فهرست مطالب
خودروهای کلاسیک در بازار ایران در دهه گذشته، به لطف برخی تبلیغات و افزایش آگاهی عمومی از اهمیت و ارزش آنها، با افزایش ارزش معنوی و مادی مواجه شده است. البته همانند هر موقعیت مشابه دیگر، افزایش ارزش معنوی و مخصوصا مادی، گاهی اوقات بازار را با نوعی نابسامانی و قانون‌شکنی و البته ماهیگیری از آب گل‌آلود مواجه می‌کند.
بررسی روش‌های قیمت‌گذاری و وضعیت خرید و فروش خودروهای وینتج و کلاسیک در بازار ایران کمک می‌کند تا کمی بیشتر با شرایط فروش ماشین کلاسیک و داد و ستد این دست از خودروهای خاص آشنا شوید.
دلایل گرانی قیمت ماشین کلاسیک
افزایش قیمت خودرو کلاسیک در بازار جهان به هیچ عنوان عجیب نیست. همان‌طور که آینه و شمعدان یا حتی آفتابه مسی و در چوبی با قدمت بیش از ۵۰ سال با افزایش قیمت و ارزش معنوی بسیار زیاد همراه می‌شود، خودروهای وینتج (Vintage/ خودروهای دارای عمر بیشتر از نیم قرن) و کلاسیک (خودروهای دارای عمر بیشتر از ۳۰ سال) نیز رفته‌رفته ارزش معنوی و معمولا مادی بالایی پیدا می‌کنند.
خودرویی که بیش از سه دهه پیش تولید شده است، ممکن است به ذات خودرویی کم‌تیراژ، نه‌چندان محبوب یا غیرقابل دسترس در منطقه‌ای خاص باشد. حالا با گذر سالیان سال این خودرو برای نسل‌های امروزی با افزایش جذابیت و ارائه حس منحصر به فرد و خاص‌گرایی همراه شده است و طبیعتا افزایش تقاضا و ارزش مادی را به همراه خواهند داشت.
بازار ایران نیز از این قائده مستثنا نیست اما یک تمایز کوچک با تاثیری بسیار شگرف در بازار کلاسیک‌های ایران وجود دارد و آن هم موضوع بازاریابی انحصاری برای پاره‌ای از خودروهای کلکسیونی و نسبتا ارزشمند است.
از حدود یک دهه پیش، برخی از دست اندرکاران قدیمی کمیته کلاسیک فدراسیون اتومبیلرانی کشور اقدام به خرید خودروی دست دوم از نو کلاسیک خاص و کمیابی کردند که در وضعیت اسفناکی بودند. خودروهایی که آن دوران به دلیل افزایش قیمت بنزین و دشواری‌های زیست‌محیطی وارد بر این خودروها، معمولا کسی به آنها نزدیک نمی‌شد.
در گذر سال‌ها و تغییر و وضع قوانین جدید، گویی ورق به نفع این افراد برگشت و این خودروها کم‌کم در بازار ایران محبوب شدند و بسیاری تازه دریافتند که خودروهای کلاسیک ارزش معنوی و مادی خاصی به همراه دارند و تملک و نگهداری آنها بسیار با اهمیت است. اما کسانی که بر اساس اطلاعات درون‌سازمانی قوی‌تر و سبک سرمایه‌گذاری خاص‌تر در این مسیر پیشرو بودند، به نوعی سکان کار را در دست گرفته و تعیین‌کننده قیمت‌های نه‌چندان منطقی خودروهای کلاسیک موجود در بازار کشور شدند.
قیمت‌هایی غیر‌معقول که به گفته آنها از میزان خاص و نایاب بودن یا بازار پرمتقاضی این دست خودروها نشات می‌گیرند. البته بیش از ۹۸ درصد این بیانات را نه می‌توان شنیده گرفت و نه می‌توان باور کرد.
محل فروش ماشین کلاسیک
آیا برای خرید خودرو و فروش ماشین از نوع کلاسیک در بازار داخلی ایران مکان مشخصی وجود دارد؟ اگر کسی تمایل به خرید خودرو کلاسیک داشته باشد کجا باید به دنبال آنها بگردد؟ پاسخ خیر است. اگرچه در چند سال اخیر نمایشگاه‌های دلالی برای خرید و فروش خودرو کلاسیک تاسیس شده است، اما این مکان‌ها گودال‌هایی برای خالی کردن جیب پرپول و ذهن ناآگاه خریداران ثروتمند احتمالی است.
به عنوان مثال در این نمایشگاه‌ها، فلان خودرو بسیار ارزان‌قیمت چه در بازار جهانی و چه ایران، تا نزدیک یک میلیارد تومان قیمت‌گذاری می‌شود تا مثلا بر خاص و منحصر به فرد بودن آن خودرو بخصوص تاکید کند، در حالی که آن خودرو نه‌تنها ارزش مادی چندانی در بازار جهانی ندارد، بلکه بازار آن در ایران نیز چندان داغ نیست. اما با این سبک قیمت‌گذاری، حباب قیمت را در بازار کشور بزرگ و بزرگ‌تر می‌کنند.
در نتیجه به این گالری‌ها و نمایشگاه‌های فروش به هیچ عنوان نمی‌توان اعتماد کرد. این خودروها معمولا بین رفقای این کلکسیون‌داران آن هم با قیمت‌هایی که هرگز بیان نمی‌شوند، دست به دست می‌شوند، چرا که عملا کسی با این قیمت‌گذاری به سراغ این خودروها نمی‌آید. از آن گذشته بیشتر این خودروهای خاص درگیر واردات و سندزنی هستند. حال اگر کسی دسترسی به مرجع قانونی به منظور پیگیری شماره پلاک، شماره شاسی و سابقه اسناد این دست خودروها در کشور داشته باشد، می‌تواند به سادگی مشکلات این خودروها را نمایان کند.
در نتیجه باید بیان کرد کسی که به دنبال خودرو بسیار خاص و کمیاب کلاسیک است، در بازار ایران سه راه بیشتر پیش رو ندارد. یا سراغ چنین کلکسیونرهایی رفته و پیه هزینه‌های گزاف و دردسرهای پس از آن را به تن بمالد یا مدت زمان زیادی را در پی یافتن یک خودرو کلاسیک مناسب سواری (یا مناسب بازسازی) صرف کند یا این که به طور کامل قید چنین خودرویی را بزند، چرا که به واقع کلاسیک‌بازی کار هر کسی نیست.
اما بازار خودروهای کلاسیک معمولی‌تر نظیر انواع بی ام و، مرسدس بنز، شورولت و پونتیاک در ایران هنوز چندان لطمه خورده و دستکاری شده نیست. بهترین مرجع خرید این خودروهای کلاسیک و معقول، خرید مستقیم از دست و مالک حقیقی خودرو است که آگهی فروش آنها یا دهان به دهان میان رفقای نزدیک مالک، یا در گروه‌های مجازی و یا در نهایت در سایت‌های تبلیغاتی رسمی منتشر می‌شود.
روش ها و شرایط فروش ماشین کلاسیک در ایران
خودروهای کلاسیک مستقل از زمان تولید، مدل و تعداد سیلندر قابل نقل و انتقال هستند و هیچ تفاوتی با سایر خودروهای تولید داخل یا وارداتی ندارند. اما می‌توان خودروهای کلاسیک موجود در بازار ایران را از نظر قانونی و اسنادی به چهار گروه مجزا تقسیم‌بندی کرد.
ماشین کلاسیک رسمی و قانونی
به صورت خلاصه و مختصر و به دور از هر گونه حاشیه، خودروهای کلاسیک دارای اسناد رسمی از دیدگاه داد و ستد و نقل و انتقال رسمی، تفاوت چندانی با خودروهای معمولی داخلی یا خارجی روز بازار ندارند. فقط همانند سایر خودروهای نو مسن‌‌تر از پنج سال، نیازمند معاینه فنی معتبر و پرداخت عوارض شهرداری هستند که مورد دوم معمولا هر بار در فرایند داد و ستد و ثبت سند جدید پرداخت می‌شود. پس تا اینجای کار، خودرو کلاسیک یا وینتجی که از دیدگاه اسناد رسمی و پلاک ملی معتبر و فاقد مشکلات قانونی است، از دیدگاه فروش ماشین کلاسیک هیچ تفاوتی با یک دستگاه پژو ۲۰۶ مدل ۱۳۸۵ ندارد. این دست خودروها حتی در صورت داشتن ارزش معنوی، اصالت و سلامتی ظاهری و فنی کافی، قابلیت دریافت پلاک تاریخی را نیز دارند که البته خود روایتی کاملا مجزا است.
ماشین کلاسیک پلاک سفید
گروه دیگری از خودروهای کلاسیک هستند که ضمن داشتن اسناد و مدارک معتبر، هنوز از پلاک منسوخ‌شده قدیمی بهره می‌برند. به عبارت دیگر، این گروه از خودروها (یا موتورسیکلت‌های) کلاسیک در زمان طرح جایگزینی پلاک ملی، در این فرایند شرکت نکرده و امروزه از آنها با عنوان خودروهای «پلاک سفید» یا «پلاک قدیم» یاد می‌شود. این دست ماشین‌های کلاسیک تنها به عنوان یک دارایی شخصی و به صورت قولنامه‌ای (بدون ثبت رسمی محضری) قابل انتقال هستند و از دیدگاه قانون فروش خودرو کلاسیک از این نوع همانند یک دارایی معمولی نظیر لپ‌تاپ و دوچرخه معامله می‌شوند و به صورت رسمی قابلیت انتقال ندارند. تردد با این گروه از خودروهای کلاسیک به دلیل نداشتن پلاک رسمی ملی، جرم محسوب می‌شود، اما تملک و انتقال آنها به روش قولنامه‌ای مشکلی به همراه ندارد. بسیاری از افراد به صورت غیرقانونی سند و پلاک خودروی (یا موتورسیکلتی) مشابه را بر آنها نصب کرده و تردد می‌کنند. این کار مستقیما جرم تلقی شده و در صورت کشف از سوی اداره آگاهی، می‌تواند با جریمه‌های سنگین، مصادره وسیله نقلیه و حتی محکومیت زندان همراه باشد.
ماشین کلاسیک مهاجر
داستان فروش ماشین کلاسیک از این جا به بعد کمی پیچ می‌خورد. برخی از ماشین‌های کلاسیک هستند که اسناد احراز هویت و اثبات وجودی آنها در سیستم ملی کشور موجود نیست. این گروه از خودروها معمولا با نام «مهاجر» شناخته می‌شوند. خودروهایی که سابقه حضور رسمی در سیستم ثبت ملی کشور ندارند و هیچ سندی مبنی بر داشتن اصالت و تملک از آنها در دسترس نیست و می‌توان با اطمینان گفت که به روش‌های غیرقانونی به کشور وارد شده و در نتیجه هیچ سند رسمی از مراحل ترخیص آنها از گمرک یا حضورشان در خیابان‌های کشور وجود ندارد.
حتی تملک این گروه از خودروهای کلاسیک جرم محسوب می‌شود، چه برسد به تردد با آنها. کسانی هستند که همانند گروه قبلی خودروهای کلاسیک، اسناد شناسایی و پلاک خودروهای مشابه را بر این دست از خودروها نصب کرده و با آنها تردد می‌کنند. نقل و انتقال این دست خودروها نیز به صورت قولنامه‌ای و دست به دست انجام می‌شود، چرا که غیرقانونی بودن آنها در فرایند ثبت رسمی مشخص شده و خودرو مصادره و مالک به صورت کیفری تحت تعقیب قرار می‌گیرد. بسیاری از موتورسیکلت‌های سنگین (حجم موتور فراتر از ۲۵۰ سی سی) نیز در این گروه قرار می‌گیرند.
ماشین کلاسیک ارتقا یافته
یک گروه دیگر از خودروهای کلاسیک هستند که به پیشرانه‌های فابریک و استاندارد ثبت شده مجهز نیستند. به عبات بهتر، پیشرانه این خودروها بنا به هر دلیل با نمونه دیگر (معمولا نمونه مدرن‌تر یا قدرتمندتر) جایگزین شده است که به این فرایند، تغییر پیشرانه یا انجین سوآپ (Engine Swap) می‌گویند. در فرایند جایگزینی پیشرانه برای این دست خودروها دو روش وجود دارد. روش اول روش رسمی و قابل ثبت و کاملا قانونی است. به این ترتیب که پیشرانه قبلی با پیشرانه مشابه یا با تعداد سیلندر کمتر (۶ سیلندر به ۶ سیلندر، ۸ سیلندر به ۸ سیلندر یا کمتر) قابل جابه‌جایی هستند.
در این روش تعداد سیلندر و نوع سوخت مصرفی (بنزین یا گازوئیل) از نظر قانونی مدنظر است و حجم موتور خودرو برای اداره آگاهی و پلیس راهور ملاک نخواهد بود. در نتیجه این دست خودروها با ثبت فرایند تغییر موتور در سند رسمی، از دیدگاه قانونی می‌توانند مراحل ثبت رسمی را پشت سر بگذارند و با پلاک ملی و به روش قانونی خرید و فروش شوند. اما روش دوم روش غیرقانونی جایگزینی پیشرانه با تعداد سیلندر بیشتر (۴ سیلندر به ۶ سیلندر، ۶ سیلندر به ۸ سیلندر و…) هستند که از دیدگاه قانونی فروش ماشین کلاسیک با این روش، قابلیت ثبت رسمی ندارند. تردد با این دست خودروها در صورت کشف از سوی اداره آگاهی، جرم محسوب می‌شود و پیگیری کیفری در بر خواهد داشت.
اقدام برای خرید یکی از خودروهای گروه دو، سه و نسخه‌های غیرقانونی گروه چهارم تنها یک اشتباه محض و دربردارنده عواقب قانونی است که البته تعداد محدودی از افراد عواقب این کار را به منظور در اختیار داشتن یک خودرو کلاسیک خاص و دوست‌داشتنی به جان می‌خرند.
تفاوت قیمت ماشین کلاسیک با جدید
تملک یک خودرو از سوی یک فرد مشهور و معتبر می‌تواند تاثیر شگرفی بر قیمت نهایی آن داشته باشد.
برخلاف بازار خودروهای روز تولید داخل یا وارداتی، بازار کلاسیک‌ها چندان متکی بر اصل عرضه و تقاضا نیست. به بیان بهتر، خودروهای کلاسیک بر اساس فاکتورهای دیگری نظیر محبوبیت عمومی، شهرت تاریخی، اصالت، سلامت ظاهری و فنی و میزان فراوانی آنها در بازار قیمت می‌خورند.
اما اصل قیمت‌گذاری در بازار ایران بسیار متفاوت با بازار جهانی خودروهای کلاسیک است. به این منظور که در بازار جهانی، رویه کاملا مشخص و حرفه‌ای برای تعیین قیمت خودروها وجود دارد. خودروهای وینتج و کلاسیک ارزشمند مستقل از قیمت، شهرت و اصالت، باید از فیلترهای بسیار دشوار تعیین اصالت، تعیین میزان سلامت و ریشه‌شناسی گروه‌های حرفه‌ای تعیین‌کننده این قوانین عبور کنند تا در نهایت قیمت رسمی و مناسب آنها به صورت عمومی اعلام شود. اگرچه تعیین قیمت خودروهای کلاسیک رایج‌تر و فراوان‌تر بازار جهانی تا این اندازه پیچیده و سخت‌گیرانه نیست، ولی رویه کاملا مشابه است.
اما در ایران داستان بسیار فرق می‌کند. از دیدگاه افرادی که امروزه کلکسیون خود (و دیگران) را در قالب نمایشگاه خودرو گرد هم آورده‌اند، انتصاب بدون سند و مدرک یک خودرو به یکی از اعضای خانواده پهلوی، تملک خودرو از سوی افراد مشهور قدیمی و ده‌ها دلیل خنده‌دار و ریز و درشت دیگر، می‌تواند دلایل مهمی برای افزایش نرخ قیمت‌گذاری خودروهای در تملک آنها باشد.
در نتیجه با فضاسازی و اغراق در داستان‌های تعریف‌شده، مثلا تملک خودرو از سوی یک فرد خاص که می‌تواند چند صد میلیون تومان ارزش افزوده برای خودرویی بخصوص به همراه داشته باشد، بازار خودروهای دیگر را نیز تحت تاثیر قرار داده و به صورت حبابی بالا و پایین کند.
بسیاری از این افراد نیز با پررویی تمام قیمت جهانی یک خودرو خاص را ملاک مستقیم ارزش‌گذاری خودرو مشابه در بازار ایران قرار می‌دهند و اعلام می‌کنند که چون قیمت یک دستگاه از خودرو فلان در بازار جهانی برابر با ۱۰۰ هزار دلار عنوان شده است، پس نمونه مشابه آن در ایران با در نظر گرفتن نرخ دلار و سود حاشیه‌ای تیم بازسازی‌کننده، باید رقمی برابر با ۳ میلیارد تومان باشد. اما در حقیقت خودرو مذکور باید از فیلتر دشوار و پیچیده گروه‌های تعین اصالت خودرو کلاسیک جهانی عبور کند تا بتواند از دیدگاه رقم فروش نهایی رسمیت داشته باشد. چه بسا خودروهای وینتج و کلاسیک میلیاردی بازار ایران که نه‌تنها در عبور از این فیلترهای دشوار ناتوان هستند، بلکه از مراحل ارزیابی فرایند بازسازی انجام‌شده بر آنها در ایران، بیشتر به عنوان عامل کاهنده قیمت و نابودکننده اصالت یاد شود.
تفاوت فروش ماشین کلاسیک با مدرن
فرایند خرید و فروش ماشین کلاسیک بسیار مشابه به خودروهای مدرن است، اما در خصوص خودروهای کلاسیک باید توجه بیشتری به برخی ریزه‌کاری‌های داستان داشت.
اسناد و مدارک
توجه به هم‌خوانی و یکسان بودن مشخصات اصلی خودرو در اسناد و مدارک با شماره شناسایی روی اتاق و پیشرانه، بدون تردید اجباری‌ترین بخش خرید خودرو و فروش ماشین کلاسیک است. هرگونه تمایز و اختلاف در این بخش بدون درج و تایید رسمی پلیس راهور در سند نهایی خودرو می‌تواند به ماجراهای پیچیده قانونی و رفت و آمد طولانی مدت در دادگاه‌ها بینجامد و با جریمه نقدی و بعضا زندان همراه شود.
شرایط ظاهری
توجه به سلامت و ظاهر خودرو در هنگام خرید بسیار حیاتی است. بسیاری از مواقع برخی از ایرادهای مهم نظیر پوسیدگی‌ها شدید، ضربات روی بدنه، کیفیت رنگ و نقاشی در نگاه اول به چشم مشتری نخواهد آمد. در نتیجه توصیه می‌شود که خودرو مورد نظر را با تیزبینی و وسواس شدید بررسی کنید. خودرو را حتما بر روی جک سوار کرده و زیر خودرو را نیز با دقت بررسی کنید.
شرایط فنی
سلامت فنی خودرو نیز معمولا در نگاه اول قابل تشخیص نیست. ایرادهایی چون روغن‌ریزی، روغن‌سوزی، جوش آوردن ماشین، بروز صدا از بخش‌های زیربندی، موتور و گیربکس همواره بروز نمی‌کند. اما باید در تست رانندگی ابتدایی با اوج وسواس و ریزبینی تمام سلامت فنی خودرو را بررسی کنید.
مشاوره و کارشناسی
اگر از مهارت و تخصصی کافی در زمینه خرید خودرو کلاسیک برخوردار نیستید، بدون تردید باید از یک کارشناس یا مکانیک خبره برای کارشناسی خودرو در بخش‌های فنی و ظاهری کمک بگیرید. پرداخت هزینه پنج بار کارشناسی بهتر از خرید خودرو خراب است.
تعیین شرط در قرارداد
در قولنامه ماشین شرایط ظاهری، فنی، وضعیت اسناد و مدارک و شروط شخصی را قید کنید و به امضای طرفین برسانید. شرایطی چون پرداخت عوارض، خلافی، هزینه‌های محضر و… باید پیش از نهایی شدن قرار داد به توافق طرفین برسد و در قولنامه ذکر شود. توجه داشته باشید که تعیین شرط تعویض پلاک یک درخواست کاملا عادی از سوی خریدار است و مالک موظف در صورت بروز هرگونه مشکل در فرایند تعویض پلاک، وجه پرداخت‌شده از سوی خریدار را به او بازگرداند.
نتیجه گیری
متاسفانه در بازار ایران هیچ مرجع و منبع رسمی و قانونی برای تعیین اصالت و قیمت نهایی یک خودرو کلاسیک وجود ندارد و بازار ایران از این نظر تنها بر اصل عرضه و تقاضا و فرایند بدون ناظر قیمت‌گذاری تکیه کرده است.
در نظر داشته باشید که فرایند فروش ماشین کلاسیک و نقل و انتقال و ثبت رسمی برخی از خودروهای کلاسیک (مخصوصا خودروهای کلاسیک گروه ۴) با بعضی روش‌ها همچنان ممکن است. در نتیجه نقل و انتقال پیشین خودروهای کلاسیک، الزاما دال بر رسمیت سند و ثبت محضری آنها نیست. پس به هنگام خرید یک خودرو کلاسیک لازم است تا صحت ثبت رسمی خودرو مورد نظر را از مراجع قانونی پیگیری کنید.
به بازار خرید و فروش ماشین کلاسیک به هیچ عنوان نباید به چشم بازار خرید خودرو دست دوم نگاه کرد. این خودروها در گذر سالیان طولانی دارای مالک‌ها متعدد و سرنوشت‌های نامشخص بوده و توجه به جزئیات سندی و سلامتی آنها به مراتب مهم‌تر از خرید یک خودرو روز است.
سوال های متداول
آیا ماشین کلاسیک مناسب استفاده روزمره است؟
پاسخ منفی است. خودروهای کلاسیک از هر برند و مدلی که باشند، معمولا به دلیل عدم فراوانی قعطعات، مکانیک‌های خبره و بازار خرید و فروش محدود، با دردسرهای منحصر به خود و هزینه نگهداری بالا همراه هستند و ازاین‌رو به هیچ عنوان برای استفاده روزمره توصیه نمی‌شوند.
آیا خودرو کلاسیک به عنوان مرجع سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود؟
خیر. خرید و فروش ماشین کلاسیک به هیچ عنوان یک فرایند روتین نیست. عرضه و تقاضا در این بازار بسیار محدود است و اگرچه بسیاری از خودروهای کلاسیک با افزایش قیمت در گذر زمان مواجه می‌شوند، در برخی دیگر مواقع با بروز برخی تغییرات اقتصادی و اجتماعی ممکن است با افول شدید قیمت رو به رو شوند.
در هنگام خرید یا فروش خودرو کلاسیک باید به چه نکاتی توجه داشت؟
توجه به اصالت و درستی اسناد و مدارک شناسایی، استعلام صحت اسناد از اداره پلیس (در صورت نیاز)، توجه به وضعیت ظاهری و فنی خودرو به هنگام خرید، استفاده از کمک کارشناس خودرو و مکانیک در تشخیص سلامت ماشین و نگارش بسیار دقیق و ریزبینانه قولنامه و شرایط ضمن خرید و فروش از مهم‌ترین نکات در خرید یا فروش ماشین کلاسیک است.
نویسنده: شهاب انیسی
با درود. بهتر می بود که سر فصلی هم در مورد ماشین های تاریخ گذشته موجود و پارک شده در خیلی از منازل ملت به جهت اعلان مبلغ و یا فروش و … اعلام می نمودید. تشکر