شاید قصد نداشته باشیم یک متخصص و یا تعمیرکار خودرو شویم و شاید هم پیگیر یادگیری تعمیر قسمت‌های مختلف اتومبیل شده باشیم و بخواهیم به طور حرفه‌ای در این زمینه فعالیت کنیم. در هر دو صورت بهتر است با یک سری از آموزش‌ها آشنا شویم. آموزش شیم بندی سرسیلندر یکی از مهارت‌هایی است که در خودرو مورد استفاده در ایران بسیار کاربرد دارد و باید دانش و مهارت انجام آن را به عنوان یک خودرو سوار و مکانیک کار در پرونده مهارت‌های خود بگنجانیم. یکی از قسمت‌های مهم در خودروهای مورد استفاده ما که به خاطر مصرف مداوم نیاز به سرویس دارد سرسیلندر ماشین است. سعی می‌کنیم قدم به قدم مراحل شیم بندی سرسلیندر را با هم بیاموزیم.
قدم اول:
بادامک و استکانی سوپاپ
اول از همه باید به یاد داشته باشیم که برای یکی از قسمت‌های شیم بندی سرسیلندر باید عمل فیلرگیری را انجام دهیم و برای این کار، موتور باید کاملا سرد باشد. برای انجام گام اول شیم بندی باید مقدار خلاصی دایره‌ای که میان مبنا بادامک یعنی قسمت پایینی بادامک که صاف است را با استکانی سوپاپ اندازه گیری کنیم و بدانیم که بنا بر آن چه که خودروسازان گفته‌اند، میزان خلاصی در این نقطه باید بین 15 تا 25 باشد و برای قسمت سوپاپ دود، این اندازه باید میان 35 تا 45 باشد. بعد از این که از خنک بودن موتور اطمینان حاصل کردیم، برای فیلر گیری باید دقت کنیم که دایره مبنا بادامک به طور عمودی روی استکانی سوپاپ قرار گرفته باشد. قبل از شروع فیلر گیری باید کپه‌های سوپاپ را سفت کنیم و از محکم بودن آنها مطمئن شویم. این مهم که کپه‌ها قبل از انجام فیلرگیری باید سفت باشند تا آن اندازه اهمیت دارد که بدون محکم بودن‌شان، عمل فیلرگیری به خوبی انجام نمی‌شود و نتیجه دلخواه حاصل نمی‌شود. برای این که شمردن تعداد کپه‌های سوپاپ از دست تان در نرود، شمارش آن را از سمت گیربکس انجام دهید که البته اصولی‌تر هم هست.
قدم دوم:
به اندازه‌ها دقت کنید
در زمانی که در حال سفت کردن کپه‌ها هستید مراقب باشید که جای کپه‌های 2 و 4 با هم عوض نشوند که اگر غیر از این باشد، کپه 4 که قطر آن از قطر کپه 2 بزرگ تر است می‌شکند. بعد از این که این مرحله را از سر گذراندید، باید میکرومتر را با آچار مخصوص خودش به کالیبر موردنظر خود کالیبره کنید. سوال این جا است که رنج میکرومتر باید چه میزان باشد؟ جواب این سول 0-25 میل متر است. دقت داشته باشید که تیغه‌های فیلر دچار ساییدگی و خوردگی نشده باشد و قسمت نوک فیلر باید کاملا سالم باشد. همچنین باید از سالم بودن قسمت برجستگی بادامک و سطح استکانی که صاف است اطمینان حاصل کنید که هر دو قسم ساییده و خورده نشده باشند. اگر این نکات را رعایت نکنیم بعد از مدتی شاهد خلاصی بیش از حد خواهیم بود.
نحوه فیلرگیری سرسیلندر
فیلرگیری در خودرو که یکی از مراحل شیم بندی سرسیلندراست به دو طریق انجام می‌شود؛ زمانی که سرسیلندر سرجای خودش بسته شده است و دوم سرسیلندر از موتور باز شده و به طور جداگانه مورد تعمیر قرار می‌گیرد.
وقتی سرسیلندر روی موتور باشد
باز این نکته را در شیم بندی سرسیلندر یادآور می‌شویم که قبل از شروع کار بگذارید موتور سرد شود. روپوش بالایی قسمت محافظ تسمه تایم را برمی‌داریم و چرخ سمت شاگرد راننده را با جک بالا می‌بریم. دنده ماشین را در دنده پنج قرار می‌دهیم و با کمک دست، چرخ اتومبیل را می‌چرخانیم. این کار برای این انجام می‌شود که سوراخ پولی میل سوپاپ با سوراخ مخصوص تایم روی سرسیلند در یک جایگاه قرار بگیرند. سپس پیچ هرزگرد را در تسمه تایم شل می‌کنیم و با جدا کردن تسمه از میل سوپاپ، نوبت به خلاص کردن گیربکس می‌کنیم و ماشین را از روی جک یا خرک پیاده می‌کنیم. قالپاق سرسیلندر را باز می‌کنیم و پیچ 5 آلنی را که در پشت کپه شماره 1 از طرف گیربکس بسته می‌شود را باز می‌کنیم. سپس روغن داخل کاسه‌های سرسیلندر را به وسیله سرنگ خالی می‌کنیم. در خودروهایی مانند پژو 405 ملاک برای انجام شیم بندی سرسیلندر و عمل فیلرگیری، عمود بود بادامک روی سطح استکانی است و نه حالت قیچی سوپاپ!
قلم و کاغذها را آماده کنید
سه جدول روی کاغذ بکشید که شامل سه ستون عمودی و پنج ستون افقی باشد. با این حساب، سه قسمت در بالای جدول طرح می‌شود که در هر کدام از آنها می‌نویسیم؛ شماره خانه، دود و گاز. در قسمت شماره خانه، در خانه‌های ستون‌اش به نوبت بنویسید که از سمت تسمه تایم است یا از سمت گیربکس. به این صورت، شماره خانه‌ها را مرتب زیر هم می‌نویسیم. با تصور این که شماره خانه‌ها همگی از سمت تسمه تایم باشد، میل قسمت سوپاپ را با رینگی 16-17 آنقدر می‌چرخانیم که یکی از بادامک‌ها به صورت عمود بر جایگاه استکانی خودش به صورت عمود قرار بگیرد. در این مرحله تشخیص می‌دهیم که کدام از یک از بادامک سوپاپ‌ها آماده فیلرگیری و شیم بندی سرسیلندر شده است و در این زمان تیغه فیلر را با اندازه مشخص انتخاب می‌کنیم و میان بادامک و استکانی فیلر می‌زنیم. فیلر باید به راحتی فرو برود؛ به این معنی که نه آنقدر شل باشد که بدون هیچ فشار فرو برود و نه آنقدر سفت باشد که با سختی و خطر شکستگی جا برود. در موتورهای XU7 سوراخ شمع در نقطه مقابل سوپاپ دود قرار گرفته است و سوپاپ هوا درست مقابل ورود منیوفیلد هوا جا گرفته است. دقت داشته باشید که در حال انجام این مراحل، حتما عدد سوپاپ را در خانه جدول خود یادداشت کنید.
قدم سوم:
جاگذاری فیلرها
بعد از یادداشت کردن اعداد، شروع به چرخاندن میل سوپاپ مورد نظرمان می‌کنیم. اگر فیلرگیری را از سوپاپ دود شروع کرده‌اید، بدون توجه به این که مربوط به کدام خانه است، باید با چرخاندن بسیار ملایم میل سوپاپ، سوپاپ گاز خانه دیگر را برای عمل فیلرگیری آماده کنید. همین کار را تا پایان انجام دهید و شماره‌های مربوطه را بعد از انجام هر قدم، یادداشت کنید. کار شل کردن کپه‌های میل سوپاپ‌ها را از وسط شروع کنید و سپس باز کنید تا با این کار فنر سوپاپ‌ها با باز شدنی آنی دچار آسیب نشود و کپه‌های 2، 3 و 4 نکشند. در این قسمت از شیم بندی سرسیلندر، میل سوپاپ‌ها را در می‌آوریم و کنار می‌گذاریم. (دقت داشته باشید که در این مرحله، پیچ آلنی باید باز شده باشد.). استکانی‌ها را به نوبت و یک به یک با کمک آهن ربا در می‌آوریم. زمانی که شیم را در می‌آوریم، میزان همان سوپاپ را با میکرومتر اندازه گیری می‌کنیم و عدد مربوطه را در خانه مربوط به خودش در جدول زیر عدد فیلر یادداشت می‌کنیم. دقت کنید که جای استکانی‌ها جا به جا نشود.
نوبت به اعداد می‌رسد
اگر یادتان باشد گفتیم که برای سوپاپ هوا میزان 15 تا 25 و برای سوپاپ دود 35 تا 45 اعداد مورد قبول هستند. در این مرحله برای سوپاپ هوا 20 را در نظر می‌گیریم و برای دود 40. در این قسمت اندازه فیلر زده شده به اندازه همان سوپاپ انجام شده است. به این معنی که اگر میزان شیم بندی خانه مربوطه از سوپاپ کم تر باشد، به میزان لازم از آن کم می‌کنیم و طبیعتا اگر زیاد باشد به عدد شیم همون خونه اضافه می‌کنیم. به عنوان مثال اگر عدد 15 تا باشد، پس 15 تا به شیمش اضافه می‌کنیم تا شیم آن به 15/3 برسد تا بتواند سر جای خودش قرار بگیرد.
جا زدن میل سوپاپ‌ها
در این قسمت از شیم بندی سرسیلندر باید این نکته را به خاطر داشته باشید که جا زدن میل سوپاپ‌ها از حساسیت بالایی برخوردار هستند. زمانی که با تمرکز بالا میل سوپاپ را سر جای خودش جا زدیم باید از کپه شماره یک از طرف گیربکس، باید میل سوپاپ را طوری جا بزنیم که درست در جای خودش قرار بگیرد و به زائده کناری کپه گیر نکند. بعد از شماره 1، کپه شماره 3 را جا می‌زنیم و بعد نوبت به کپه‌های 2 و 4 می‌رسد. برای پیدا کردن کپه‌های 2 و 4 کافی است به اعداد حک شده 2 و 4 روی آنها توجه کنید تا آنها بیابید. برای فهمیدن قسمت بالایی و پایینی طریقه جا زدن میل‌ها کافی است که به کپه‌های 1 و 5 توجه کنید؛ چرا که این دو کپه میل‌ها را به صورت برعکس نمی‌پذیرند و با آزمایش رو این دو می‌توانید قسمت بالایی و پایینی میل‌ها را درست بفهمید.
نحوه جا زدن کاسه نمد و میل سوپاپ
اول از همه، محل نشست کاسه نمد را روی میل سوپاپ با روغن تمیز می‌کنیم. سپس، میل سوپاپ را تا جایی می‌چرخانیم که با سوراخ‌های تسمه تایم در یک راستا قرار بگیرد. بعد، دو سوراخ را به یکدیگر متصل می‌کنیم. در زمانی که می‌خواهید کاسه نمد را جا بزنید، دقت کنید که با وسواس تمام این کار انجام شود و لبه‌های کاسه نمد برنگردد. در این مرحله، آنقدر کاسه نمد را از قسمت بیرونی اش به داخل فشار می‌دهیم تا به لبه سرسیلندر همخوانی پیدا کند. برای اطمینان از بیرون نزدن کاسه نمد، کمی چسب دوقلو به لبه‌های خارجی کاسه نمد که با سرسیلندر یکپارچه شده می‌زنیم. حالا پولی را روی با توجه به خار آن روی میل سوپاپ قرار می‌دهیم و پیچ آلنی را با آلن پنج روی آن سفت می‌کنیم. بادامک‌ها، سطح صاف استکانی‌ها و داخل کپه‌ها و سوراخ‌های آن را روغن کاری کرده و کپه‌های میل سوپاپ را در سر جای خودشان قرار می‌دهیم. بعد از اتمام تمام این مراحل، دیگر قسمت‌های سرسیلندر را یک به یک می‌بندیم.
بستن سرسیلندر
در قدم آخر شیم بندی سرسیلندر و زمانی که سرسیلندر از روی موتور باز شده، سرسیلندر را روی سطح چوبی مانند میز قرار می‌دهیم و برای انجام تمام این مراحل، سرسیلندر را به آرامی حرکت می‌دهیم تا بشقابک‌های آن آسیب نبینند. بعد از این که کار را شروع کردید ممکن است متوجه شوید که شیم‌ها اندازه 97/2 را دارا نیستند که می‌توان با کمی سنگ زدن به آن به اندازه دلخواه رسید. برای اندازه گیری‌های میکرومتر حتما باید قسمت میانی شیم را اندازه گیری کنید. این کار معمولا با جغجغه میکرومتر انجام می‌شود.
نویسنده: احسان والیان
