سهام خودرو در بورس اوراق بهادار این روزها با سوددهی مناسبی همراه شده و همین امر کافی است تا این مرکز داد و ستد بسیار مهم که در آن سهام شرکت‌های خودروسازی و غیرخودرویی مورد معامله قرار می‌گیرد، توجهات زیادی را به سوی خود جلب کند. در مطلب پیش رو ضمن ارائه تعریفی از بازار بورس، نگاهی به تاریخچه پیدایش آن در ایران و جهان انداخته و در انتها نیز به شرکت‌های خودرویی حاضر در بورس و وضعیت آنها اشاره شده است.
بورس چیست؟
بورس یا بها بازار به بازاری سازمان‌یافته و قانونمند اطلاق می‌شود که در چارچوب آن اموری نظیر: قیمت‌گذاری، خریدوفروش کالا، قرارداد آتی، معاملات اوراق بهادار و… صورت می‌پذیرد. برای درک بهتر موضوع می‌توانید جامعه‌ای را در نظر بگیرید که در آن بخشی از مردم صاحب سرمایه‌های خرد و کلان هستند اما توانایی انجام فعالیت اقتصادی و استفاده از سرمایه خود در جهت رشد و اعتلای کسب‌وکار را ندارند؛ از سوی دیگر صاحبان صنایع و کسب‌وکارهای مختلف که از توانایی فعالیت اقتصادی برخوردار هستند اما سرمایه کافی جهت ارتقای فعالیت‌های خود در اختیار ندارند، در این جامعه حضور دارند.
بنابراین گروه دوم یعنی صاحبان سرمایه می‌کوشند تا با عرضه بخشی از دارایی‌های کسب‌وکار خود به‌صورت سهام در بازار بورس، سرمایه‌های ریز و درشت موجود در جامعه را به سوی فعالیت‌های اقتصادی خود بکشانند. بدین ترتیب فرد سرمایه‌گذار (دارنده برگه سهام) در سود و زیان شرکتی که سهام آن را در اختیار دارد شریک خواهد شد. در یک جمله می‌توان بورس را پیوند دهنده مستقیم سرمایه‌های مالی جامعه با صنعت و صاحبان فعالیت‌های تجاری قلمداد کرد. ناگفته نماند که بازار بورس به دو نوع بورس کالا و بورس اوراق بهادار تقسیم‌بندی می‌شود که در اولی کالا و در مورد دوم انواع سهام و اوراق بهادار مورد معامله قرار می‌گیرد.
تاریخچه بورس در ایران و جهان
جرقه‌های اولیه تاسیس سازمان بورس در جهان به اوایل قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان صرافان در مقابل منزل شخصی بلژیکی به نام «واندر بورس» جمع می‌شدند تا به معامله کالا، پول و اوراق بهادار بپردازند. به این ترتیب اولین مرکز بورس اوراق بهادار در سال 1۴۶۰ میلادی در شهر انورس بلژیک تاسیس شد.
اما تاریخچه بورس در ایران به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی بازمی‌گردد. در آن زمان یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد پس از انجام پژوهش‌های فراوان در کشورمان، اساسنامه داخلی بورس را تدوین و به مسئولان ایرانی ارائه داد. با این حال به دلیل شرایط ملتهب آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، این موضوع به حالت تعلیق درآمد. عاقبت حدود ۲۵ سال بعد موافقت‌نامه تاسیس بورس در کمیسیون وزارت بازرگانی و با حضور سایر مسئولان ذی‌ربط تنظیم شد و به تصویب رسید. اواخر سال ۴۱ هیاتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیر کل این سازمان وارد ایران شدند تا مقدمات تشکیل بازار بورس ایران با حضور این مشاوران انجام شود. نهایتا در پانزدهم بهمن 1346 بورس اوراق بهادار با دادوستد تعدادی از سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی به طور رسمی آغاز به کارکرد.
در حال حاضر چهار نوع بازار بورس بزرگ در کشور مشغول به فعالیت هستند؛ بازار بورس اوراق بهادار تهران که سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار در آن داد و ستد می‌شود. فرابورس ایران که در آن سهام شرکت‌هایی که موفق به حضور در بورس نمی‌شوند مورد معامله قرار می‌گیرد. بورس کالا که معاملات محصولات پتروشیمی، کشاورزی، قراردادهای آتی سکه و… در آن انجام می‌پذیرد و نهایتا بورس انرژی که حامل‌های انرژی با محوریت برق در آن خرید و فروش می‌شود.
مهمترین شرکت‌های خودرویی حاضر در بازار بورس ایران کدامند؟
۱. شرکت زامیاد (خزامیا)
شرکت زامیاد یکی از فعال‌ترین و مهمترین شرکت‌های خودرویی حاضر در بازار بورس ایران است که با نماد خزامیا در بورس شناخته می‌شود. شرکت زامیاد حدود ۵.۵ میلیارد واحد سهام خودرو در بورس عرضه کرده که تا لحظه نگارش این مقاله هر سهم خزامیا به طور متوسط حدود ۸۰۰ تا ۸۱۰ تومان خرید و فروش می‌شود. ۵۱ درصد سهام این شرکت به صورت شناور است. شرکت‌هایی همچون سایپا، سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی نیوان و سرمایه‌گذاری سایپا سهامداران عمده زامیاد در بورس به شمار می‌روند.
۲. ایران‌خودرو (خودرو)
شرکت ایران خودرو که در بورس با نماد خودرو شناخته می‌شود، دارای ۳۰۱ میلیارد سهام خودرو است. این شرکت حدود ۱۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان ارزش بازاری در بورس دارد و ۲۲ درصد سهام آن به صورت شناور عرضه شده است. سازمان گسترش و نوسازی ایران، شرکت سرمایه‌گذاری سمند، بازرگانی سپهر ایرانیان، شرکت نگار نصر، صندوق بازنشستگی کشوری، شرکت سرمایه‌گذاری ملی و… جزو سهامداران بزرگ ایران خودرو به شمار می‌روند.
۳. ایران خودرو دیزل (خاور)
شرکت ایران خودرو دیزل با نماد خاور در بازار بورس فعال است. این شرکت حدود ۲۶۰۰ میلیارد تومان ارزش بازاری داشته و تعداد کل سهام آن برابر ۴ میلیارد و ۹۰۰ میلیون سهم است. هر سهم این شرکت حدود ۵۰۰ تومان در زمان نگارش این مقاله ارزش دارد. شرکت‌هایی نظیر سرمایه‌گذاری سمند، ایران خودرو و… از جمله مهمترین سهامداران خاور یا ایران خودرو دیزل به حساب می‌آیند.
۴. سایپا (خساپا)
شرکت خودروسازی سایپا در بورس اوراق بهادار با نماد خساپا شناخته می‌شود و حدود ۱۹۵ میلیارد سهم دارد. قیمت سهام این شرکت معادل حدودی ۱۳۰ تومان بوده که ۲۲ درصد آن سهام شناور است. سازمان گسترش و نوسازی ایران، موسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارک، شرکت سرمایه‌گذاری گروه صنعتی رنا، شرکت پیشگامان و شرکت سرمایه‌گذاری سایپا و… سهامداران عمده سایپا را تشکیل می‌دهند. ارزش بازار این شرکت حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
۵. پارس خودرو (خپارس)
شرکت پارس خودرو زیر مجموعه سایپا با ارزش حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان تحت نماد خپارس در بازار فعالیت می‌کند. این شرکت حدود 2۲ میلیارد 720 میلیون سهم داشته که ۲۱ درصد آن شناور است. در حال حاضر هر سهم پارس خودرو معادل ۷۰۰ تومان داد و ستد می‌شود. سایپا، گروه صنعتی رنا، شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه نیوان ابتکار بخش از جمله سهامداران عمده پارس خودرو به شمار می‌روند.
۶. شرکت سایپادیزل (خکاوه)
شرکت سایپا دیزل با نماد خکاوه در بورس حاضر است. تعداد سهام سایپا دیزل معادل ۲ هزار و ۶۳۶ میلیارد بوده و ارزش بازار آن در فرابورس برابر ۱۴۹۵ میلیارد تومان برآورد شده است. هر سهم شرکت کاوه در فرابورس حدود ۵۵۰ تومان داد و ستد می‌شود. شرکت سایپا سهامدار عمده سایپادیزل به شمار می‌رود.
رشد ۴۳ درصدی درآمد سایپا
شرکت سایپا «خساپا» در گزارش ماهیانه منتهی به شهریور ماه سال جاری میزان در آمدهای خود را که بالغ بر ۹.۸۸۵.۳۸۲ میلیون ریال است به ثبت رساند.
براساس این گزارش، کارخانه کیلومتر ۱۳ جاده مخصوص در شهریور ماه ۹۹ بیشترین میزان فروش در بخش داخلی «خانواده تیبا» را داشته است و «خانواده پراید» در رتبه دوم قرار دارد و این دو در شهریور ماه ۲۷ درصد رشد در خساپا داشته اند.
بررسی عملکرد خودرو در بورس
براساس صورت‌های مالی ۶ ماهه ابتدایی سال ۹۹، شرکت سرمایه ایران خودرو در مقایسه با شش ماهه سال گذشته افزایش ۹۳ درصدی درآمدهای عملیاتی، ۸۸ درصد زیان عملیاتی، افزایش ۸۲ درصدی زیان خالص، افزایش ۱۲ درصدی در دارایی‌ها و افزایش ۶۶ درصد را در زیان انباشه تجربه کرده است.
سرمایه شرکت ایران خودرو ۳۰۱ هزار و ۶۵۶ میلیارد ریال است و این شرکت در ۶ ماهه ابتدایی سال ۳۰۱ میلیارد و ۶۵۶ میلیون برگه سهم منتشر کرده است.
درآمد عملیاتی ایران خودرو در ۶ ماهه منتهی به شهریور به ۳۲۱ هزار و ۴۹۱ میلیارد و ۴۹ میلیون ریال می‌رسد و هزینه عملیاتی نیز ۲۹۷ هزار و ۶۶۸ میلیارد و ۹۹ میلیون عنوان شده است.
(به روز رسانی شده در تاریخ 1399/09/23)
نویسنده: حسین باباپور
