فهرست مطالب
آب بندی ماشین، خصوصا پیشرانه آن، یکی از مهم‌ترین مباحثی است که در خودروهای صفرکیلومتر و تازه‌تعمیر، پیش می‌آید. برخی افراد، این قضیه را باور ندارند؛ اما اکثریت و البته خود خودروسازان، روی آب بندی موتور ماشین و دیگر قطعات خودرو را تاکید می‌کنند. آب‌بندی در خودروها معمولا به یک سبک و روش انجام می‌شود؛ اما در خودروهای گران‌قیمت و سوپراسپرت، این قضیه کمی متفاوت است.
آب بندی ماشین چیست؟
گیربکس، دیفرانسیل، پمپ هیدرولیک، جعبه فرمان و موتور خودرو از قطعات زیادی تشکیل شده‌اند که در فاصله اندکی با هم کار می‌کنند. در واقع، فاصله بین این قطعات که بسیار هم کم است، باید با روانکار موجود در این قسمت‌ها که واسکازین، روغن هیدرولیک یا روغن موتور است، پر شود تا سایش قطعات به روی هم به کمترین حد خود برسد.
با این وجود این قطعات باز هم به علت تماسی که با هم پیدا می‌کنند، بر روی هم ساییده شده و براده‌های فلزی ایجاد خواهند کرد. حجم تولید این براده‌ها در خودرویی که به درستی استفاده شود و نگهداری آن اصولی باشد، کمتر از روزهای اولیه خواهد بود، چرا که قطعات روی هم اصطلاحا جا افتاده و در فاصله مناسبی از هم به کار خود ادامه خواهند داد.
آب بندی خودرو بیشتر برای موتور ماشین گفته می‌شود. چرا که هم حساسیت بیشتری دارد و هم کارکرد موتور به معنی حرکت خودرو است که باعث کارکرد و در نهایت آب‌بندی دیگر بخش‌ها نیز خواهد شد. آب بندی موتور هم به معنی آب بندی بین رینگ پیستون و دیواره سیلندر است تا از ایجاد خط‌وخش بر روی جداره سیلندر در ابتدای استفاده از پیشرانه، جلوگیری شود. آب‌بندی صحیح و اصولی می‌تواند کارکرد پیشرانه را تضمین کند تا در زمان فروش خودرو کارکرده، مشکلی از بابت پیشرانه مشاهده نشود.
وقتی قطعات متحرک موجود در پیشرانه، گیربکس و… نو هستند، لبه‌های نسبتا تیزی دارند که در حین کار با دیگر قطعات، می‌توانند براده‌های فلزی تولید کنند. هرچه هم که دانش ساخت قطعات بالا باشد، این پدیده باز هم وجود خواهد داشت و فقط مقدار زمان لازم برای آب بندی ماشین را کاهش می‌دهد. ضمن اینکه با تنظیم‌شدن فاصله قطعات به مرور زمان که در حد چند صدم میلیمتر خواهد بود، صدای تولیدی از بخش‌های مختلف خودرو نیز کمتر خواهد شد که البته باز هم به تکنولوژی ساخت قطعات، ارتباط خواهد داشت.
آب بندی موتور خودرو باعث می‌شود تا هم این لبه‌های تیز قسمت‌های مختلف، خصوصا رینگ‌های پیستون‌ها، از بین رفته و هم فاصله بین قطعات به دقیق‌ترین میزان خود برسد و هم در اثر سرعت نه‌چندان بالای کارکرد موتور که در دستورالعمل آب بندی ماشین گفته می‌شود، احتمال آسیب به دیگر قطعات نیز به کمترین حد ممکن کاهش پیدا کند.
آیا آب بندی ماشین صفر لازم است؟
برای این که در زمان خرید ماشین، بدانیم خودرویی که خریده‌ایم نیازی به آب‌بندی دارد یا نه، بهتر است تا در ابتدا به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنیم. اما معمولا شرکت‌های خودروسازی برای خودروهای صفرکیلومتر تولیدی با تکنولوژی‌های امروزی نیز توصیه دارند که خریداران، موتور خودرو را آب‌بندی کنند. البته چون هم زمان با موتور خودرو، دیگر بخش‌ها و قسمت‌های فنی نیز کار می‌کنند، آنها نیز آب‌بندی می‌شوند و چون آن قسمت‌ها، حساسیت و قیمت بسیار کمتری دارند، توصیه‌ای به تعویض روغن آنها بعد از آب‌بندی نمی‌شود.
اما خودروهای امروزی نیز به خاطر نو بودن قطعات داخل پیشرانه و اینکه هنوز این قطعات به مقدار کافی در کنار هم کار نکرده‌اند و به خوبی با هم چفت نشده‌اند، سفارش به آب‌بندی می‌شوند. هرچند دیده می‌شود که شرکت‌های مطرح و معتبر دنیا به خاطر استفاده از آلیاژهای باکیفیت‌تر و تکنولوژی‌های بسیار دقیقی برای ساخت قطعات استفاده می‌کنند و همچنین حفظ جایگاه خاص برند و نامشان، توصیه‌ای به آب بندی خودرو نیز نکنند و این کار را در خود کارخانه و به صورت کوتاه‌مدت انجام دهند.
روش های آب بندی ماشین
هنوز هم راه و روش قطعی و ثابت‌شده‌ای برای آب بندی ماشین وجود ندارد. این در حالی است که اکثر خودروسازان و مهندسان، از یک روش برای آب‌بندی پیشرانه استفاده می‌کنند و آن هم استفاده از خودرو با دور پایین پیشرانه است.
باید گفت که برخلاف تصور عموم افراد، آثار خرابی آب‌بندی ناموفق برای پیشرانه‌های مدرن امروزی، به‌مراتب بیشتر از پیشرانه‌های قدیمی است. چرا که موتورهای امروزی هم ظرافت بیشتری دارند و هم پیچیدگی ساخت آنها بالاتر است. باید در نظر داشت که برای آب بندی خودرو، دو روش وجود دارد که شامل روش کوتاه‌مدت و روش بلندمدت می‌شود. روش کوتاه‌مدت معمولا در کارخانه انجام می‌شود و در مورد خودروهای اسپرت و سوپراسپرت با جدیت و دقت بالاتری صورت می‌گیرد.
آب بندی کوتاه مدت
این روش که برخی از کارشناسان از جمله مجله معتبر موتورترند آن را توصیه می‌کنند، به روش کوتاه‌مدت شناخته می‌شود. همان‌طور که گفته شد، هدف از آب بندی ماشین، نشستن صحیح قطعات در جای خود، خصوصا رینگ پیستون روی دیواره سیلندر است.
در این روش، پیشرانه را روشن کرده و دور موتور را در حدود ۲ هزار دور در دقیقه نگاه می‌داریم. این کار را تا رسیدن دمای آب رادیاتور به زمان باز شدن ترموستات و زدن فن، ادامه می‌دهیم و سپس پیشرانه را خاموش کرده و کارکرد آن را بررسی و کنترل می‌کنیم تا ایرادی وجود نداشته باشد. بعد از کمی خنک‌شدن موتور، دوباره آن را استارت زده و پیشرانه را با دور موتور ۲ هزار RPM برای حدود ۲۰ دقیقه روشن نگاه می‌داریم. دور موتور ۲ هزار به این علت است که معمولا اویل پمپ در دور کمتر از این، کارکرد کاملی ندارد و برای یک موتور نو و تازه‌تعمیرشده وجود فشار روغن موتور کافی در زمان آب‌بندی، اهمیت زیادی دارد.
در زمان انجام این کار، معمولا بو و دودی که در اطراف پیشرانه مشاهده می‌شود، طبیعی است و اگر از نشتی سیالی نباشد، ناشی از نو بودن موتور و در مورد پیشرانه‌های تازه‌تعمیر، به دلیل سوختن مقداری گریس و روغن آغشته‌شده به بدنه موتور در حین تعمیر است.
بعد از این مرحله نیز، موتور را خاموش کرده و در حالی که گرم است، روغن موتور و فیلتر آن را تعویض می‌کنیم. سپس خودرو یا موتورسیکلت را در یک مسیر ۸۰ تا ۱۶۰ کیلومتری با دور موتور پایین‌تر از ۳ هزار RPM حرکت می‌دهیم.
در آخرین مرحله، در حدود ۱۰ تا ۱۲ بار، سرعت وسیله را این بار با شتاب‌گیری از ۵۰ کیلومتر در ساعت به حدود ۸۰ کیلومتر رسانده و باز به ۵۰ کیلومتر کاهش داده و این کار را به صورت مداوم انجام می‌دهیم. با پایان این مرحله، کار آب بندی ماشین به اتمام رسیده است و بعد از طی هزار کیلومتر، روغن موتور و فیلتر آن را تعویض می‌کنیم.
پیشرانه خودروهای تقویت‌شده، اسپرت و سوپراسپرت معمولا در کمپانی و به روش کوتاه‌مدت، آب‌بندی می‌شود. البته در مورد این خودروها بازهم بازدید اولیه بعد از کارکرد بسیار پایین نیز وجود دارد.
آب بندی بلندمدت
یک روش رایج و عمومی‌تر که معمولا خودروسازان و سازندگان موتورسیکلت آن را توصیه می‌کنند، روشی است که در درازمدت انجام می‌شود. این کار معمولا در دو مرحله و طی حدود ۳ هزار کیلومتر صورت می‌گیرد و اصلی‌ترین کار در آن، دوری از راندن پیشرانه با دور موتور بالاست. برای این منظور نباید در هزار کیلومتر ابتدایی، دور موتور را نهایتا تا ۳۰۰۰ – ۳۵۰۰ بالاتر ببریم. سپس در کارکرد هزار کیلومتر تا ۲ هزار یا ۲۵۰۰ کیلومتر، می‌توان دور موتور را نیز بالا برد، اما از رانندگی طولانی‌مدت در دورهای بالا باید خودداری کرد. سپس با انجام این دو مرحله، روغن موتور و فیلتر را تعویض می‌کنیم تا براده‌های فلزی و ناخالصی‌های مخلوط شده با روغن از موتور خودرو خارج شوند.
توصیه‌های مهم در مورد آب بندی خودرو
- برای آب بندی صحیح و اصولی، بهتر است تا ابتدا دفترچه راهنمای خودرو را مطالعه کنیم. بسیاری از خودروسازان، توصیه‌های لازم در دوران آب‌بندی را در دفترچه راهنمای خودرو آموزش می‌دهند.
- در هنگام آب بندی ماشین، خصوصا در ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتر اول، باید از بالا بردن دور موتور به‌خصوص نزدیک شدن به محدوده قرمز خودداری کرد.
- تا حد امکان از انجام سفرهای کوتاه که پیشرانه در آن تا حد لازم گرم نمی‌شود، دوری کرد. چرا که بسیاری از ایرادات پیشرانه در زمان گرم‌شدن خود را نشان می‌دهد و در سفرهای کوتاه درون‌شهری، معمولا عیبی بروز پیدا نمی‌کند.
- از شتاب‌گیری‌های ناگهانی تا حد زیادی پرهیز کرد و در این مدت، فشارآوردن به خودرو مثل بکسل کردن و کشیدن بار، ممنوع است. بعد از طی کیلومتر گفته‌شده، باید روغن موتور و فیلتر آن را تعویض و از روغن موتور باکیفیت استفاده کرد.
- در نظر داشته باشیم که بهتر است در دوره آب بندی ماشین از مسافرت با خودرو خودداری کنیم و آن را به بعد از آب بندی خودرو موکول کنیم. چرا که در دوره آب‌بندی نباید به خودرو فشار آورد.
- در هنگام آب بندی ماشین از یدک کشیدن خودروهای دیگر خودداری کنید.
- در هزار کیلومتر اول در دوران آب بندی، حداکثر دور موتور باید از ۳۰۰۰ تا نهایتا ۳۵۰۰ دور در دقیقه عبور نکند.
- توصیه می‌شود تا بعد از طی دوران آب‌بندی، روغن موتور و فیلتر روغن موتور را تعویض کنیم تا ناخالصی‌های واردشده به روغن موتور از پیشرانه خارج شوند.
ضرورت آب بندی ماشین
قطعات خودرو بعد از ساخته‌شدن، ماشین‌کاری می‌شوند تا کیفیت سطحی آنها بالاتر رفته و بتوان از آنها در کنار دیگر قطعات استفاده کرد. اما هنوز هم سطح صیقلی آنها دارای برجستگی‌های ریزی است که در تماس با قطعات دیگر، می‌تواند خط و خش‌هایی روی سطوح ایجاد کند. به همین دلیل باید تا زمانی که این برجستگی‌های ریز به طور کلی از بین رفته و سطح جسم کاملا صاف و صیقلی شود، از فشارآوردن به خودرو خودداری کرد و اجازه داد تا در کمترین تنش، این اتفاق صورت بگیرد. به این کار در اصطلاح عامیانه آب بندی ماشین گفته می‌شود.
از آنجایی که معمولا آب‌بندی برای موتور خودرو بیشتر از بقیه قسمت‌ها ضرورت دارد و در واقع دیگر بخش‌ها نیز در کنار موتور آب‌بندی می‌شوند، همیشه از اصطلاح آب‌بندی برای موتور خودرو استفاده می‌شود. این کار در مراجع فنی لاتین نیز به نام car break-in شناخته شده و عملی است که حتی از سوی بزرگ‌ترین خودروسازان دنیا نیز به آن توصیه شده است.
اصلی‌ترین هدف از آب بندی موتور خودرو، هماهنگ‌شدن رینگ پیستون با دیواره سیلندر است تا به علت نو بودن رینگ و لبه‌های تیز آن، خط‌وخش روی دیواره سیلندر ایجاد نشود. همچنین دیگر بخش‌های متحرک موتور هم که در تماس با هم هستند، به مرور آب‌بندی می‌شوند؛ اما مهم‌ترین قسمت، بخش جداره سیلندر است که وجود خط‌وخش در آن، می‌تواند کاملا کارکرد آن را تحت تاثیر قرار دهد.
نکات مهم در آب بندی خودرو
هرچند که برخی از شرکت‌های خودروسازی، توصیه‌ای به آب‌بندی خودروهای تولیدی خود نمی‌کنند، اما می‌توان گفت که حتی خودروهای صفرکیلومتر امروزی نیز اگر آب‌بندی شوند، بهتر است. کیفیت ساخت و ریخته‌گری قطعات خودروهای امروزی از خودروهای قدیمی بهتر است؛ اما ظرافت قطعات آنها نیز بیشتر است و حساسیت بالاتری دارند. به همین دلیل بهتر است تا آب بندی در مورد این خودروها حتی در کیلومترهای محدودتر و کمتر نیز انجام شود.
آب بندی موتور خودرو
برای آب بندی موتور خودرو بهتر است ابتدا به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنیم. اگر حتی توصیه‌ای به آب‌بندی موتور خودرو نشده بود، باز هم بهتر است تا طی یک مسافت ۳۰۰ – ۴۰۰ کیلومتری، از گاز دادن به خودرو و بالابردن دور موتور، خودداری کنیم. برای آب‌بندی صحیح می‌توان از مکانیک‌های خبره و کارشناسان خودرویی نیز استفاده کرد.
مکانیک‌های وقتی پیشرانه خودرو را تعمیر می‌کنند، بعد از روشن‌کردن موتور، دقت زیادی به نحوه عملکرد آن دارند تا صداهای تولیدی و کارکردن تمام بخش‌های اطراف موتور را زیر نظر داشته باشند. در ابتدای روشن‌کردن و استفاده از خودرو صفر، خصوصا در نمونه‌های داخلی، بهتر است تا برای مدتی به ادوات و قسمت‌های مختلف خودرو، به‌خصوص در قسمت موتور نگاه دقیق‌تری داشته باشیم تا در صورتی که مشکل یا مورد مشکوکی به چشم ما آمد، آن را قبل از بروز مشکلات، برطرف کنیم.
قطعات متحرک موتور
موتور ماشین از قطعات مختلفی ساخته می‌شود که به جز بلوک و سرسیلندر، دیگر قطعات استفاده‌شده درون آن به صورت متحرک و در ارتباط با دیگر بخش‌ها هستند. هرچند که اصلی‌ترین هدف از آب بندی موتور خودرو، رسیدن رینگ پیستون و جداره سیلندر به وضعیت مطلوب است؛ اما باید بدانیم که دیگر بخش‌های متحرک نیز در حین انجام این کار، آب‌بندی می‌شوند. میل سوپاپ، سوپاپ‌ها، یاتاقان‌های استفاده‌شده در قسمت‌های مختلف موتور، انگشتی‌های سوپاپ‌ها و اسبک‌ها، پولی‌ها، چرخ‌دنده‌ها و… همگی در حین کارکردن موتور، آب‌بندی می‌شوند.
سیستم ترمز
همه ما تجربه ضعیف شدن سیستم ترمز بعد از تعویض لنت ترمز را برای چندین کیلومتر داریم. این وضعیت به خاطر کمبود اصطکاک بین لنت‌های نو و دیسک یا کاسه چرخ است. این حالت را می‌توان در یک خودرو صفرکیلومتر نیز تجربه کرد و می‌بینیم که ترمز خودرو نو هم نیاز بیشتری به فشار دادن پدال دارد. ازاین‌رو سیستم ترمز هم باید در خودرو صفرکیلومتر، آب‌بندی شود تا اصطکاک بین لنت‌ها و دیسک یا کاسه چرخ به حداکثر خود برسد. به همین دلیل باید در حدود ۲۰۰ کیلومتر اول را با دقت بیشتری رانندگی کرد و پدال ترمز را با نیروی بیشتری فشار داد تا با آب‌بندی لنت‌ها و دیسک ترمز، اصطکاک بین این قطعات نیز بالاتر رفته و قدرت ترمزگیری بیشتر شود.
روغن موتور
در خودرو صفر، بهتر است روغن موتور را بعد از آب بندی ماشین تعویض کنیم. البته بعضی از شرکت‌های خودروسازی نیز در مراحل سرویس دورهای خودروها و در سرویس دورهای اول، اقدام به تعویض روغن موتور می‌کنند تا براده‌ها و ذرات فلزی ناشی از آب‌بندی قطعات موتور، از پیشرانه خارج شود.
همچنین می‌توان برای آب‌بندی موتور تعمیر اساسی‌شده، از روغن موتور ساده‌تر اما سازگار با پیشرانه استفاده کنیم و بعد از طی ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر، آن را تعویض کرده و سپس روغن موتور با کیفیت بالا، درون موتور خودرو بریزیم.
ظاهر خودرو
آب‌بندی ظاهر خودرو فرایندی است که در آن سطح خارجی خودرو با استفاده از مواد مخصوص پوشش داده می‌شود تا از نفوذ آب، گردوغبار و آلودگی‌ها جلوگیری شود. این فرآیند نه‌تنها به افزایش دوام رنگ ماشین کمک می‌کند، بلکه مانع از زنگ‌زدگی و آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی مانند باران اسیدی، نور خورشید و مواد شیمیایی می‌شود. آب‌بندی معمولا شامل شست‌وشوی دقیق، آماده‌سازی سطح و اعمال لایه‌ای محافظ است که می‌تواند شفاف یا مات باشد. استفاده از این تکنیک به حفظ زیبایی و ارزش خودرو در بلندمدت کمک شایانی می‌کند.
بررسی مخازن خودرو
در اطراف موتور خودرو، مخزن‌های مختلفی برای سیالاتی که در یک موتور استفاده می‌شود، وجود دارد. مخزن روغن ترمز، مخزن روغن کلاچ در خودروهای دارای کلاچ هیدرولیکی و روغنی، مخزن روغن هیدرولیک فرمان در خودروهای دارای فرمان هیدرولیک، مخزن کنیستر، مخزن شیشه‌شور، مخزن انبساط آب رادیاتور و… که ممکن است این قطعات نیز به خاطر نو بودن، در آب‌بندی درب آنها و یا محل اتصال شلنگ‌ها، نشتی وجود داشته باشد. به همین سبب باید در حین چک‌کردن و بررسی چشمی سیالات خودرو که بهتر است هفته‌ای دوبار انجام شود، به عدم نشتی از این قسمت‌ها نیز دقت کنیم.
نتیجه گیری
اکثر خودروسازان و سازندگان موتورسیکلت، بخشی از آب بندی ماشین را در حین تولید وسیله نقلیه انجام می‌دهند تا افرادی که اعتقادی به این کار ندارند یا حوصله انجام آن را نداشته و آن را به درستی و کامل انجام نمی‌دهند، به مشکل نخورده و در واقع در مدت زمان گارانتی، برای تولیدکننده، هزینه‌تراشی نکنند. این کار برای تولیدکننده و در خط تولید حدود ۲۰ دقیقه زمان می‌برد و قسمتی از تولید و کنترل کیفیت محسوب می‌شود. این قضیه در مورد خودروهای اسپرت و سوپراسپرت و گران‌قیمت نیز صدق می‌کند و تمام کارهای لازم برای آب‌بندی بخش‌های مختلف قوای فنی در همان کارخانه و قبل از تحویل به خریدار صورت می‌گیرد. با این وجود باز هم بسیاری از تولیدکنندگان خودروهای سوپراسپرت و گران‌قیمت، سرویس دورهای و بازدید اولیه خودرو را که در کیلومترهای پایین انجام می‌شود را در لیست خدماتی خود دارند تا از کارکرد صحیح خودرو مطمئن و مطلع باشند.
سوال های متداول
ماشین کارکرده به آب‌بندی نیاز دارد؟
ماشین کارکرده نیازی به آب‌بندی ندارد. اما بهتر است اگر موتور خودرو را تعمیر اساسی کردیم، آب‌بندی سبک روی آن نیز انجام دهیم. البته این آب‌بندی هم به شدت و دقت آب بندی خودرو صفر نخواهد بود.
بهترین روش آب بندی ماشین صفر چیست؟
اکثر کمپانی‌های خودروسازی توصیه می‌کنند آب بندی خودرو در دو مرحله انجام شود. مرحله اول در هزار کیلومتر ابتدایی است که نباید دور موتور را بالای ۳۰۰۰ یا نهایتا ۳۵۰۰ دور در دقیقه ببریم. در مرحله دوم که تا زمان رسیدن کارکرد خودرو به ۲۰۰۰ یا حداکثر ۲۵۰۰ کیلومتر می‌شود، می‌توان موتور را به دورهای بالاتر نیز رساند، اما از رانندگی مداوم در دورهای بالا باید پرهیز کرد. همچنین در دوره آب بندی ماشین، بهتر است کمتر در ترافیک رانندگی کرده و از انجام مسافرت در هزار کیلومتر اول، خودداری کنیم. ضمن اینکه از رانندگی که موتور قبل از گرم شدن، دوباره خنک شود، مثل رانندگی‌های کوتاه چند دقیقه‌ای هم خودداری شود. همچنین بعد از آب‌بندی، بهتر است روغن موتور خودرو را تعویض کنیم.
چرا باید اتومبیل را آب‌بندی کنیم؟
آب‌بندی فقط برای پیشرانه نیست، اما چون این بخش به عنوان اصلی‌ترین و یک قسمت گران‌قیمت از خودرو است، بیشترین منظور از آب‌بندی، برای پیشرانه است. وقتی پیشرانه نو یا تعمیر اساسی شده است، قطعات متحرک داخل موتور هنوز دارای لبه‌های تیزی هستند که می‌توانند به یکدیگر آسیب وارد کنند.
با وجود ساخت قطعات خودرو با دقت بسیار زیاد، فاصله بین قطعات ممکن است کمی بیشتر یا کمتر از حد استاندارد باشد که باید این فاصله در حین کار به مقدار صحیح برسد. هنوز سطح سیلندر به خوبی صاف و صیقلی نشده و رینگ اصطلاحا به خوبی جای خود ننشسته است. تمام این موارد به خاطر نو بودن قطعات متحرک بعد از ماشین‌کاری است و چون این قطعات جنس سختی دارند، باید به مرور و در طی یک بازه چند صد تا چند هزار کیلومتری، به تدریج در محل خود آب‌بندی شوند و با دیگر قطعات، سازگار شوند. به همین خاطر است که گفته می‌شود بعد از طی آب بندی ماشین، روغن موتور را نیز تعویض کنیم تا براده‌های حاصل از این سایش‌ها از موتور خودرو خارج شود.
نویسنده: علیرضا داودی
سلام یک سوال داشتم
بنده سمند مدل ۹۰ الکس دارم تازه تعمیرش کردم و مکانیک پیستون قاعم گذاشت روش به نظر شما این نوع پیستون کیفیت و قدرتش چطوره ممنون