چرا با وجود رکود معاملات خودرو، قیمت‌ها همچنان سیر صعودی دارد؟ این پرسش ساده که شاید از فرط تکرار لوث شده باشد، پاسخ‌های زیاد و البته متفاوتی دارد. برای ارائه پاسخ روشن به این پرسش، ابتدا باید عوامل تاثیر گذار بر قیمت خرید و فروش خودرو شناخته شود.
از عدم تعادل میان عرضه و تقاضای ماشین صفر گرفته، تا میل به درآمدزایی دولت به واسطه افزایش نرخ تعرفه واردات، به صورت مستقیم بر نرخ بازار خودرو تاثیر می‌گذارد. البته می‌توان در این‌باره مستندتر صحبت کرد. در بازه زمانی سال ۹۸ تا پایان سال ۹۹، قیمت برخی محصولات داخلی از درب کارخانه تا بازار، میانگین ۴۰ درصد اختلاف را تجربه کرد.
تاثیر کاهش تولید بر افزایش قیمت خودرو
مجموع تولید گروه صنعتی ایران خودرو و شرکت خودروسازی سایپا، سال ۹۷ رقمی در حدود ۷۷.۳ درصد کاهش پیدا کرد. این کاهش تولید طبیعتا بر روند عرضه و تقاضا در بازار خودروهای دست دوم نیز بی‌تاثیر نبوده تا جایی که در سال ۹۸، قیمت فروش ماشین کارکرده ۳۰ درصد نسبت به سال ۹۷، افزایش پیدا کرد. تا پایان سال ۹۹، عدم تعادل میان عرضه و تقاصا، پاشنه آشیل نوسان قیمت در بازار خودرو بوده است.
مقاومت بازار در برابر کاهش قیمت
با استناد به آمارهای وزارت صمت، در بهار ۱۴۰۰ آمار تولید خودرو کمی تکان خورد. با این وجود اما، افزایش نجومی قیمت ماشین صفر و خودروی دست دوم دربازار، قدرت تحلیل را از کارشناسان اقتصادی گرفت.
در این زمینه دو فرضیه وجود داشت؛ اینکه اواخر اسفند ماه سال گذشته، بسیاری از فعالان بازار، نوید ارزانی قیمت خودرو را دادند. که البته استدلالشان هم بر پایه احتمال به سرانجام رسیدن مذاکرات ایران و آمریکا، کاهش چشمگیر نرخ دلار در بازار آزاد و در نهایت، کاهش شدید قیمت خودرو در بازار بود اما این سناریو تا به امروز اجرایی نشده است.
دلار، قیمت خودرو را بالا می کشد
فرضیه دوم که ناظر بر افزایش نرخ بازار خودرو بر پایه گرانی دلار بود اما به واقعیت نزدیک‌تر شد. تا لحظه تنظیم این گزارش، قیمت دلار در بازار آزاد ۲۵ هزار و ۴۸۹ تومان است و پیش‌بینی می‌شود با گذر دلار از مرز ۳۰ هزار تومان، قیمت خودرو، سیر صعودی خود را حفظ کند.
خبری از معامله خودرو نیست
روند صعودی قیمت‌ها در بازار در حالی ادامه دارد که حتی به اذعان فعالان بازار خودرو و برخی نمایشگاه‌داران، فعلاً خبری از خرید و فروش نیست، معاملات قفل شده و اکثر خریداران خودرو چشم‌انتظار معجزه‌‌ای برای کاهش قیمت‌ها هستند.
قیمت ها سلیقه ای شد
از طرفی قیمت‌ها بدون منطق بالا می‌روند و اکثر قیمت‌ها در واقع سلیقه خریدار و فروشنده است. بنابراین می‌توان گفت که قیمت‌گذاری سلیقه‌‌ای یکی از چالش‌های بازار خودرو در ایران است.
نکته قابل تامل آنکه حتی وقتی بازار خودرو در پی محدودیت‌های کرونا به حالت تعطیل درآمد، اما افزایش قیمت‌ها به قوت خود باقی ماند. قیمت خودرو در بازار به صورت مستقیم و غیر مستقیم به واسطه نوسان نرخ ارز، نرخ تورم، حجم نقدینگی، آمار تولید و به طور کلی، نوع نگاه مسئولان اقتصادی به توسعه صنعت خودرو، دچار نوسان می‌شود.
واردات، قیمت خودرو را کاهش می دهد؟
در این میان برخی از صاحب نظران صنعت خودرو بر این باور هستند که چاره سامان دادن به بازار نابسامان خودرو آزادسازی واردات است.
برآورد اظهار نظرهای کارشناسی بر اساس تجربه ادوار گذشته، نشان می‌دهد: واردات خودرو بیش از آنکه بر ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای خودرو تاثیرگذار باشد، به منبعی برای افزایش درآمد دولت تبدیل شد.
به همین علت حالا بر سر این نکته اتفاق نظر ایجاد شده که واردات علاج ساماندهی بازار خودرو نیست. به نظر می‌رسد تقویت صنایع داخلی الویت بیشتری در مقایسه با واردات خودرو داشته باشد.
جمع‌بندی، بازار خودرو به کدام سو می رود؟
بیراه نیست اگر بگوییم قیمت خودرو در بازار خیال ارزانی ندارد. وضعیت برجام هنوز مشخص نیست و نرخ دلار در بازار آزاد پله‌های گرانی را یکی پس از دیگری طی می‌کند. مشکلات یکی- دوتا تا نیست. در چنین شرایطی حتی واردات خودرو تنها نتیجه‌اش ایجاد تنوع محصولات در بازار است و به دلیل کاهش توان مالی دهک‌های درآمدی جامعه، تاثیر چندانی بر کاهش قیمت خرید و فروش خودرو ندارد.
در این شرایط به نظر می‌رسد عاجل‌ترین راه برای ساماندهی بازار خودرو، توجه به ظرفیت خودروسازان داخلی و تخصیص بهینه منابع مالی برای جبران زیان انباشته خودروسازان است .
نویسنده: فرشته بهروزی‌نیک
