سال 1349 هجری شمسی با تمام خاطراتی که در خود جا داده، یک نوباوه به نام سیتروئن ژیان دارد که برای بسیاری که در دهه‌های 50، 60 و 70 زیستند، خاطره ساز بوده است و دست کم همگی، یک بار سوار این ماشین شده‌ایم.
ژیان که محصول شرکت خودروسازی مشهور سیتروئن است، یک فرانسوی الاصل به حساب می‌آید و به تنهایی سندی برای عمر و کسوت این شرکت به حساب می‌آید. نسل‌های متعدد این ژیان با شکل و شمایل و کارکردهای متفاوت به بازار خودرو ایران و جهان در دهه‌های ذکر شده راه پیدا کرد و در حال حاضر، با این که از خط تولید سیتروئن رخت بر بسته، ارزش آن بیش از پیش شده و تبدیل به یکی از خودروهای لوکس و عتیقه شده است. سیتروئن ژیان چه بود و چه شد؟ چه نسل‌هایی راهی بازار کرد و تاریخچه شگفت انگیزش چیست؟ این سوالات، تمام سوالاتی است که قصد داریم به طور مفصل به تمام آن‌ها پاسخ دهیم.
یک زمانی نفر اول مسابقات اتومبیل رانی بودیم
زمانی را به خاطر داریم که در سربالایی‌ها سوار بر سیتروئن ژیان قورباغه‌ای جا می‌ماندیم و مجبور بودیم از خودرو پیاده شویم و بدنه سنگین خودرو را با آن کمک فنرهای سنگین و تکرار نشدنی به حرکت درآوریم. همیشه از خودمان با تمسخر می‌پرسیدیم که چرا ماشین به این ضعیفی باید چنین کمک فنرهای قدرتمندی داشته باشد؟! این سوال در ذهن تا جایی ماند که روزی یک مکانیک حرفه‌ای گفت؛ «بچه جان! این ماشین برای خودش برو و بیایی دارد! این که به این روز افتاده به خاطر این است که ماشین جون داری هست و فقط صاحبش بهش رسیدگی نمی‌کند. در حالی که این ماشین مخصوص گردش و تفریح است!».
کافی است تا کمی مجله‌های قدیمی را تورق کنیم تا تصویر انواع ژیان را که با مشارکت پژو و سیتروئن طراحی شده‌اند را در خطوط مسابقات اتومبیل‌رانی دنیا ببینیم که چه گرد و خاکی راه انداخته‌اند! متعجب می‌شویم اما باید بدانیم که پلتفرم این خودرو هنوز هم جز پرقدرت‌ترین‌ها در دنیای خودرو به حساب می‌آیند. همین که 100 سال است از عمر سیتروئن ژیان می‌گذرد و باز در حال صحبت درباره آن هستیم نشان از این دارد که این خودرو جایگاه ویژه خود را همچنان حفظ کرده است.
کمی درباره سیتروئن
1919 میلادی سالی بود که سیتروئن در فرانسه متولد شد. این شرکت خودروسازی فرانسوی از همان آغاز فعالیت به طراحی خودروهای بروز و ابداعی معروف بود. شاید اگر در این سال‌ها با دیدن خودروهای پیشرفته سیتروئن، با دیدن سیتروئن ژیان به این باور برسید که امکان ندارد روزی این شرکت خودروسازی با این خودرو در جهان مشهور شده است جای تعجب نداشته باشد. اما باید توجه داشت که مفهوم کمک فنر و موتوری که بتواند قدرتی بیش از اتومبیل‌های آن روزگار داشته باشد در پیکره ژیان جا گرفته است. البته گفتنی است که ژیان با این شعار به دست شرکت سیتروئن ساخته شد که قرار است اتومبیلی با صرفه از لحاظ اقتصادی و البته از لحاظ ابعاد جمع و جور باشد.
سیتروئن 2cv با چهره ای آشنا
کسی نیست که این اتومبیل را در میان نسل‌های سیتروئن ژیان در فیلم‌های گنگستری آمریکایی و البته، فیلم‌های روشنفکری فرانسوی ندیده باشد. 2 سی وی یک موتور هوای خنک دارد که استفاده از این نوع موتور باعث شده تا این خودرو با مصرف بسیار پایین بنزین جز کم مصرف‌ترین خودروهای زمان خود به حساب بیاید. می‌گویند شایعه است اما این یک واقعیت محض است که دو سی وی مانند تمام نسل‌های دیگر ژیان چپ نمی‌شود و این قابلیت به خاطر پلتفرم استثنایی این خودرو است. کمک فنرهای این خودرو به صورت عدد 8 طراحی شده‌اند و علاوه بر قدرت زیادی که به آن داده‌اند باعث جلوگیری از واژگون شدن آن می‌شوند. شاید اصلا به خاطر همین است که سیتروئن ژیان در تمام انواع خود تبدیل به خودرو مسابقات شده است.
سیتروئن دایان، عروس فیلم‌ها
سیتروئن دایان فیلم‌هایی را یادآوری می‌کند که عده‌ای از نیروهای اطلاعاتی در امتداد جنگ سرد در نزدیکی خانه سران دشمن کمین می‌زدند و از داخل کابین آن مشغول شنود و زیر نظر گرفتن فعل و انفعالات آدم‌های خانه می‌شدند.
سیتروئن دایان البته در ایران سال‌های پر از خاطره را رقم زده است و بسیاری از کسانی که در حال حاضر در حال گذراندن دهه هفتم عمرشان هستند با دیدن تصویر این خودرو لبخندی می‌زنند و می‌گویند: «ما این سیتروئن رو برای جا به جا کردن وسایل مغازه و کارمان استفاده می‌کردیم!». پلتفرم این خودرو همان پلتفرمی است که بعدها شرکت سیتروئن از آن برای آفرود ماهاری بهره برد.
هندلینگ بی نظیر سیتروئن ژیان
بد نیست در این میان در مورد دلیل اصلی شهرت سیتروئن ژیان صحبت کنیم و بدانیم که اصلا دلیل محبوبیت و شگفتی این نسل از خودروهای شرکت سیتروئن چیست. نه خبری از فناوری‌های پیشرفته خودرو مانند کروز کنترل و سیستم تعلیق بود و نه موتورهای انژکتوری. اما ژیان با بهره گیری از ابداعات مهندسین خود توانست با شناخت فیزیک درست یک پلتفرم، اتومبیلی به نام سیتروئن ژیان طراحی کند که به خودی خود از یک سیستم تعلیق مکانیکی بهره مند است که هم می‌تواند از موانع مسابقاتی مختلفی عبور کند و هم با سرعت بسیار بالا و پیچ و خم جاده‌ها به هیچ عنوان چپ نکند.
سال 1340 شمسی و نوشتالژی ژیان در ایران
روی صفحه مجلات و روزنامه‌های 1340 هجری شمسی، تصویر سیتروئن ژیان برای اول با این عنوان چاپ شد؛ « ژیان سواری 54 با جلو پنجره و گلگیر و سپر جدید!». بعدها به ژیان قورباغه‌ای معروف شد و بسیاری از مخاطبان خودروهای جدید برای خرید آن صف کشیدند. شاید جالب باشد بدانیم که به وجود آمدن شرکت سایپا به بهانه حضور ژیان و ایرانیزه کردن این خودرو و تولید آن به عنوان یک خودرو دو رگه ایرانی فرانسوی شکل گرفت! گفتنی است که ژیان با شعار «خودروی ارزان» در فرانسه ساخته شد و همین سیاست در ایران نیز به انجام رسید و ژیان تولید داخل هم از قیمت مناسبی برخوردار بود. تقریبا تمام خانواده‌های ایرانی از تمام اقشار توانایی خرید این خودرو را داشتند و این امتیاز بزرگی هم برای مردم و هم برای سیتروئن ژیان بود تا بتواند در تمام خاطرات مردم ایران جا بگیرد.
سال‌های پایانی سیتروئن ژیان
سیتروئن ژیان در سال‌های بعد از انقلاب کم کم جایگاه محبوب خود را با کاهش تولید از دست داد و کم و کم جای خود را به خودروی دیگر فرانسوی به نام رنو داد و به خاطره‌ها پیوست. در حال حاضر، تعداد کمی از این خودرو را تنها در مجموعه‌های افرادی می‌بینیم که علاقه وافری به اتومبیل‌های عتیقه دارند.
خودروهای عتیقه در ایران
برای این که بتوان به اصالت هر محصول به ویژه خودرو پی برد و فهمید که باید چه نوع خودرویی را که دارای سابقه طولانی و البته خوش نام است در یاد نگه داشت. این قضاوت از یک جهت به عهده مردم است که خود تصمیم بگیرند چه اتومبیلی را می‌خواهند در دفترچه خاطرات ذهن‌شان نگاه دارند و از طرف دیگر، به عهده شرکت‌های خودروسازی است که با تولید محصولات ویژه تا چه اندازه می‌خواهند به جوامع مختلف خدمت کنند.
نام نویسنده: احسان والیان
