اصطلاحات خودرویی، از معنی تا کاربرد

در دنیای خودرویی، اصطلاحات و تعاریفی وجود دارد که بیانگر مشخصه و ویژگی خاصی در کارکرد خودرو و یا قسمت‌های مختلف آن است. این تعاریف شامل سیستم‌های مختلف خودرو، قسمت‌های گوناگون آن، عیوب و ایراداتی است که در کارکرد بخش‌های مختلف پیش می‌آید، فاکتورهای تعریف کننده شامل وضعیت و توانایی خودرو و… می‌شود. در کنار این موارد، اصطلاحاتی نیز وجود دارد که اصطلاحا کوچه و بازاری است اما کاملا رایج بوده و در بین عموم مردم و اهل فن، کاربرد دارد.

اسب بخار و گشتاور

یک اسب بخار برابر است با توان یک اسب اگر بتواند در مدت یک ثانیه، یک بار 75 کیلوگرمی را تا یک متر از زمین بالا ببرد. این بار را می‌توان به سر میل لنگ موتور وصل کرد و به این ترتیب بسنجیم که در مدت یک ثانیه نهایتا تا چه میزان بار را می‌تواند تا یک متر جابجا کند. به این ترتیب می‌توان قدرت موتور را بر اساس اسب بخار محاسبه کرد و این کاری است که دستگاه دیناموتور انجام می‌دهد. بین قدرت بر حسب اسب بخار و گشتاور، یک رابطه فیزیکی برقرار است. در واقع در پیشرانه خودرو، قدرت تولیدی ( بر حسب اسب بخار) برابر است با گشتاور تولیدی (برحسب نیوتن.متر) ضربدر دور موتور( برحسب RPM) تقسیم بر عدد ثابت 7120. یعنی اگر پیشرانه یک خودرو بتواند به دور موتور 7120 دور در دقیقه برسد، در آن دور موتور، گشتاور و قدرت باهم برابر می‌شوند.

حجم موتور چیست؟

هر موتور درون سوز چه از نوع دیزلی و یا بنزینی، دارای یک یا چندین سیلندر است. سیلندرها دارای حالتی استوانه‌ای شکل هستند که با داشتن شعاع دهانه سیلندر و ارتفاع آن، می‌توان به حجم موتور پی برد. البته باید در نظر داشت که ارتفاع سیلندر همیشه بیشتر از مقدار جابجایی پیستون است که در تعریف حجم موتور، مقدار جابجایی پیستون یا اصطلاحا همان کورس پیستون، ملاک عمل است. وقتی گفته می شود که مثلا حجم یک موتور برابر با 1.5 لیتر است، یعنی در صورتی که پیستون تمام سیلندرها در پایین ترین نقطه کورس قرار دارند، می توان با 1.5 لیتر آب، درون سیلندرها را کاملا پر کرد.

ضریب تراکم به چه معناست؟

مقداری فضا در بالای هر سیلندر وجود دارد که محل قرارگیری سوپاپ‌ها، شمع، نازل انژکتور( در موتورهای با تکنولوژی تزریق مستقیم سوخت یا دیزل ها) و شمع است که به آن اصطلاحا کاسه احتراق می‌گویند. این کاسه احتراق دارای حجم اندکی نسبت به حجم سیلندر است که تمام مخلوط هوا و سوخت، با بالا آمدن پیستون وارد این فضا شده و به شدت فشرده می‌شود تا آماده انفجار شود. اگر حجم کاسه احتراق را با حجم سیلندر جمع کرده و نسبت به حجم کاسه احتراق یک تناسب بگیریم، مقدار فشرده سازی هوا و سوخت درون سیلندر به دست می‌آید که به آن، ضریب تراکم گفته می‌شود.

کاربرد ترمز اضطراری خودرو

این سیستم به نام AEBS شناخته می‌شود و مخفف عبارت Autonomous Emergency Braking System است. با استفاده از سنسور و دوربین‌های قرار گرفته در جلو خودرو، فاصله خودرو به صورت لحظه‌ای با موانع روبرو محاسبه می‌شود. اگر سرعت حرکت رو به جلو خودرو در حدی باشد که احتمال برخورد با خودرو جلویی داده شود، سیستم ابتدا به صورت هشدارهای صوتی و نمایش علامت توجه و خطر در پشت آمپرها، راننده را مطلع کرده و از او می‌خواهد که سرعت را کاهش دهد. در صورت عدم توجه راننده، سیستم ترمز بلافاصله وارد عمل شده و سرعت خودرو را کاهش می‌دهد. تمام این موارد در عرض چند ثانیه رخ می دهد.

ترمز ضد قفل

این سیستم، ابتدایی‌ترین سامانه‌ای بود که روی ترمزهای معمولی کار گذاشته شد. سیستم ABS در دهه هفتاد میلادی و توسط مرسدس بنز اختراع شد تا از قفل شدن چرخ‌ها در ترمزگیری‌های شدید جلوگیری شود. چرا که با قفل شدن چرخ‌ها، امکان مانور و فرمان گیری عملا از بین می‌رود و در نتیجه راننده نمی‌تواند خود را از تصادف برهاند. ضمن اینکه در مسیرهای لغزنده نیز باعث انحراف خودرو خواهد شد. این سیستم به کمک سنسورهای قرار گرفته در سر چرخ‌ها، سرعت چرخش هر تایر را زیر نظر دارد و اگر یک چرخ سرعت گردش غیر طبیعی کمتری پیدا کند، به معنی رسیدن به آستانه قفل شدن است که در نتیجه، سیستم ABS نیروی ترمز را در آن چرخ کاهش داده و جریان روغن را در آن، قطع و وصل می کند.

کروز کنترل 

به کمک این سیستم می‌توان سرعت خودرو را در همان مقداری که راننده تنظیم کرده است، ثابت نگاه داشت. کروزکنترل در ابتدا روی خودروهای با گیربکس اتوماتیک نصب شد اما امروزه آن را برای خودروهای دنده‌ای نیز نصب می‌کنند.

کروز کنترل تطبیقی

کروز کنترل تطبیقی یا هوشمند، جدا از اینکه سرعت خودرو را در همان مقداری که راننده تنظیم کرده است، ثابت نگاه می‌دارد، می تواند فاصله با خودرو جلویی را نیز حفظ کند. در واقع این سیستم سرعت خودرو جلو و فاصله با آن را نیز در نظر می‌گیرد. اگر خودرو جلو سرعت کمتری داشته باشد که باعث نزدیک شدن فاصله به آن شود، سرعت کاهش پیدا می‌کند تا از برخورد با آن جلوگیری شود. به محض باز شدن مسیر و از سر راه کنار رفتن خودرو جلویی، سرعت دوباره به همان مقدار تنظیم شده افزایش پیدا می‌کند.

رادار تشخیص نقطه کور

در اطراف خودرو همیشه نقاطی وجود دارد که دیدن آن برای راننده و از طریق آینه‌ها ممکن نیست و قرارگیری افراد و دیگر خودروها در این محل‌ها می‌تواند منجر به بروز تصادف شود. رادار نقطه کور این نقاط را مد نظر قرار می‌دهد تا در صورت وجود مانع، به راننده هشدار دهد. معمولا چراغ هشدار دهنده این سیستم روی آینه‌های جانبی یا روی ستون جلو خودرو قرار دارد.

ارگونومی وسایل نقلیه

ارگونومی را می‌توان به زبان ساده، به چگونگی ارتباط راننده و سرنشینان با بخش‌های مختلف داخل خودرو معنی کرد. در علم ارگونومی بر اساس ابعاد و اندازه‌های بدن انسان، قسمت‌های مختلف داخل اتاق طراحی می‌شوند تا هم ارتباط و استفاده از آنها راحت‌تر باشد و هم راننده و سرنشینان، خستگی کمتری در طی مسیر داشته باشند.

تهویه مطبوع چند کانال

سیستم تهویه مطبوع شامل بخاری و کولر خودرو می‌شود. در خودروهایی که دارای تهویه مطبوع چند کانال هستند، امکان تنظیم دمای هوای خروجی از کانال روبروی هر فرد، به اندازه دلخواه وجود دارد. در واقع این امکان وجود دارد که از یک دریچه هوایی سردتر از دریچه کناری خارج شود.

نمایشگر سر بالا

این سیستم که  در خودروها به نام HUD شناخته می‌شود، از جنگنده‌ها به دنیای خودرویی راه پیدا کرده است. در این سیستم، اطلاعات مورد نیاز راننده مثل سرعت و دور موتور و حتی مسیریاب ماهواره‌ای، روی شیشه جلو در روبروی راننده منعکس می‌شود تا راننده نیازی به نگاه به کردن به نمایشگرها نداشته باشد. این وضعیت باعث می‌شود تا راننده کمترین انحراف دید را از جاده داشته باشد و ایمنی حرکتی افزایش پیدا کند.

سیستم هشدار خروج از خطوط

این سیستم به کمک رادارها و دوربین‌هایی که دارد، در صورت خروج خودرو از بین خطوط جاده، راننده را مطلع می‌کند. در واقع اگر تایرهای خودرو، خطوط جاده را لمس کنند، به معنی انحراف خودرو است. در این صورت با استفاده از هشدارهای صوتی و تصویری و حتی لرزش بخش‌هایی مثل صندلی و فرمان، راننده را از انحراف مطلع می‌کند تا اگر راننده دچار هواس پرتی یا خواب شده، هوشیار شود. این سیستم به نام LDWS نامیده می‌شود و در صورت راهنما زدن، عمل نمی کند.

سیستم حفظ خودرو بین خطوط

این سیستم به نام LKAS شناخته می‌شود و همانند سیستم LDWS به کمک رادارها و دوربین‌ها کار می‌کند. با این تفاوت که امکان فرمان‌گیری نیز دارد تا هم راننده بتواند در مسیرها با پیچ‌های باز، هدایت خودرو را به سیستم بسپارد و هم در صورت احتمال خروج خودرو از جاده، خودرو در بین خطوط باقی بماند.

نویسنده: علیرضا داودی