با فرا رسیدن روزهای گرم تابستان، شارژ گاز کولر ماشین به یکی از دغدغه‌های اصلی رانندگان تبدیل می‌شود. شاید شما هم تجربه کرده باشید که پس از مدتی، کولر خودرو دیگر آن رمق گذشته را ندارد و نمی‌تواند آن طور که باید دمای کابین را پایین بیاورد. یکی از شایع‌ترین دلایل این مسئله، کاهش میزان گاز کولر خودرو است. در این مقاله می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم و از مکانیسم عملکرد سیستم تهویه مطبوع گرفته تا دلایل کاهش، زمان و نحوه تعویض گاز کولر خودرو را، به‌طور گسترده و جامع بررسی کنیم.
عملکرد سیستم تهویه
وقتی کولر ماشین را روشن می‌کنید، گاز کولر با فشار پایین وارد کمپرسور شده و متراکم می‌شود. در مرحله بعدی گاز متراکم‌شده، به سمت کندانسور ماشین ارسال می‌گردد. در این مرحله دمای گاز بالا رفته، ولی به‌خاطر عبور از لوله‌های رادیاتور دوباره سرد شده و به حالت مایع تغییر شکل می‌دهد. به‌طور خلاصه در این مرحله، کندانسور گاز کولر خودرو را با سرد کردن، به مایع تبدیل می‌کند و طی این فرایند عنصر اصلی خنک‌سازی کابین آماده می‌شود.
در مرحله بعدی رطوبت مایع سرد با ورود به خشک‌کننده جذب شده و سپس به سمت سوپاپ انبساط هدایت می‌شود تا میزان فشار آن توسط شیر سوپاپ کنترل شود. در ادامه مسیر، ماده سردکننده به اپراتور می‌رسد، جایی که هوای بیرون به‌وسیله فن به داخل آن دمیده می‌شود. در این مرحله، هوای بیرون به‌دلیل مجاورت با ماده سردکننده دمای خود را از دست داده و خنک می‌شود. در مرحله پایانی این هوای خنک از طریق دریچه‌های روی داشبورد به داخل کابین هدایت می‌گردد. گفتنی است ماده سردکننده در داخل اپراتور به گاز تبدیل شده و دوباره به سمت کمپرسور فرستاده می‌شود تا سیکل تبرید کولر تکرار شود.
شارژ گاز کولر
همان طور که در ابتدا اشاره کردیم، میزان گاز کولر خودرو با گذشت زمان بنا به دلایلی کاهش می‌یابد. اگر این اتفاق بیفتد، برای کارکرد صحیح کولر لازم است که دوباره آن را با گاز مناسب پر کرد. از این فرآیند با عنوان شارژ گاز کولر ماشین یاد می‌شود.
انواع گاز کولر خودرو
در کولر خودروها از سه نوع گاز R22 و R12 و R134a استفاده می‌شود. اینکه برای شارژ کولر ماشین از کدام گاز باید استفاده کرد، به مدل آن بستگی دارد. در خودروهایی که بعد از سال ۱۹۹۵ تولید شده‌اند، گاز کولر بیشتر از نوع R134a است. این گاز ضرر کمتری برای لایه اوزون دارد.
تشخیص کاهش گاز کولر
آسان‌ترین روش تشخیص کاهش گاز کولر خودرو، افت شدت سرمای هوای دمیده‌شده به داخل کابین است. اگر کولر خودرو دیگر مثل سابق هوای سرد تولید نمی‌کند، به‌احتمال قوی گاز آن کم شده است. به‌غیر از این روش ساده، می‌توان از طریق گیج فشارسنج نیز متوجه کاهش گاز کولر خودرو شد. چنانچه گیج عددی کمتر از مقدار استاندارد را نشان دهد، به‌معنای این است که زمان تعویض گاز کولر ماشین فرا رسیده و باید نسبت با شارژ آن اقدام کرد. روشن است که افت فشار نشان از نشتی گاز کولر ماشین دارد.
علت نشتی گاز کولر
نشتی و کاهش میزان گاز کولر ماشین میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. در ادامه به‌طور خلاصه به برخی از مهم‌ترین دلایل می‌پردازیم.
۱. زمان استفاده از کولر
سیستم تهویه مطبوع یا کولر خودرو مثل هر سیستم دیگر، مجموعهای از قطعات مختلف است. از سوی دیگر هر قطعه عمر مفید خود را دارد و با گذشت زمان و استفاده مداوم مستهلک می‌شود. چنانچه هر یک از بستها، لولهها و مجاری دچار فرسودگی شود، نتیجه آن نشت گاز و افت عملکرد کولر ماشین خواهد بود. پس می‌توان نتیجه گرفت که استفاده بیش از حد از کولر، استهلاک قطعات آن را بالا می‌برد.
۲. قطعات بدون محفظه
اجزا و قطعات کولر درون محفظه خاصی قرار ندارند و به‌نوعی در قسمت‌های مختلف خودرو پخش شده‌اند. همین امر در کنار عدم محافظت از یک سو و مجاورت با سایر قطعات از سوی دیگر، اجزای کولر را در معرض آسیب‌دیدگی و استهلاک قرار می‌دهد. برای مثال، این اجزا همواره در معرض گرمای موتور و سرمای شدید زمستان هستند. همچنین در فصل زمستان نمک ریخته‌شده در سطح خیابان‌ها، در صورت برخورد با لولهها و مجاری، میتواند عمر آنها را کاهش داده و باعث صدمه شود.
۳. نفوذ رطوبت درون کولر
خرابی هر یک از بستها یا وجود هر گونه شکاف در لولهها و مجاری، ممکن است به نفوذ رطوبت منجر شود. اگر این اتفاق بیفتد، ترکیب رطوبت با گاز کولر اسید خورنده‌ای تولید می‌کند. وجود چنین اسیدی درون کولر خودرو، احتمال ایجاد پارگی و نشت گاز را افزایش می‌دهد.
۴. ضربه و تصادف
خودروها به‌مرور در معرض انواع صدمات و آسیب‌دیدگی‌ها قرار می‌گیرند. عبور مکرر از روی دست‌اندازها و گودال‌های بزرگ و کوچک، فشار مضاعفی به بسیاری از قطعات خودرو تحمیل می‌کند. این مسئله در بلندمدت میتواند خرابی قطعات متعدد سیستم تهویه ماشین را در پی داشته باشد. حالا به این مورد، تصادفات جاده‌ای و برخورد سخت با دیگر خودروها یا موانع را هم اضافه کنید. بدیهی است که هر چه این اتفاقات بیشتر شود، زمان شارژ گاز کولر ماشین هم نزدیک‌تر خواهد بود. پس از این به بعد به نحوه رانندگی در جاده بیش از پیش دقت کنید.
علت خالی شدن گاز کولر
پاسخ به این سوال تا حدودی ساده است. هر گونه آسیب و صدمه شدید به یک یا چند قطعه سیستم تهویه میتواند به نشت کامل گاز کولر منجر شود. چنین صدماتی معمولا پس از تصادف‌ها و برخوردهای سنگین و همچنین واژگونی به‌وجود می‌آید.
روش نشت یابی گاز کولر
برخلاف برخی ایرادات که میتواند به‌راحتی توسط راننده کشف شود، نشت‌یابی گاز کولر خودرو کاری پیچیده است و نیاز به تخصص و ابزار خاص دارد. از این رو، انجام این کار در مراکز فنی و توسط تکنسین‌ها انجام می‌شود. آنها قبل از شارژ، از روش‌های زیر برای کشف نشتی گاز کولر ماشین استفاده می‌کنند:
۱. استفاده از لامپ فرابنفش
گازهای به‌کاررفته در کولر ماشین که از نوع مبرد هستند، رنگ‌های خاصی دارند. این رنگ‌ها در شرایط عادی قابل مشاهده نیست و زیر نور فرابنفش می‌توان آنها را دید. در مواقعی که احتمال نشتی وجود دارد، تکنسین‌ها با کمک یک چراغ و لامپ فرابنفش نشتی گاز کولر را بررسی می‌کنند.
۲. ابزار تشخیص الکترونیکی
امروزه مکانیک‌ها و تکنسین‌های فعال در بخش تعمیر خودرو از ابزارهای پیشرفته‌ای استفاده می‌کنند. یکی از این ابزارها، دستگاهی است که نسبت به بوی گاز کولر خودرو حساس است. با کمک این دستگاه امکان تشخیص نشتی و نشت‌یابی بسیار ساده می‌شود.
۳. تست گاز نیتروژن
روش مرسوم دیگر، استفاده از گاز نیتروژن برای کشف محل نشت است. در این روش تکنسین‌ها ابتدا گاز موجود در مجاری کولر را به‌طور کامل خالی و سپس گاز نیتروژن را با فشار بالا تزریق می‌کنند. هنگام نشت گاز نیتروژن از یک شکاف، صدای خاصی تولید می‌شود. تکنسین‌ها با کمک همین صدا، محل نشت را پیدا کرده و پس از حل مشکل، کار شارژ کولر خودرو را انجام می‌دهند.
۴. استفاده از محلول تشخیص
روش دیگر برای کشف نشتی کولر خودرو، استفاده از محلول مخصوص است. این محلول روی قسمت‌هایی که مشکوک به نشتی است، پاشیده می‌شود. اگر این محلول کف یا حباب ایجاد کند، به‌معنای وجود نشتی در محل مورد نظر است و قبل از شارژ گاز کولر ماشین باید آن قطعه را تعمیر یا تعویض کرد.
نحوه رفع نشتی کولر خودرو
برای رفع نشتی کولر خودرو در موارد ساده می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- بررسی بستها و اتصالات لولهها و مجاری و محکم کردن آنها در صورت شل بودن
- کنترل دقیق لولهها برای کشف هر گونه سوراخ یا شکاف و تعمیر یا در نهایت تعویض قطعه
بهترین برند گاز کولر خودرو
گاز کولر خودرو توسط شرکت‌های مختلفی تولید می‌شود. مثل قطعات یدکی، گازهای تولیدی توسط برخی برندها کیفیت بالاتری نسبت به بقیه دارند و بهتر است در زمان تعویض گاز کولر ماشین از آنها استفاده کرد. از جمله این برندها در بازارهای بین‌المللی باید به AC Pro و EZ Chill و Supertech اشاره کنیم. در بازار داخلی نیز برندهای ایسکون، هانی‌ول و گالکو از محبوب‌ترین‌ها محسوب می‌شوند.
ابزار شارژ گاز کولر خودرو
شارژ گاز کولر ماشین یک فرآیند تخصصی است و نیاز به ابزار مخصوص دارد. به‌طور کلی تکنسین‌ها زمان تعویض گاز کولر ماشین از ابزاری مثل شلنگ با رابط ویژه، کپسول گاز، گیج فشارسنج و گیج منیفولد استفاده می‌کنند.
زمان تعویض گاز کولر خودرو پس از تخلیه کامل گاز، باید هر گونه هوا و رطوبت موجود در سیستم نیز خارج و به اصطلاح وکیوم شود. این کار توسط دستگاه مخصوصی انجام می‌شود که در ایران اسامی مختلفی دارد. برخی از این دستگاه‌ها تمام‌اتوماتیک است و توانایی شارژ گاز کولر ماشین را نیز دارد، در نتیجه تکنسین‌ها را از روش دستی بی‌نیاز می‌کند.
بهترین زمان برای شارژ گاز
برای شارژ گاز کولر خودرو نمی‌توان زمان و دوره‌های دقیقی را تعیین کرد، چرا که سیستم تهویه از قطعات متعددی تشکیل شده و خرابی هر یک از آنها عملکرد کولر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما شاید بتوان گفت وسایل نقلیه موجود در ایران تقریبا هر دو سال یکبار به سرویس یا شارژ مجدد گاز کولر نیاز پیدا می‌کنند. در صورت حساسیت به نگهداری و انجام سرویس دوره‌ای خودرو به‌شکلی مناسب، این رقم تا پنج سال نیز افزایش می‌یابد.
ذکر این نکته ضروری است که خودروهای با کیفیت خارجی هم به‌مرور زمان گاز کولر خود را از دست می‌دهند. در این خودروها معمولا سالانه تا ۱۰ درصد از کارایی کولر کاسته می‌شود. در کل هر موقع حس کردن خنکی و سرمایش کولر خودرو کاهش یافته، باید نسبت به سرویس و شارژ گاز اقدام کنید.
ناگفته پیداست که بهترین زمان برای شارژ یا تعویض گاز کولر خودرو فصول گرم سال است. از آنجایی که ایران یک کشور چهار فصل به‌شمار می‌رود، نیاز به استفاده از کولر در مناطق مختلف متفاوت است. به‌همین جهت هر موقع که روزهای گرم در محل زندگی شما شروع شد و به استفاده از کولر نیاز پیدا کردید، نسبت به شارژ مجدد گاز کولر اقدام کنید.
مراحل شارژ گاز کولر ماشین
با توجه به میزان خرابی قطعات و شدت نشتی، گاز کولر یا کاهش می‌یابد و یا به‌طور کامل تخلیه می‌شود. در حالت اول ابتدا باید علت و محل نشت را کشف کرد تا پس از شارژ گاز کولر ماشین به‌فاصله کوتاهی دوباره با مشکل افت عملکرد کولر روبه‌رو نشویم. توجه داشته باشید که در این حالت باید از همان نوع گاز موجود در سیستم تهویه استفاده کرد.
در حالت دوم نیز باید در گام نخست دلیل تخلیه گاز را تشخیص داد. پس از این کار و برطرف‌سازی ایراد، لازم است که هر گونه رطوبت و هوا به‌طور کامل از سیستم کولر خارج شود.
مراحل شارژ گاز کولر ماشین عبارت است از:
- اولین مرحله شناسایی لوله کولر و شیر مخصوص آن است.
- در مرحله دوم با برداشتن درپوش شیر که بیشتر آبی‌رنگ است، باید شیر کولر را با کمک انگشت یا هر وسیله دیگر فشار داد. اگر هنگام فشار دادن گاز خارج شود، یعنی گاز کولر کم شده. اما اگر هیچ گازی خارج نشود، به‌معنای تخلیه کامل گاز کولر است.
- در مرحله سوم باید شلنگ گیج را به شیر متصل و پیچ شلنگ نزدیک به گیج را کمی باز کرد تا هوای داخل آن خارج شود. حتما باید به این نکته توجه داشت که به‌غیر از گاز مخصوص کولر، به‌هیچ وجه نباید هوا و رطوبت اضافی وارد مجاری کولر شود.
- پس از این کار نوبت به باز کردن شیر کپسول گاز و شارژ کولر می‌رسد. بعد از آنکه مقداری گاز وارد کولر شد، باید شیر گیج را بست.
- در مرحله پایانی، به‌منظور تست میزان فشار گاز، باید ماشین و کولر را روشن کرده و آخرین درجه را برای آن انتخاب کرد. حالا با خواندن عدد فشارسنج گیج، میزان فشار گاز معلوم می‌شود. این عدد باید بین ۳۵ و ۴۰ psi باشد. چنانچه عدد گیج کمتر از ۳۵ باشد، باید گاز کولر را دوباره شارژ کرد. اگر هم عدد گیج بالاتر از ۴۰ بود، باید اندکی از گاز درون سیستم را تخلیه کرد تا فشار از روی کمپرسور کولر خودرو برداشته شود.
مشکلات شارژ گاز کولر
همان‌گونه که اشاره کردیم، در فرایند شارژ گاز کولر خودرو باید از ورود هر گونه رطوبت و هوا به سیستم جلوگیری کرد. اگر این اتفاق رخ دهد، ترکیب گاز کولر با رطوبت منجر به ایجاد یک اسید خورنده می‌شود که خرابی و ایجاد حفره در مجاری و لولهها را در پی دارد.
تفاوت گیج آبی و قرمز
گیج‌های آبی و قرمز نشان‌دهنده فشار پایین و فشار بالای کولر است. با کمک این دو گیج می‌توان حداقل و حداکثر فشار گاز کولر ماشین را اندازه‌گیری کرد.
مقدار مجاز گاز کولر
مقدار مجاز گاز کولر بر اساس مدل خودرو متفاوت است. در جدول زیر می‌توانید میزان گاز مجاز را برای محصولات دو شرکت ایران خودرو و سایپا مشاهده کنید.
| ایران خودرو | |
| نوع خودرو | مقدار گاز به گرم |
| تندر قبل سال ۹۰ | ۷۳۰ ± ۳۵ |
| تندر بعد از سال ۹۰ | ۴۱۰ ± ۳۵ |
| پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷، رانا با درایر و کندانسور جدا | ۶۲۰ ± ۲۰ |
| پژو ۲۰۶، ۲۰۷، رانا با درایر و کندانسور ادغام شده | ۳۲۰ ± ۲۰ |
| پژو ۴۰۵، پارس، سمند، دنا | ۵۸۰ ± ۲۰ |
| آریسان | ۵۸۰ ± ۲۵ |
| روآ، آردی | ۶۸۰ ± ۲۰ |
| پژو ۴۰۷ | ۶۲۵ ± ۲۰ |
| سوزوکی گراند ویتارا، کیزاشی | ۵۳۰ ± ۲۰ |
| رنو کپچر | ۵۶۰ ± ۱۰ |
| دانگ فنگ با درایر و کندانسور جدا شده | ۵۶۰ ± ۱۰ |
| دانگ فنگ با درایر و کندانسور ادغام شده | ۳۷۵ ± ۲۵ |
| هایما S7 توربو و پلاس | ۳۷۵ ± ۲۵ |
| هایما S7 | ۵۶۰ ± ۱۰ |
| هایما S5 توربو | ۵۸۰ ± ۲۰ |
| پژو ۳۰۱ | ۴۲۵ |
| پژو ۵۰۸ | ۵۲۵ |
| پژو ۲۰۰۸ | ۴۵۰ |
| تارا تا تاریخ تولید ۶/۱۰/۱۴۰۰ – شیر انبساط مدل ۴۰۵ | ۴۰۰ ± ۲۵ |
| تارا از تاریخ تولید ۷/۱۰/۱۴۰۰ – شیر انبساط مدل ۲۰۶ | ۴۸۰ |
| سایپا | |
| نوع خودرو | مقدار گاز به گرم |
| تمامی مدل‌های پراید | ۵۵۰ |
| تیبا، تیبا ۲ | ۵۵۰ |
| تمامی مدل‌های ساینا | ۵۵۰ |
| تمامی مدل‌های کوییک | ۵۵۰ |
| شاهین | ۵۵۰ |
| L90 | ۵۰۰ |
| ساندرو | ۶۰۰ |
| زانتیا | ۶۰۰ |
| مگان | ۵۶۰ |
| سراتو | ۵۵۰ |
| S300، Z300 | ۵۵۰ |
| چانگان CS35 | ۵۵۰ |
| تمامی مدل‌های برلیانس | ۵۵۰ |
| برلیانس V5 | ۵۵۰ |
قیمت شارژ گاز کولر خودرو
قیمت شارژ کولر خودرو بر مبنای هر ۱۰۰ گرم گاز مصرفی تعیین می‌شود. بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۲ قیمت هر صد گرم گاز برای شارژ کولر خودروهای داخلی از ۷۰۰ هزار تومان شروع شده و تا ۲.۵ میلیون تومان برای مدل‌های خارجی می‌رسد. البته ممکن است برخی مراکز برای جذب مشتری، ارقام کمتری هم دریافت کنند. نگاهی به داده‌های چند سرویس آنلاین فعال در حوزه شارژ گاز کولر خودرو نشان می‌دهد میانگین قیمت شارژ گاز کولر چیزی در حدود یک میلیون تومان است.
نکات مهم برای شارژ گاز
برای شارژ گاز کولر خودرو لازم است که به نوع گاز استفاده‌شده در خودروی خود توجه کنید. از آنجایی که در خودروهای مختلف از گازهای متفاوتی استفاده می‌شود، حتما باید با همان گاز توصیه‌شده توسط کمپانی، کولر را شارژ کنید.
نکته حائز اهمیت دیگر توجه به مقدار استاندارد است. چنانچه کولر با گازی کمتر از میزان استاندارد شارژ شود، توان سرمایش کافی را نخواهد داشت. اگر میزان گاز بیشتر از حد مجاز باشد، کمپرسور متحمل فشار بیشتری خواهد شد و احتمال خرابی این قطعه را بالا می‌برد. شارژ در یک مرکز یا تعمیرگاه معتبر، دیگر نکته مهم همیشگی است که باید مد نظر قرار داد.
نگهداری از کولر
برخی از رانندگان به سلامت بخاری خودرو بیشتر از کولر اهمیت می‌دهند. اما در روزهای گرم تابستان، کولر اهمیت بسزایی دارد و میتواند لذت سفر را دوچندان کند. همان طور که در این مطلب اشاره کردیم، عملکرد کولر خودرو ارتباط مستقیمی با میزان گاز آن دارد. هر موقع احساس کردید سرمای باد کولر کافی نیست، باید احتمال دهید که زمان شارژ گاز کولر ماشین فرا رسیده است. برای حفظ عملکرد بهینه و جلوگیری از خرابی قطعات، توصیه می‌شود کولر خودرو را به مدت طولانی بدون استفاده رها نکنید. به‌بیان دیگر، حتی در فصل پاییز و زمستان نیز بهتر است حداقل هر ماه یکبار کولر ماشین را به مدت چند دقیقه روشن کنید.
در کنار موارد فوق باید گفت سلامتی کولر در قیمت خودرو دست دوم نیز تاثیر می‌گذارد. به‌همین خاطر اگر قصدتان فروش خودرو به بالاترین قیمت است، باید به سلامت کولر آن دقت کنید.
سوالات متداول
دلایل نشت گاز کولر خودرو چیست؟
کولر خودرو مجموعهای از قطعات مختلف از جمله انواع بست و لوله است. هر گونه شل بودن بستها و وجود شکاف و پارگی در لولهها میتواند باعث نشت گاز کولر ماشین شود.
مناسب‌ترین زمان برای شارژ گاز کولر ماشین چه وقتی خواهد بود؟
با فرا رسیدن روزهای گرم سال استفاده از کولر خودرو به اوج خود می‌رسد. اگر احساس کردید باد کولر سرمای کافی را ندارد، به‌احتمال قوی باید گاز کولر را شارژ کنید. از آنجایی که روزهای گرم سال در نقاط مختلف کشور از ماه‌های متفاوتی شروع می‌شود، باید گفت مناسب‌ترین زمان برای شارژ گاز کولر ماشین همان موقعی است که به آن نیاز پیدا می‌کنید.
آیا مشکل سیستم تهویه، فقط گاز کولر است؟
کولر خودرو مجموعهای از قطعات متعدد است. از این رو نداشتن گاز تنها یکی از مشکلات مربوطه میتواند باشد. البته نداشتن گاز شایع‌ترین مشکل کولر خودرو است که باعث می‌شود باد خروجی خنک نباشد.
در چه مواقعی می‌توان کولر ماشین به گاز بیشتری نیاز دارد؟
با خواندن عدد فشارسنج گیج، میزان فشار گاز معلوم می‌شود. این عدد باید بین ۳۵ و ۴۰ psi باشد. چنانچه عدد گیج کمتر از ۳۵ باشد، به‌معنای نیاز به گاز بیشتر است.
در صورت شارژ بیش از اندازه گاز کولر خودرو چه کاری باید انجام داد؟
اگر عدد گیج فشارسنج بالاتر از ۴۰ بود، باید اندکی از گاز درون سیستم را تخلیه کرد تا فشار از روی کمپرسور برداشته شود.
نویسنده: سعید علیپور
