هر بار که نزدیک انتخابات می‌شویم، شعارهای مختلفی برای مدیریت بازارها به گوش می‌رسد. انگار قرار است اینطور القا شود که تنها در همین روزهای منتهی به انتخابات است که اقتصاد ایران، متولی پیدا می‌کند. بازار خودرو هم در سال‌های گذشته هزار و یک متولی مختلف داشت اما نزدیک هر انتخابات انگار به یک ثبات قیمتی می‌رسید. همین مساله نشان از تاثیر انتخابات بر قیمت خودرو داشت. البته شاید نتوان یک قاعده کلی برای این مساله عنوان کرد اما تجربه دو دوره انتخابات در سال‌های 92 و 96 این مساله را تا حدی تایید می‌کند.
شاید نتوان تاثیر انتخابات بر بازار خودرو را به این صراحت بیان کرد، اما دست کم می‌توان با مروری بر آنچه که در این دو دوره ریاست‌جمهوری گذشت، به یک ارزیابی مختصر از روند تاثیر انتخابات بر این بازار رسید. ناگفته نماند که قیمت خودرو سال‌هاست که به صورت دستوری و با فرمول‌های گاه و بی‌گاه شورای رقابت مشخص می‌شود و در یک دهه گذشته، روال ثابت و مشخصی نداشته است.
بررسی وضعیت بازار خودرو در انتخابات 92
سال 92 برای بسیاری از کسانی که نسبت به عملکرد اقتصادی دولت قبل رضایت نداشتند، سال سرنوشت‌سازی بود. هر دو طیف تلاش خود را بر این مساله گذاشته بودند که پیروز انتخابات شوند. اما اواخر سال 91 اتفاقی افتاد که بازار خودرو را به کلی تکان داد. مردم به دلیل افزایش قیمت‌های بی‌سابقه آن زمان، بازار خودرو را تحریم کردند و مساله پیش‌فروش‌های برخی خودروسازان با حاشیه‌های بسیاری همراه شد.
این روال ادامه داشت و به سال بعد هم کشیده شد؛ سالی که از مدت‌ها قبل تمام امیدها را به تغییرات سیاسی و اقتصادی گره زده بود و می‌توانست دولتی تازه‌نفس را به میدان بیاورد که امیدهای مردم را هم بیشتر در دستان خود داشت. دولت تدبیر و امید در شرایطی در سال 92 کار خود را آغاز کرد که اعتراض مردم به افزایش قیمت‌ها در سال قبل، مانع افزایش قیمت دوباره در این حوزه شده بود. شاید به همین دلیل بود که در سال 92 افزایش قیمت آنچنانی در بازار خودرو روی نداد. به نوعی به اذعان بسیاری از کارشناسان، همان رکود سال قبل ادامه پیدا کرد.
اما بازار در آن سال یک تفاوت عمده با سال‌های دیگر داشت: چشم امید بازار خودرو به ورود برخی شرکای خارجی و باز شدن فضای مذاکره با غرب بود. با همه این موارد، تاثیر انتخابات بر بازار خودرو در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 92 به سمت حفظ وضع موجود و تداوم رکود بود. این نکته را هم باید در نظر داشت که طی تمام این سال‌ها زیان خودروسازان به صورت پیوسته بیشتر می‌شد.
بررسی وضعیت بازار خودرو در انتخابات 96
واقعیت اینجاست که مردم آن امیدی را که به بهبود وضعیت اقتصادی و سال 92 دوخته بودند، در سال 96 نداشتند. به هر حال 4 سال از فعالیت‌های دولت روحانی گذشته بود و برخی آزمون و خطاکردن‌های دولت او، امید را از چشم‌های مردم ربود. اما بازار خودرو در سال 96 هنوز هم قدری امید داشت. در بخش خرید و فروش خودرو، مردم کمی دست نگه داشتند و معاملات کمتری کردند. انگار که مثل تمام دوره‌های قبل انتخابات امید داشتند که بعد از برگزاری انتخابات گشایش تازه‌ای در بازارها اتفاق بیافتد. هرچند که روند صعودی قیمت ادامه داشت.
اما یک نکته مهم در این میان وجود داشت. ایران خودرو با اینکه مجوز افزایش قیمت را در سال 95 از شورای رقابت گرفته بود، باز هم تا سال 96 صبر کرد و قبل از انتخابات، افزایش قیمتی را اعمال نکرد. هرچند که انگار قرار بود قیمت خودرو در سال 96 ختم به خیر شود چرا که خود شورای رقابت هم در این سال اعلام کرده بود که به دلیل پایین بودن تورم بخشی، اگر افزایش قیمتی در بازار خودرو صورت بگیرد اندک خواهد بود.
زیان پیاپی
نکته‌ای که پیش از این هم در گزارش به آن اشاره شد، زیان ادامه‌دار دو خودروساز مهم داخلی بود. در تمام این سال‌ها و با تمام اتفاق‌هایی که افتاد، خودروسازان کماکان زیانده بودند. به طوری که حالا و بر اساس آخرین اعلام صورت گرفته دو خودوسازی ایران خودرو و سایپا جمعا 40 هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند.
اما حالا که دوباره به یک دور جدید انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک می‌شویم، گمانه‌زنی‌ها در خصوص دستکاری در قیمت خودرو یا حبس قیمتی آن، بیشتر از قبل احساس می‌شود. هرچند که برخی کارشناسان معتقدند در دوره تازه انتخابات ریاست‌جمهوری نمی‌توان انتظار تغییراتی شبیه به دوره‌های گذشته را داشت. فربد زاوه کارشناس بازار خودرو در این رابطه به خودرو45 می‌گوید: تاثیر هر نوسان سیاسی – چه انتخابات چه اتفاق‌های دیگر – بیشتر از موارد دیگر خود را در سیاست‌های کلان اقتصادی نشان می‌دهد. این مساله می‌تواند در بحث قیمت‌ها موثر باشد. بازار متناسب با اینکه انتظاراتش از مدیریت کلان اقتصادی چه باشد، به پیشواز اتفاق‌ها می‌رود. اما عموما وقتی شرایط با ثبات باشد چنین تاثیراتی روی می‌دهد. مثلا در سال 92 قدری امید به آمدن روحانی و نتیجه متفاوت احساس می‌شد، به همین خاطر بازار هم وارد رکود و انتظار شده بود. اما الان خیلی به نظر نمی‌رسد که تفاوتی ایجاد شود.
مردم قدرت خرید خودرو ندارند
وی تاکید می‌کند که جناح‌های سیاسی مختلف طی همه این سال‌ها آمده و شانس خود را امتحان کرده‌اند. نتیجه هم این بوده که با یک نرخ ثابت شاهد تورم دو رقمی در کشور بودیم. یعنی در نتیجه هم خیلی متفاوت نبوده است. به گفته وی، انتهای دو دوره ریاست‌جمهوری احمدی نژاد و روحانی هر دو منتهی به تورم شده است. به همین خاطر الان خیلی تفاوتی ندارد که چه کسی رئیس‌جمهور شود.
زاوه می‌گوید: در بازار خودرو هم همین اتفاق افتاده و کسی به دلیل آمدن یا نیامدن افراد مشخصی، خرید یا فروش را انجام نمی‌دهد. در واقع دلیل رکودی که در شرایط فعلی شاهد آن هستیم، قدری مربوط به پیشرفت مذاکرات هسته‌ای و انتظار بازار است اما عمده آن به این دلیل است که دیگر کسی پول و قدرت خرید ندارد. قیمت 206 طی دو سال گذشته 6 تا 7 برابر بیشتر شده اما واقعا قدرت خرید کدام گروهی از جامعه این میزان بالا رفته است؟
این کارشناس خودرو معتقد است که خودروسازان هم بنا ندارند از زیان خارج شوند چون بحث خروج از ضرر لزوما ربطی به افزایش قیمت ندارد. به گفته وی، در دو سال گذشته هیچ حرکتی برای کاهش هزینه خودروساز یا تنظیم بازار صورت نگرفته است و روند کلی اقتصاد به شیوه‌ای نیست که بگوییم قصد اصلاح امور وجود دارد.
به گزارش خودرو 45، همانطور که در صحبت‌های این کارشناس هم دیده می‌شود، مساله امید به اصلاح بازار بیشتر از هر زمانی در انتخابات سال‌های 92 و 96 دیده می‌شد اما به نظر می‌رسد که همین اندک امید در انتخابات امسال وجود نداشته باشد یا دست کم نتوان انتظار زیادی از تنظیم بازار خودرو یا تاثیر انتخابات بر این بازار داشت.
توضیحات جدول: مقایسه قیمت برخی خودروها در سه بازه زمانی نشان از تورم قیمتی در بازار خودرو طی 8 سال گذشته دارد.
نویسنده: سپیده اشرفی
