آلودگی هوا می‌شود و نیاز به تولید و واردات گازوئیل را نیز کاهش می‌دهد. علاوه بر این، برای استفاده از زیست دیزل نیازی به دستکاری و تغییر موتور و یا اضافه کردن مخزن سوخت نیست.
معایب استفاده از بیودیزل
یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها درباره استفاده از بیودیزل، تاثیر آن روی پیشرانه‌های خودروها است. هر چند با همکاری خودروسازان و تولیدکنندگان سوخت، زیست‌دیزل با خودروها سازگار شده است.
یکی دیگر از معایب این سوخت، نحوه نگهداری آن در پمپ بنزین‌ها است. به دلیل اینکه بیودیزل از منابع گیاهی تهیه می‌شود، باید در دمای مناسب نگهداری شود. در صورتی که دمای مخزن نگهداری افزایش یابد، خراب می‌شود و اگر دما کاهش پیدا کند، غلیظ می‌شود.
اشکال دیگری که در مورد استفاده از زیست دیزل وجود دارد، مشکلات ناشی از روانکاری است. روانکاری بالا از ساییدگی زودرس سیستم سوخت‌رسانی جلوگیری می‌کند اما رسوبات از روی دیواره مخزن سوخت و لوله‌های سوخت‌رسانی جدا شده و باعث گرفتگی فیلتر سوخت می‌شود. همچنین بیودیزل در هوای سرد عملکرد ضعیف‌تری از گازوئیل دارد.
خودروهایی که با زیست‌دیزل کار می‌کنند
تقریبا همه خودروهای دیزلی موجود در بازارهای جهانی می‌توانند از سوخت B5 یا زیست‌دیزل ۵ درصد استفاده کنند. اما بعضی از خودروها سازگاری بیشتری با بیودیزل ۲۰ درصد یا B20 دارند. این خودروها عبارتند از:
- آئودی A3
- آئودی A6
- آئودی A7
- آئودی A8
- ایسوزو دی-مکس
- بی ام و سری ۳
- بی ام و سری ۵
- تویوتا هایلوکس
- جیپ گرند چروکی
- رم ۱۵۰۰
- شورولت سیلورادو
- شورولت کروز
- فولکس واگن بیتل
- فولکس واگن پاسات
- فولکس واگن گلف
- فولکس واگن جتا
- مرسدس بنز E250
- مرسدس بنز E300
خودروهای دیزلی در ایران
خودروهای دیزلی در ایران به وانت‌ها، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها محدود می‌شود و ماشین‌های سواری موجود در بازار کشور، همه بنزینی هستند. در صورتی که بخشی از اتومبیل‌های کشور ترکیه از سوخت گازوئیل استفاده می‌کنند و به همین خاطر میزان مصرف بنزین در همسایه غربی، ۱۰ برابر کمتر است.
تولید و واردات خودروهای سواری دیزلی در کنار سوخت زیست‌دیزل یا بیودیزل می‌تواند علاوه بر کاهش آلودگی هوا، میزان مصرف بنزین را نیز کم کند.
نویسنده: میلاد قزللو
