اینکه چین بیش از ۷۰ درصد بازار ایران، اعم از کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای را در انحصار دارد، اتفاق جدیدی نیست؛ نکته قابل تامل در این باره ادامه این روند است. چیزی نمانده است که صنعت خودرو در ایران (خودروسازی و قطعه‌سازی) بدون کم و کاست به چینی‌ها تقدیم شود.
ماجرا از زمانی آغاز شد که تحریم سایه خود را بر سر ایران انداخت. میانه دهه ۹۰ بود که در پی فشار اقتصادی غرب بر ایران، تامین مواد اولیه برای تولید خودرو، بیش از هر زمان دیگری به چین وابسته شد. حالا صدای هشدار کارشناسان رساتر از همیشه به گوش می‌رسد. حرفشان این است: اگر فکری به حال داخلی سازی صنعت خودرو و قطعه‌سازی نشود، تعطیلی حتمی است.
اگر چه این هشدارها درست در برهه‌ای از دوران اقتصاد ایران شنیده می‌شود که به دلیل سرعت رخدادها، پیش‌بینی چشم‌انداز اقتصادی حتی برای صاحب‌نظران نیز دشوار است.
جای خالی استراتژی صنعتی
موضوعی که فعالان صنعتی بر سر آن به اتفاق نظر رسیده‌اند آن است که هیچ اراده‌ای از سوی سیاست‌گذاران صنعتی برای کاهش وابستگی به واردات در صنعت قطعه‌سازی ایران وجود ندارد. هر چه هست تلاش برای هزینه کرد پول نفتی است که سال‌ها به جز شور بختی برای اقتصاد ایران حاصل دیگری نداشته است.
آگاهان اقتصادی بر این باور هستند که ادامه شرایط فعلی در خصوص افزایش وابستگی به تامین واردات قطعه توسط چین، در خوشبینانه‌ترین حالت، حکایت از آن دارد که بزرگترین بخش صنعت ایران تا خودکفایی، سال‌ها فاصله دارد.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت صنعت قطعه سازی در سال جاری، وخیم‌تر از سال‌های گذشته خواهد شد. در این باره استدلال‌های قابل توجهی وجود دارد .
موانع توسعه صنعت قطعه‌سازی
نکته اول آن است که مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی کرده است امسال رقم کسری بودجه دولت به بیش از ۵۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. با این حساب حتی اگر شرکای قدیمی تجاری ایران حاضر به خرید نفت شوند، درآمد حاصل از این تجارت برای جبران کمبود نقدینگی دخل و خرج دولت هزینه خواهد شد.
نکته دوم اما، در خصوص عدم شفافیت صورت‌های مالی قطعه‌سازان است. به نحوی که مشخص نیست این صنعت برای بقا به چه میزان سرمایه نیاز دارد. نکته سوم، مربوط به زمان آزادسازی واردات خودرو است. نباید فراموش کرد که در نتیجه این سیاست تا چه اندازه از باری که به واسطه بحران نقدینگی بر دوش صنعت خودروسازی ایران سنگینی می‌کند، کاسته خواهد شد.
جمع‌بندی؛ سرنوشت قطعه‌سازان چه خواهد شد؟
حتی با استناد به اظهار نظرهای رسمی، صنعت قطعه‌سازی در ایران حال خوبی ندارد. کاهش تولید خودرو در ایران از یک سو و سپردن این صنعت به دست چینی‌ها از سوی دیگر، موجب شده است قطعه‌سازان ایرانی به راحتی از چرخه تولید خارج شوند.
عمق فاجعه زمانی مشخص می‌شود که طی ادوار گذشته تاکنون، هیچ برنامه عملی و مشخصی از سوی برنامه‌ریزان صنعتی برای داخلی سازی صنعت قطعه‌سازی تدوین نشده است. چه باید کرد؟ پرسشی است که هنوز پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد!
نویسنده: فرشته بهروزی‌نیک
