تقریبا ۱۲۰ سال پیش بود که اولین خودرو به جاده‌های خاکی و مالرو ایران رسید. این کالسکه‌های بدون اسب در نظر مردم وسیله نقلیه عجیبی بود و به آن لقب «کالسکه آتشی» داده بودند. استفاده از خودرو به مرور زمان گسترش پیدا کرد تا امروز که میلیون‌ها کالسکه آتشی، اتومبیل، ماشین و خودرو در خیابان‌ها و جاده‌های آسفالت کشور تردد می‌کنند.
در این ۱۲۰ سال ماشین‌های مختلفی از برندهای گوناگون خارجی وارد کشور شده و خودروهایی نیز توسط کمپانی‌های داخلی مونتاژ و تولید شده و زیر پای رانندگان ایرانی قرار گرفته است.
بعضی از این خودروها به دلایل مختلفی مثل طراحی ظاهری، کیفیت ساخت، قدرت پیشرانه و… بیشتر مورد توجه قرار گرفته و تبدیل به خاطره و نوستالژی شده و حتی به فرهنگ مردم کوچه و بازار رسیده و تبدیل به ضرب‌المثل شده است.
پیکان
پیکان بدون هیچ حرف و حدیثی نوستالژیک‌ترین خودرو ایران است. تولید هیلمن ارو انگلیسی با یک نام ایرانی در سال ۱۳۴۶ در کارخانه ایران ناسیونال برادران خیامی شروع شد و تا سال ۱۳۸۴ روی خط تولید ایران خودرو دولتی باقی ماند. پیکان همان کاری را انجام داد که دهه‌ها قبل از آن فورد مدل T در آمریکا انجام داده بود، یعنی باعث شد خودرو از یک کالای لوکس به یک کالای مصرفی تبدیل شود.
ژیان
ژیان همزمان با پیکان روی خط تولید خودروساز داخلی دیگری با نام سایپا قرار گرفت و به دلیل قیمت ارزان و مصرف سوخت کم توانست نظر قشر متوسط به پایین جامعه ایران را به خود جلب کند. این اتومبیل هاچبک یکی از مدل‌های مختلفی است که از روی سیتروئن 2CV ساخته شده و همان ظاهر عجیب و سیستم تعلیق خاص را حفظ کرده است. در ایران علاوه بر مدل هاچبک، دو مدل نیز با نام‌های ژیان مهاری و ژیان وانت تولید می‌شد. موتور ضعیف این خودرو باعث می‌شد تا در سربالایی‌ها بماند و همین دلیلی شد تا مردم بگویند: «ژیان ماشین نمی‌شه، باجناق فامیل نمی‌شه.»
فولکس قورباغه‌ای
فولکس واگن بیتل یکی از خودروهای نوستالژیکی است که در دهه چهل لاستیک‌هایش به ایران رسید و خیلی زود به یکی از پرفروش‌ترین‌ها در تاریخ خودرو ایران تبدیل شد. این خودرو جمع و جور که در کشورهای دیگر با نام‌های بیتل (سوسک) و باگ (کفشدوزک) معروف است، در ایران با نام فولکس قورباغه‌ای شناخته می‌شود و در دوره‌ای هم به عنوان خودرو شهربانی و پلیس مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دهه ۸۰ مدل‌های جدید فولکس قورباغه‌ای هم با ظاهری به‌روزتر و امکانات و آپشن‌های جدید وارد کشور شد.
رنو ۵
رنو ۵ هاچبک جمع و جور شهری است که اولین سری آن در سال‌های ۵۵ و ۵۶ وارد ایران شد و به دلیل ابعاد جمع و جور توانست طرفداران زیادی پیدا کند. این ماشین کوچک شهری سال‌های سال روی خط تولید پارس‌خودرو قرار داشت و در مدل‌های ۲ در و ۴ در عرضه می‌شد. در دهه ۸۰ نسخه‌های داخلی این محصول از برند رنو با نام‌های پی‌کی، سپند و سپند۲ به بازار آمد اما به دلیل اشکالاتی در ظاهر و مشخصات فنی نتوانستند موفقیت مدل اصلی را تکرار کند.
آریا و شاهین
آریا و شاهین احتمالا برای نسل جدید ماشین‌هایی هستند که گروه خودروسازی سایپا در سال ۱۴۰۰ تولید می‌کند، اما این اسم‌ها برای قدیمی‌ها یادآور سدان‌هایی است که در دهه ۴۰، ۵۰ و ۶۰ در خیابان‌های کشور دیده می‌شد. شرکت پارس خودرو (جیپ ایران سابق) در سال ۱۳۴۶ اقدام به واردات قطعات CKD رامبلر امریکن و مونتاژ آن در ایران کرد. مدل چهار در با نام آریا عرضه می‌شد و نسخه دو در به شاهین معروف بود.
جیپ سیمرغ و آهو
جیپ سیمرغ و جیپ آهو یکی از محصولاتی است که شرکت جیپ ایران (پارس خودرو فعلی) به بازار ایران معرفی کرد. این خودرو همان نسل اول جیپ واگونیر است و از سال ۴۱ تا ۴۶ با نام سیمرغ و بعد از آن تا اواخر دهه ۶۰ با اسم آهو در ایران فروخته می‌شد. جیپ آهو به عنوان نخستین شاسی‌بلند لوکس در جهان شناخته می‌شود و علاوه بر این یکی از چابک‌ترین آفرودرهای موجود در داخل کشور است.
شورولت بلیزر
شورولت بلیزر شاسی‌بلند غول‌پیکر آمریکایی و محبوب آفرودبازهای ایرانی از دهه ۵۰ تا حالا است. این خودرو در دهه پنجاه و بین سال‌های ۵۳ تا ۵۷ به دست مشتریان ایرانی رسید. بلیزر که با نام جی ام سی جیمی در آمریکا شناخته می‌شود، با پیشرانه V8 با حجم ۷.۵ و ۶.۶ لیتری و یک پیشرانه شش سیلندر خطی ۴.۸ لیتری در بازار داخلی موجود است.
نیسان پاترول
نیسان پاترول یکی از خودروهایی است که هنوز توسط طرفداران شاسی‌بلند و آفرود استفاده می‌شود. نسل سوم این خودرو در سال ۵۹ به بازارهای جهانی رسید و سال ۶۵ با مونتاژ پارس خودرو وارد ایران شد. مدل‌های ۲ در و ۴ در نیسان پاترول را می‌توان در بازار دست دوم‌ها پیدا کرد و هنوز هم ادارات دولتی و ارگان‌های نظامی از آن برای ماموریت‌های خود استفاده می‌کنند. آخرین پاترول‌های مونتاژی اوایل دهه ۸۰ تولید شدند.
لندرور
لندرور به مجموعه‌ای از خودروهای شاسی‌بلند آفرودی گفته می‌شود که از سال ۱۳۳۶ و توسط شرکت مرتب خودرو وارد ایران شده و از سال ۱۳۴۱ روی خط تولید قرار گرفته است. این خودرو که به جیپ انگلیسی معروف است و مدل‌های ۷ نفره، ۹ نفره و وانت آن تا سال ۶۹ و با همکاری انگلیسی‌ها و اسپانیایی‌ها در ایران تولید می‌شد. بدنه آلومینیومی لندرور مقاومت زیادی در شرایط آب و هوایی سخت دارد و همین طور وزن خودرو را کاهش می‌دهد. همین ویژگی، این خودرو را به یکی از مناسب‌ترین ماشین‌ها برای رانندگی در استان‌های شمالی ایران، مازندران و گیلان تبدیل کرده است.
بیوک اسکای لارک
بیوک اسکای‌لارک سدان بزرگ آمریکایی است که از سال ۵۶ تا ۵۹ و بعد از انقلاب اسلامی از سال ۶۴ تا ۶۸ در ایران تولید می‌شد و به همین خاطر به بیوک ایران معروف است. این خودرو پلتفرم یکسانی با شورولت نوا دارد، اما پیشرانه هشت سیلندر ۵.۷ لیتری قدرت بیشتری به بیوک می‌دهد. بیوک ایران در هر صد کیلومتر ۱۸ لیتر بنزین می‌سوزاند.
کادیلاک سویل
کادیلاک سویل تنها مدل این برند آمریکایی است که از اواسط دهه پنجاه تا پایان آن، همزمان با بیوک اسکای‌لارک در کارخانه جنرال موتورز ایران (پارس خودرو فعلی) تولید می‌شد و با نام کادیلاک ایران شناخته می‌شود. یک پیشرانه ۵.۷ لیتری با قدرت ۱۸۵ اسب بخار زیر کاپوت این سدان لوکس قرار گرفته و گیربکس ۳ سرعته اتوماتیک و کمک‌فنرهای گازی سواری نرمی را برای راننده و سرنشینان فراهم می‌کند.
مرسدس بنز W114
مرسدس بنز W114 در بازار ایران با لقب معماری شناخته می‌شود و دلیل آن هم استفاده معماران یا «بسازبفروش‌ها» بود. این سدان از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۵ تولید می‌شد و کیفیت ساخت و دوام بالا دلیل موفقیت آن در بازار بود. همچنین علاوه بر مشتریان شخصی، مرسدس بنز W114 در دهه ۵۰ و ۶۰ به عنوان یکی از ماشین‌های سازمانی شهربانی استفاده می‌شد.
مرسدس بنز W123
مرسدس بنز W123 از سال ۱۳۵۵ جایگزین مدل قبلی، یعنی W114 یا همان بنز معماری شد و پاسخی به تولید بی ام و سری ۵ بود. این خودرو در ایران با نام ۲۳۰ و بنز دانشجویی هم شناخته می‌شود. دلیل نام‌گذاری بنز دانشجویی هم این بود که در آن دوران دانشجوهای مقیم آلمان می‌توانستند به عنوان یکی از مزایای تحصیل، یک دستگاه خودرو وارد کشور کنند. بنز W123 هم یکی از اتومبیل‌های سازمانی پلیس در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ شمسی بود.
بی ام و ۵۱۸ اتاق E12
بی ام و ۵۱۸ اتاق E12 اولین محصول از سری ۵ است که آلمانی‌ها در سال ۱۳۵۱ روانه بازار کردند و ظاهر مدرن آن توانست مشتریان را جذب کند. هر چند این خودرو از نظر موتوری ضعیف‌ترین مدل سری ۵ بی ام و بود، اما طرفداران زیادی در ایران پیدا کرد و هنوز هم می‌توان آن را تک و توک در خیابان‌ها مشاهده کرد.
بی ام و ۲۰۰۲
بی ام و ۲۰۰۲ کوپه اسپرت کوچکی است که از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۶ در آلمان تولید می‌شد. این خودرو علاوه بر واردات شرکت وهاب‌زادگان، به صورت شخصی نیز توسط بازرگانان و دانشجویان نیز به کشور وارد می‌شد. ظاهر و مشخصات فنی اسپرت بی ام و ۲۰۰۲ را به یکی از پرطرفدارترین ماشین‌های مسابقه‌ای بدل کرد که همچنان قابلیت رقابت با خودروهای جدید را در پیست اتومبیلرانی دارد.
پژو ۵۰۴
پژو ۵۰۴ از سال ۱۳۴۷ جانشین مدل ۴۰۴ شد. این خودرو را ایتالیایی‌ها طراحی کردند و مهندسان آلمانی پیشرانه‌ها و گیربکس‌های مختلفی را روی آن قرار دادند. مدل‌های ۵۰۴ که به ایران رسیدند، از پیشرانه ۱.۸ لیتری بنزینی با قدرت ۹۲ اسب بخار استفاده می‌کردند و حداکثر سرعتشان به ۱۶۵ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. سیستم تعلیق نرم، استهلاک پایین و صندلی‌های راحت از مزایای این سدان پژو است.
نویسنده: میلاد قزللو
