ریمپ خودرو؛ نحوه انجام و مزایا و معایب ریمپ ECU

از زمانی که پیشرانه خودروها به ماژول‌های کنترل کامپیوتری پیشرفته یا همان ECU/ECM مجهز شدند، داستان تقویت و ارتقای فنی آن‌ها نیز رنگ و رویی متفاوت به خود گرفت. در گذشته هر آنچه بر روی پیشرانه خودروها برای ارتقای توان فنی انجام می‌گرفت، صرفا شامل تغییرات مکانیکی بود. اما امروزه می‌توان با دست بردن در هسته کامپیوتری و دیجیتال ECM خودروها، تغییرات بسیار زیادی در ماهیت رفتاری پیشرانه ایجاد کرد.

این کار در دنیای امروزی با نام‌های مختلف نظیر تیونینگ ECU یا چیپ تیون (Chip Tune) و مخصوصا ریمپ خودرو (Re-Map) و ریمپ ECU خطاب می‌شود.

سرآغاز ریمپ خودرو

در دهه ۱۹۸۰ میلادی، استفاده از سیستم پاشش سوخت انژکتوری دریچه گاز یا همان TBI (در ایران مشهور به سیستم نیمه انژکتور) بسیار رواج یافت. این سیستم نیازمند یک مدار پیشرفته کنترل کامپیوتری برای تعیین زمان پاشش سوخت، زمان اعمال جرقه برای احتراق، تنظیم میزان باز و بسته بودن دریچه گاز و فشار وکیوم منیفولد بود. ازاین‌رو نسخه‌های ابتدایی ECM یا ماژول کنترل پیشرانه که امروزه بیشتر با نام ECU شناخته می‌شود، بر این خودروها روانه بازار شد.

این ECMها دارای یک برد الکترونیکی پیشرفته بودند که از سوی یک IC برنامه‌ریزی‌شده کنترل می‌شد. در بازار آمریکا و زبان انگلیسی، این IC را تحت نام چیپ Chip خطاب می‌کردند. برای اعمال هرگونه تغییر باید جعبه ECM از روی خودرو باز و خرد می‌شد تا بتوان چیپ مورد نظر را از مدار جدا کرد و با نصب بر روی دستگاه‌های برنامه‌ریزی مخصوص، نرم‌افزار مورد استفاده در آن را تغییر داد.

پس از اعمال تغییرات، چیپ مجدد بر روی ECM و سپس بر روی خودرو نصب می‌شد تا پیشرانه با برنامه جدید نصب‌شده بر روی چیپ، روشن شود. در بسیاری از موارد، بسیاری از شرکت‌های خودروساز و تیونر اقدام به تولید چیپ‌های تغییریافته از پیش آماده می‌کردند. در نتیجه کافی بود تا مشتری به بازار مراجعه کرده و چیپ مورد نظر را پس از خریداری، با چیپ قدیمی روی ECU جایگزین می‌کرد.

این عمل (تغییر نرم‌افزار روی چیپ یا خود چیپ ECM) تحت عنوان چیپ تیون (Chip Tune) یا تیونینگ ECU شناخته می‌شد.

ریمپ ECU به روش امروزی

در سال‌های ۱۹۸۸ و ۱۹۹۴، به ترتیب دو درگاه اتصال کامپیوتر به ECU خودرو به ترتیب با نام‌های OBD-I و OBD-II به‌صورت استاندارد اجباری از سوی SAE (انجمن مهندسان صنعت خودرو) آمریکای شمالی به صنعت خودروسازی ایالات متحده آمریکا معرفی شد.

وظیفه پورت OBD (به معنای عیب‌یابی سرخود) ساده‌سازی اتصال تجهیزات کامپیوتری و عیب‌یاب به ECM خودرو بود تا بدون نیاز به باز کردن ECU، بتوان به سادگی بسیاری از پارامترهای قابل اندازه‌گیری در خودروها را ارزیابی و در راستای رفع ایراد اقدام کرد.

دیری نپایید که بسیاری از شرکت‌های افترمارکت و تیونر از این روش برای جایگزینی نرم‌افزار درونی ECM بهره گرفتند. به این ترتیب که با اتصال کامپیوتر به پورت OBD (یا حتی به روش بی‌سیم و از طریق بلوتوث یا Wi-Fi)، ضمن دسترسی به پارامترهای دقیق کامپیوتری در جدول‌های درونی نرم‌افزار چیپ ECU، اقدام به تغییر این پارامتر‌ها کردند تا خودرو مورد نظر به دلخواه تیونر و بر اساس پارامترهای فنی تغییریافته رفتار کند.

درون نرم‌افزار چیپ ECM، مجموعه‌ای از جدول‌های دقیق برای تنظیم و تغییر پارامترهای مهم نظیر نسبت سوخت و هوا (AFR)، ضریب لامبدا (AFR Ratio)، زمان احتراق (Timming Table)، زمان روشن شدن فن رادیاتور، رفتار گیربکس بر اساس دور موتور و فشار منیفولد یا فشار بر پدال گاز و… قرار داشت. این پارامتر‌ها به‌صورت کلی با واژه مَپ (Map-به معنای نقشه یا برنامه) خطاب می‌شد. زمانی که این نقشه‌ها دستکاری و با تغییر مواجه می‌شد، ECU را تحت صفت Re-Map یا تغییر یافته خطاب می‌کردند. این گونه بود که واژه ریمپ ECU یا تیونینگ ECU (ECU Tunning) برای عمل تغییر پارامترها و جداول درونی ECU به کار گرفته شد.

کاربرد و مزایای ریمپ ECU در خودرو

حالا ممکن است این سوال برای ذهن کنجکاو مخاطب مطرح شود که خب، ریمپ کردن ECU / ECM چه کاربردی دارد و به چه دردی می‌خورد. در پاسخ به این پرسش باید گفت که ریمپ کردن پیشرانه الزاما منحصر به نیاز تیم‌های مسابقه‌ای یا خودروهای ارتقایافته نیست و می‌تواند برای افراد معمولی نیز بسیار کاربری و مفید باشد.

در خودروهای مدرن امروزی که تقریبا تمامی بخش‌های فنی آن از سوی ECU کنترل می‌شود، می‌توان کوهی از اطلاعات را برای ایجاد تغییر در رفتار جزئی و کلی خودرو تغییر داد. در ادامه به معرفی مهم‌ترین کارهایی که می‌تواند در ریمپ خودرو انجام داد، می‌پردازیم.

شناسایی و حذف کدهای خطا

ابتدایی‌ترین کار در ریمپ ماشین، شناسایی کدهای اخطار ECU و ریشه‌یابی ایرادهایی است که منجر به بروز آن‌ها شده است. در نتیجه ابتدایی و اصلی‌ترین کار ریمپ ایسیو، تشخیص ایراد در ساختار فنی خودرو در راستای رفع اشکال است. همچنین می‌توان بسیاری از این کد‌های اخطار را از حافظه ECU پاک کرد. متاسفانه این مهم از سوی برخی از مالک‌ها به منظور کاهش از میزان کارکرد خودرو و سلامت نشان دادن خودرو آسیب‌دیده نیز استفاده می‌شود.

تغییر زمان روشن شدن فن رادیاتور

در صورتی که از دمای پایین یا بالای پیشرانه ماشین خود رضایت ندارید یا این که بالا و پایین بودن دمای آن موجب بروز برخی ایرادهای جانبی می‌شود، با ریمپ کردن ECU می‌توانید به سادگی دمای درگیری فن رادیاتور را تغییر دهید تا پیشرانه در دمای پایین‌تر یا بالاتر کار کند.

بهبود تاخیر پدال گاز

در خودروهای دارای دریچه گاز برقی، می‌توان با ریمپ ECU میزان تاخیر پدال گاز را به شکل محسوسی کاهش داد.

تغییر در رفتار گیربکس اتوماتیک

در ریمپ ECU، می‌توان پارامترهای مربوط به TCU (کامپیوتر گیربکس) را نیز تغییر داد. در نتیجه می‌توان در تعویض دنده دیر یا زودهنگام و تعویض دنده در دور موتور بالا یا پایین نیز دست برد تا گیربکس به شیوه دلخواه ما رفتار کند.

بهبود توان و گشتاور پیشرانه

با ریمپ خودرو، می‌توان در برخی استانداردهای ابتدایی کارخانه تولیدکننده دست برد تا پیشرانه با دریافت میزان سوخت بیشتر یا احتراق در زمان بهینه‌تر، توان و گشتاور بیشتری تولید کند.

ارتقای مپ پس از ارتقای فنی

زمانی که موتور خودرو با تغییرات فنی قابل توجه نظیر استفاده از پیستون، سرسیلندر، میل‌سوپاپ، سوزن انژکتورهای جدید، دریچه گاز بزرگ‌تر، سیستم پرخوران، تغییر در نوع گیربکس و… متفاوت مواجه شده و به عبارت دیگر ارتقا یافته است، مپ‌های قدیمی ECU قابلیت سازگاری با ستاپ فنی جدید پیشرانه را ندارند. در نتیجه نیاز است تا با دستکاری اصولی و کامل مپ ECM، به یک مپ جدید دست یافت که از تمامی پتانسل‌های ستاپ فنی به‌کاررفته در پیشرانه ارتقایافته بهره بگیرد.

در این حالت نیاز است تا مپ‌های مختلف ECM شامل زمان و مقدار پاشش سوزن‌ها، زمان احتراق، واکنش پیشرانه به تغییرات وکیوم بر اساس خروجی سنسورهای MAP و MAF، مقدار دقیق بوست (فشار تولیدی سیستم پرخوران)، زمان روشن شدن فن رادیاتور، هماهنگی گیربکس اتوماتیک با پارامترهای جدید پیشرانه و… تغییر یابد تا خودرو ضمن ارائه توان و گشتاور بیشتر، در رانندگی روزمره و استفاده پیوسته با خطا و ایراد نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری مواجه نشود.

همسان سازی با قوانین و شرایط جغرافیایی

استفاده از ریمپ خودرو برای تغییر در پارامترهای خودروهای صادراتی به منظور ایجاد هماهنگی با قوانین کشور هدف و همچنین شرایط جعرافیایی منطقه، یک عمل کاملا رایج است. به همین دلیل خودروهای صادراتی خودروسازان بین‌المللی الزاما در تمامی کشورهای هدف قادر به تولید یک توان و گشتاور یکسان نیستند.

شرایط ریمپ خودرو و معایب ریمپ خودرو

این مهم را باید در ذهن داشته باشید که اتصال بی‌سیم یک دستگاه یا حتی تلفن همراه هوشمند به ECU/ECM پیشرانه می‌تواند کاری بسیار راحت و اقدامی سرپایی به نظر برسد. اما در واقع ریمپ کردن خودرو یک کار بسیار حساس و بسیار دقیق است که نیازمند هوشیاری و سطح سواد علمی بسیار بالا است. در صورتی که ریمپ ECU به صورت غیر اصولی و غیر حرفه‌ای انجام شود، می‌تواند عواقب مادی و قانونی بسیار سنگینی برای مالک به همراه داشته باشد.

تهیه فایل مپ پشتیبان

پیش از آن‌ که اقدام به تغییر مپ استاندارد ECU شود، باید از فایل‌های اصلی و استاندارد یک فایل پشتیبان تهیه شود تا در صورت بروز ایراد یا خطا در فرایند ریمپ موتور، بتوان فایل‌های اصلی و استاندارد را جایگزین کرد تا حداقل بازگشت به شرایط ابتدایی عملکرد استاندارد پیشرانه ممکن باشد. از دست رفتن فایل‌های اصلی می‌تواند به روشن نشدن پیشرانه و اجبار در دانلود یا خرید دوباره فایل‌های استاندارد بینجامد که در برخی موارد با صرف هزینه زیاد همراه خواهد بود.

انجام حرفه‌ای و اصولی

زمانی که مپ‌های مربوط به تناسب سوخت و هوا (AFR) و زمان احتراق مورد تغییر قرار می‌گیرد، این کار باید بر روی داینامومتر (Dyno/داینو یا دستگاه اندازه‌گیری پارامتر‌های گشتار و قدرت پیشرانه) انجام بگیرد تا خروجی پیشرانه در بهینه‌ترین حالت ممکن باشد. در بسیاری از مواقع، ریمپ کردن غیر حرفه‌ای و بدون ابزار اندازه‌گیری دقیق، منجر به کاهش بازده پیشرانه و افزایش مصرف سوخت آن خواهد شد.

بروز مشکلات فنی

در صورتی که ریمپ ECU از سوی فرد متخصص و با ابزارهای دقیق اندازه‌گیری نظیر داینو و تست گاز انجام نشود، ممکن است پیشرانه از سطح توانایی‌های فنی خود خارج شده و با عملکرد در دور غیر استاندارد یا تحت پارامت‌های اشتباه، با اشباع سریع کاتالیزور، استهلاک بیش از حد، دمای فراتر از حد مجاز، آسیب به سیستم انتقال نیرو، بروز خطا در سیستم‌های ایمنی نظیر ترمز و… مواجه شود. این مهم در ساده‌ترین حالت ممکن با آسیب دیدن شدید پیشرانه یا بروز تصادف همراه می‌شود و در صورت شناسایی ریمپ در کشورهای تراز اول، نه تنها حق بیمه به آن تعلق نمی‌گیرد، بلکه با جریمه سنگین برای مالک همراه خواهد شد.

ابطال گارانتی

در خصوص خودروهایی که دارای گارانتی شرکتی هستند، معمولا هرگونه تغییر در ساختار مپ ECU، در صورت تشخیص نمایندگی موجب ابطال کامل گارانتی خودرو خواهد شد. در نتیجه ریمپ کردن برای خودروهای نو و دارای گارانتی توصیه نمی‌شود، مگر آن که به‌صورت اصولی و از سوی نمایندگی رسمی شرکت عرضه‌کننده انجام گیرد.

جریمه دولتی

شاید نه در بازار ایران، اما در بازار کشورهای تراز اول و مخصوصا آمریکا و کشورهای اروپایی، انجام ریمپ خودرو به منظور ارتقای توان و گشتاور پیشرانه از طریق حذف سیستم‌های محدودکننده آلایندگی نظیر کاتالیزور یا رگلاتورهای سوخت، می‌تواند با جریمه سنگین دولت فدرال و حتی جریمه زندان همراه باشد.

نتیجه گیری

انجام ریمپ ECU کاری بسیار ساده و سریع به نظر می‌رسد، اما در حقیقت این مهم یک عمل بسیار پیچیده و بسیار دقیق است که دانش علمی و فنی بسیار زیاد و دسترسی به تجهیزات اندازه‌گیری و ابزارهای دقیق گران‌قیمت را طلب می‌کند و باید از سوی افراد حرفه‌ای و کاربلد صورت گیرد.

توجه داشته باشید که ریمپ کردن خودرو به منظور افزایش توان و گشتاور خروجی پیشرانه تقریبا همیشه با افزایش در میزان مصرف سوخت، افزایش در گازهای آلاینده‌، افزایش استهلاک و همچنین افزایش ریسک خرابی همراه خواهد بود. در نتیجه ریمپ خودرو باید بر اساس اصول حرفه‌ای و طبق توان و سبک طراحی پیشرانه انجام گیرد.

باطل شدن گارانتی شرکتی و همچنین احتمال تحت تاثیر قرار گرفتن شرایط بیمه خودرو و جریمه‌های دولتی، از دیگر معایب ریمپ پیشرانه است که مالک پیش از اقدام ریمپ باید از آن‌ها آگاه باشد.

سوال های متداول

ریمپ خودرو چیست؟

دسترسی به اطلاعات داخلی نرم‌افزار ECU (کامپیوتر پیشرانه) به منظور اعمال تغییرات در داده‌های آن را ریمپ کردن ECU می‌گویند.

آیا ریمپ کردن برای تمامی خودروها ممکن است؟

بله. در تمامی خودروهای مدرن امروزی که به ECU/ECM مجهز هستند، ریمپ قابل انجام است.

ریمپ ECU خوب است یا بد؟

انجام ریمپ و خوب و بد آن به نیاز یا انتخاب مالک بستگی دارد. ریمپ کردن به صورت کلی چه برای بهبود عملکرد پیشرانه و گیربکس و چه به منظور بهبود رفتار کلی خودرو با مزایای زیادی همراه است اما انجام آن باید کاملا اصولی و مبتنی بر دانش و طراحی پیشرانه با رعایت استانداردهای ایمنی و آلایندگی انجام بگیرد.

نویسنده: شهاب انیسی