در خودرو از سیالات مختلفی استفاده می‌شود که یکی از آنها، روغن هیدرولیک است. روغن هیدرولیک در صنایع مختلف نیز کاربرد دارد که از رایج‌ترین آنها، استفاده در جک‌ها مثل جک هیدرولیک و پمپ‌های صنعتی است. در خودرو نیز از این روغن در فرمان هیدرولیک و همچنین گیربکس اتوماتیک و حتی برخی از جعبه‌دنده‌ها که به نام ترانسفرکیس یا همان گیربکس کمک در خودروهای دودیفرانسیل شناخته می‌شود و همچنین در بعضی از انواع کمک‌فنرها و سیستم تعلیق خودرو نیز استفاده می‌شود. روغن هیدرولیک هرچند به عنوان یک روغن و روانکار شناخته می‌شود؛ اما ویژگی‌هایی دارد که باعث می‌شود تا در روند انتقال قدرت در صنایع مختلف و پمپ‌ها به کار رود.
روغن هیدرولیک چیست؟
یکی از سیالاتی که دهه‌ها از روی کار آمدن و استفاده آن می‌گذرد، روغن هیدرولیک است. مایع قرمز رنگ شفافی که در صنعت خودروسازی معمولا با فرمان هیدرولیک خودرو و جعبه دنده اتوماتیک شناخته می‌شود، در حالی این سیال، کاربردهای دیگری نیز در خودرو دارد. طبق آمارهای جهانی در حدود ۱۰ درصد از نیاز به روانکارها در دنیا مربوط به روغن هیدرولیک می‌شود.
اولین نشانه‌های استفاده از سیال برای انتقال قدرت در مصر باستان دیده شده است که از آب به عنوان سیال مورد نیاز استفاده می‌کردند. اما در دهه ۲۰ قرن بیستم و با روی کار آمدن سیستم‌های مختلف خودرویی و نیاز به یک سیال با قابلیت‌های بیشتر روانکاری و پایداری بالاتر در شرایط کاری مختلف، روغن هیدرولیک اختراع شد. این روغن از نفت پایه ساخته شد که هنوز هم این روش ساختن ادامه دارد.
اما با مهم‌تر شدن مباحث استفاده از مواد تجدیدپذیر، ساخت روغن هیدرولیک با کمک روغن‌های گیاهی و طبیعی و همچنین سیلیکونی نیز مطرح شد. در همه روش‌های ساخت، افزودنی‌هایی به روغن ساخته‌شده اضافه می‌شود تا خواص آن گسترده‌تر و کارایی آن بیشتر شود.
هرچند که امروزه با روی کار آمدن جعبه فرمان برقی، استفاده از پمپ‌های هیدرولیک برای فرمان خودرو کمتر شده است؛ اما از روغن هیدرولیک در بخش‌هایی مثل جعبه دنده اتوماتیک و ترانسفرکیس نیز به شکل گسترده‌ای استفاده می‌شود.
از آنجایی که روغن هیدرولیک و روغن موتور خودرو از ترکیب روغن پایه و مواد افزودنی ساخته می‌شوند؛ اما افزودنی‌های روغن هیدرولیک باعث می‌شود تا این روغن در تغییرات دمایی، تغییر ویسکوزیته کمتری داشته باشد.
ویژگی های روغن هیدرولیک
روغن هیدرولیک دارای انواع گوناگونی از نظر سازگاری با ادوات و دستگاه‌های مختلف است؛ اما به‌طور کلی به دو روش ساخته می‌شود که یک نوع آن ساخته‌شده از روغن‌های پایه معدنی و دیگری ساختنی و سنتزی است.
ممکن است به هر دو روغن افزودنی‌هایی اضافه شود تا خواص بیشتری به آن بدهد و به این ترتیب برای استفاده در صنایع هوایی و هواپیماها، دستگاه‌ها و ادوات مختلف از جمله پمپ‌ها و جک‌های صنعتی مثل آن چه در جرثقیل‌ها و دستگاه‌های راهسازی و… می‌بینیم یا برای استفاده در گیربکس‌های اتوماتیک و دنده‌ای، فرمان هیدرولیک و… آماده شود.
روغن هیدرولیک یک سیال با تراکم‌پذیری صفر است. از این رو در آن در سیستم‌های انتقال قدرت مثل گیربکس‌ها و جک‌ها استفاده می‌شود و در واقع مثل روغن موتور فقط برای روانکاری نیست. این روغن فقط یک گرانروی دارد و اگر کیفیت خوبی داشته باشد باید در سیستم‌های مختلف در شرایط کاری گوناگون تمایلی به تغییر حالت به سمت سفت‌شدن یا روان‌شدن بیش از حد استاندارد نداشته باشد.
هوا در روغن هیدرولیک مدت زیادی محبوس نمی‌ماند و این روغن به سرعت هوای درون خود را آزاد می‌کند. ازاین‌رو در سیستم‌های هیدرولیک مثل جعبه فرمان خودرو، بعد از ریختن روغن و تعمیر شاهد کف کردن آن هستیم که ناشی از آزادشدن حباب‌های هوای داخل سیستم است.
از دیگر ویژگی‌های این روغن باید به قابلیت روانکاری و جاری‌شدن آن حتی در دماهای پایین مثل دمای بالا، قابلیت تمیزشدن آن، عدم تمایل به حل‌کردن مواد در خود، عدم تمایل به خورندگی مواد فلزی و پلاستیکی، تمایل اندک به مخلوط‌شدن با آب، شفافیت بالا برای مشاهده راحت‌تر ناخالصی‌های قرارگرفته در آن، مقاومت به تنش‌های برشی، پایداری هیدرولیکی بالا، عدم تمایل به آتش‌گرفتن و… اشاره کرد.
انواع روغن هیدرولیک خودرو
روغن هیدرولیک را می‌توان بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از این موارد، تقسیم روغن هیدرولیک به دو نوع معدنی و سنتزی یا همان سنتتیک است. روغن‌های معدنی بر پایه نفت خام هستند و برای محیط‌زیست ضرر زیادی دارند؛ اما روغن‌های سنتتیک، با استفاده از ترکیبات شیمیایی ساخته می‌شوند.
از نظر ویسکوزیته نیز می‌توان روغن هیدرولیک را دسته‌بندی کرد. دسته‌بندی روغن هیدرولیک با استانداردهای مختلفی بیان می‌شود که رایج‌ترین آن، استاندارد ISO VG است که بر اساس گرانروی روغن هیدرولیک در دمای ۴۰ درجه سانتیگراد است. بر این اساس، روغن‌های هیدرولیک در انواع VG2 و VG10 و VG15 و 22 و 32 و VG46 و 68 و 100 و بالاتر تا 1500 طبقه‌بندی می‌شوند که هرچه عدد VG بالاتر باشد، به معنی گرانروی بالاتر روغن است.
قابل ذکر است که برخی از شرکت‌های سازنده روانکارها در کنار دسته‌بندی با استانداردهای جهانی، دسته‌بندی‌های مختص به خود را نیز دارند.
روغن هیدرولیک فرمان چیست؟
در خودرو از روغن‌های زیادی استفاده می‌شود که یکی از آنها، روغن هیدرولیک فرمان خودرو است. از این روغن در پمپ هیدرولیک برای کمک به چرخش راحت‌تر فرمان در جعبه‌فرمان‌های هیدرولیک استفاده می‌شود.
روغن هیدرولیک فرمان خودرو دارای طبقه‌بندی مختلفی از نظر سطح کیفیت است؛ اما معمولا حساسیت این بخش به اندازه گیربکس‌های اتوماتیک نیست. هرچند توصیه می‌شود برای جلوگیری از خرابی مجموعه پمپ و فرمان هیدرولیک، همیشه از روغن‌های باکیفیت استفاده کنیم تا در درازمدت، مجبور به تعویض قطعات خودرو نباشیم.
انواع روغن هیدرولیک فرمان
روغن هیدرولیک فرمان را می‌توان در انواع مختلفی دسته‌بندی کرد. این دسته‌بندی هم می‌تواند بر اساس نوع روغن از نظر مینرال و معدنی باشد که پایه آن بر اساس نفت خام است و هم از نظر سنتتیک بودن که بر اساس ترکیبات شیمیایی ساخته می‌شود.
همچنین دسته‌بندی‌های دیگری نیز برای روغن هیدرولیک فرمان خودرو وجود دارد که رایج‌ترین آنها بر اساس استاندارد ISO VG است. بر طبق این استاندارد، روغن هیدرولیک بر اساس گرانروی از عدد ۲ تا ۱۵۰۰ دسته‌بندی می‌شود که هرچه این عدد بیشتر باشد، یعنی لایه روغن ضخیم‌تر است و گرانروی یا همان ویسکوزیته بالاتری دارد.
بهتر است قبل از خرید و استفاده روغن هیدرولیک، تناسب و سازگاری آن را با پمپ هیدرولیک فرمان یا گیربکس خودرو بررسی کنیم. این کار را می‌توان با مراجعه به دفترچه تعمیر و نگهداری و سرویس دوره‌ای خودرو انجام داد.
روش شناسایی روغن هیدرولیک
روانکارها و روغن‌های مورد استفاده در خودروها برای شناسایی راحت‌تر به رنگ‌های خاصی تولید می‌شوند. برای مثال، روغن ترمز در رنگ‌های آبی و زرد دیده می‌شود و فقط برخی از نمونه‌های خاص از روغن ترمز، دارای رنگ‌های متفاوتی هستند.
روغن هیدرولیک نیز مایع شفاف و قرمزرنگی است که هرچه از عمر و کارکرد آن می‌گذرد، با دریافت ناخالصی و آلودگی‌ها، به سمت تیره شدن پیش می‌رود. روغن‌های هیدرولیک سنتتیک، بوی خاصی ندارند اما روغن هیدرولیک پایه نفتی، کاملا بوی نفت می‌دهد.
در زمان سرویس دوره‌ای برای ماشین صفر یا خرید خودرو دست دو اگر قطرات روغن در زیر خودرو دیدیم، می‌توانیم به راحتی با توجه به رنگ آن به نوع نشتی پی ببریم. چرا که روغن هیدرولیک به خاطر رنگ قرمزش، به راحتی از دیگر سیالات خودرویی تشخیص داده می‌شود.
نحوه عملکرد سیستم فرمان هیدرولیک
پمپ هیدرولیک از نوع پمپ‌های پره‌ای است که توان بالایی در پمپاژ و فرستادن سیالات دارند. روغن هیدرولیک از یک سمت وارد پمپ شده و سپس به قسمت پره‌ها که در بین اهالی فنی به ماه و ستاره شناخته می‌شوند، وارد می‌شود.
روتور دارای تعدادی پره است که به ستاره معروف است و درون یک محفظه دیگر می‌چرخد که به آن ماه می‌گویند. نوع طراحی این دو قطعه به‌گونه‌ای است که در یک قسمت فاصله پره‌ها با لبه ماه زیاد است تا روغن درون این فضا قرار بگیرد و در قسمت دیگر که فاصله کمتر می‌شود، روغن مجبور به پمپ‌شدن به بیرون با فشار بالا در حین چرخش ستاره خواهد شد.
این فشار بالای روغن خروجی وارد جعبه فرمان می‌شود و به راننده در حین فرمان‌گیری کمک قابل توجهی می‌کند. به این صورت که به محض چرخش فرمان، شیر داخل جعبه‌فرمان باز می‌شود و روغن به کمک فرمان خودرو می‌آید. در غیر این صورت، روغن از پمپ وارد جعبه‌فرمان می‌شود و از مسیر برگشت دوباره به داخل مخزن برمی‌گردد.
فراموش نکنیم که در صورت نبود روغن هیدرولیک به میزان مناسب درون پمپ هیدرولیک که به آن خشک کارکردن نیز می‌گویند، ماه و ستاره‌ها به سرعت دچار سایش و خوردگی می‌شوند و در نتیجه فاصله بین آنها از تنظیم خارج خواهد شد.
در صورت بروز این عیب روغن با فشار مناسب به سمت جعبه‌فرمان پمپ نخواهد شد و به نوعی پمپ هیدرولیک بی‌اثر می‌شود که سفت‌شدن فرمان و به صدای زوزه افتادن پمپ هیدرولیک از نشانه‌های ضعیف‌شدن و خرابی پمپ هیدرولیک است.
در این زمان ممکن است بسته به نوع پمپ هیدرولیک، بتوان با تعویض قطعات و سرویس آن، پمپ را دوباره به کار انداخت و در غیر این صورت باید کل پمپ تعویض شود.
محل قرارگیری مخزن روغن هیدرولیک
مخزن روغن هیدرولیک در نزدیکی تسمه هیدرولیک قرار دارد. این مخزن به شکل استوانه است و با برچسب و علامتی مشخص شده است و به راحتی می‌توان آن را زیر کاپوت خودرو پیدا کرد. حجم مخزن هیدرولیک کمتر از یک لیتر است.
نحوه تعویض روغن هیدرولیک فرمان
گاهی مواقع دیده می‌شود که فرمان هیدرولیک خودرو به مرور سفت می‌شود و کارایی خود را از دست می‌دهد. یکی از دلایل این اتفاق در خرابی بخش‌های داخلی پمپ هیدرولیک و جعبه‌فرمان است و یک دلیل دیگر نیز می‌تواند ناشی از کاهش کیفیت و کثیف‌شدن روغن هیدرولیک باشد. در این مواقع اولین کار تعویض روغن هیدرولیک است.
برای تعویض روغن هیدرولیک فرمان، ابتدا باید روغن از مخزن آن تخلیه شود که برای راحتی کار می‌توان زیر خودرو جک زد تا فشاری روی چرخ‌ها نباشد. شلنگ‌های متصل به پمپ هیدرولیک را باز می‌کنیم و سر آنها را در یک ظرف خالی قرار می‌دهیم. یک ظرف نیز برای قراردادن در زیر پمپ هیدرولیک باید در نظر بگیریم که روغن داخل مخزن تا حد امکان روی دیگر قطعات یا روی زمین نریزد.
پس بدون روشن‌کردن موتور خودرو، فرمان را چندین بار به طرفین می‌چرخانیم تا روغن هیدرولیک از پمپ و جعبه خالی شود. می‌توان برای تخلیه کامل روغن، با جداکردن شلنگ‌ها از پمپ و در حالی که به جعبه‌فرمان متصل است، از پمپ باد نیز استفاده کرد تا باقیمانده روغن نیز خارج شود.
فراموش نکنیم که روغن هیدرولیک باید در طی سال‌های استفاده تعویض شود و برای آن عمری در حدود یک تا نهایتا ۲ سال در نظر می‌گیرند. روغن هیدرولیک در طی استفاده با جذب رطوبت و ناخالصی‌ها، کیفیت خود را از دست می‌دهد.
سلامت هیدرولیک فرمان نیز از جمله مواردی است که در زمان خرید خودرو دست دوم باید به آن دقت زیادی کرد. چرا که گاهی مواقع، خرابی از پمپ هیدرولیک نیست و با تعویض روغن نیز مشکلی حل نمی‌شود و ایراد در از مجموعه جعبه‌فرمان خودرو است که هزینه‌های به مراتب بیشتری دارد.
علائم و زمان تعویض روغن هیدرولیک فرمان
برخلاف تصور برخی از افراد که روغن هیدرولیک را یک مایع با عمر بی‌نهایت می‌دانند، باید بدانیم که این سیال نیز به مرور زمان با جذب ناخالصی‌هایی مثل رطوبت، گردوغبار، براده‌های آهن موجود در سیستم ناشی از کارکرد قطعات فلزی و همچنین افت کیفیت روغن در طول زمان استفاده آن به خاطر قرارگیری در فشار و دمای کاری بالا و… نیاز به تعویض پیدا می‌کند.
نتیجه بروز این ایرادها در عملکرد ضعیف روغن خود را نشان می‌دهد که در هر سیستمی چه فرمان هیدرولیک یا گیربکس اتوماتیک یا گیربکس کمک خودروهای دودیفرانسیل می‌توان این ضعف را مشاهده کرد.
اما جدا از اینکه معمولا خودروساز زمان تعویض روغن هیدرولیک را در دفترچه خودرو اعلام می‌کند و به‌طور میانگین در حدود ۲ سال در سیستم‌های مختلف است، از روی نشانه‌های ظاهری نیز خرابی روغن هیدرولیک تشخیص داده می‌شود.
تغییر رنگ روغن و تیره‌شدن آن ناشی از دریافت آلودگی‌هاست که در این وضعیت باید سریعا آن را با روغن جدید تعویض کنیم. شیری شدن رنگ روغن به معنی جذب مقدار زیادی رطوبت و آب است که نه‌تنها در کارکرد روغن اختلال ایجاد می‌کند؛ بلکه باعث خرابی در سیستم‌های هیدرولیک نیز خواهد شد.
از دیگر نشانه‌های سرآمدن عمر روغن هیدرولیک، سفت‌شدن و غلیظ‌شدن آن، بلندشدن بوی سوختگی از روغن، ازدست‌دادن شفافیت رنگ و تیره‌شدن آن و از همه مهم‌تر مشاهده براده‌های فلزی یا ذرات خاک و دیگر ناخالصی‌ها در آن است. سیستم‌های هیدرولیک چون در فشار بالایی کار می‌کنند، کوچک‌ترین ناخالصی‌ها می‌تواند باعث ایجاد خراش و خرابی در بخش‌های مختلف تجهیزات شود.
بهتر است تا در زمان سرویس‌های دوره‌ای و یا چکاپ ماشین قبل از سفر، نگاهی به تمام سیالات خودرو از جمله روغن هیدرولیک فرمان خودرو نیز داشته باشیم.
زمان تعویض روغن هیدرولیک خودروهای ایرانی
زمان تعویض روغن هیدرولیک خودروهای ایرانی و تولید داخل در دفترچه راهنمای ماشین نوشته شده است. توجه داشته باشید که زمان و کارکرد تعیین‌شده، حداکثر زمانی است که امکان استفاده از روغن هیدرولیک وجود دارد، اما همان‌طور که گفته شد در سرویس‌های دوره‌ای باید مخزن روغن هیدرولیک را چک کنید تا خراب نشده باشد و در صورت کم شدن سطح روغن، مخزن را تا میزان تعیین‌شده پر کنید.
- تعویض روغن هیدرولیک در حداکثر ۵۰ هزار کیلومتر کارکرد: پراید
- تعویض روغن هیدرولیک در حداکثر ۶۰ هزار کیلومتر کارکرد: پژو پارس، تیبا، دنا، سمند و کوییک
- تعویض روغن هیدرولیک در حداکثر ۶۵ هزار کیلومتر کارکرد: پژو ۲۰۶
بررسی میزان روغن در گیربکس و پمپ هیدرولیک
کمبود روغن هیدرولیک در مخزن پمپ هیدرولیک باعث می‌شود تا کم‌کم صدایی مثل صدای تسمه و زوزه شنیده شود که اگر هر چه زودتر به آن نرسیم، باعث خرابی قطعات داخلی پمپ هیدرولیک می‌شود.
در گیربکس‌های اتوماتیک باید با استفاده از گیج و در فرمان هیدرولیک، با استفاده از در آن، مقدار روغن موجود را بررسی می‌کنیم. برای این کار باید دقت داشته باشیم که اگر موتور گرم است، به نشانه HOT روی گیج دقت کنیم و اگر سرد است به نشانه Cold. چرا که روغن هیدرولیک نیز مثل دیگر سیالات در اثر گرم‌شدن کمی انبساط حجمی دارد و از آنجایی که روغن هیدرولیک سیالی با تراکم پذیری صفر است، این انبساط حجمی، بیشتر خود را نشان می دهد.
ضمن اینکه برای بررسی تمیزی و رنگ‌روغن نیز می‌توان از یک دستمال‌کاغذی تمیز استفاده کرد. دستمال را وارد مخزن کنید که باید رنگ روغن شفاف باشد یا ناخالصی روی دستمال دیده نشود.
علت نشتی و روغن ریزی فرمان
روغن هیدرولیک در پمپ هیدرولیک فرمان با فشار بالایی به سمت جعبه‌فرمان پمپاژ می‌شود. این فشار بالا باعث می‌شود تا در صورت کوچک‌ترین نشتی و ایراد در قسمتی از آن نشتی داشته باشیم.
خرابی و فرسودگی کاسه‌نمد قرارگرفته دور میله پمپ هیدرولیک، باعث فرار و نشتی روغن خواهد شد. همچنین ممکن است شلنگ‌های انتقال روغن نیز خراب و فرسوده شده باشند که باعث نشتی روغن و اصطلاحا خیس شدن آنها خواهد شد. همچنین خرابی قطعات داخل جعبه‌فرمان نیز می‌تواند منجر به نشتی روغن هیدرولیک شود که در این صورت، خیسی روغن را روی قطعات جعبه‌فرمان مشاهده خواهیم کرد.
نحوه هواگیری پمپ هیدرولیک فرمان
همیشه بعد از تعویض روغن هیدرولیک یا تعمیر مجموعه فرمان هیدرولیک، نیاز است مجموعه را هواگیری کنیم.
برای این کار بهتر است تا جلوی خودرو جک بزنیم تا چرخ‌ها از زمین جدا شوند و آزاد باشند تا فشار کمتری به پمپ هیدرولیک که هنوز حباب‌های هوا در روغن آن وجود دارد، وارد شود. بعد در مخزن روغن پمپ هیدرولیک را باز می‌کنیم و در حالی که خودرو روشن است، فرمان را آرام تا کمی مانده به انتها می‌چرخانیم. چند لحظه در همین حالت نگه داشته و دوباره آن را تا انتهای دیگر به آرامی می‌چرخانیم.
با تکرار چندباره این کار، اگر پمپ هیدرولیک هوا گرفته باشد، حباب‌های هوا از مسیر لوله‌ها خارج شده و به سطح روغن می‌رسند.
این کار را می‌توان در صورت احساس سفت‌شدن فرمان انجام داد. این نکته را هم فراموش نکنیم که روغن هیدرولیک باید به شدت از آلودگی و گردوغبار دور نگه داشته شود و درب مخزن روغن هیدرولیک نیز کاملا آب‌بندی باشد.
عواقب عوض نکردن روغن هیدرولیک فرمان
عوض نکردن روغن هیدرولیک و رانندگی با خودرو بدون روغن هیدرولیک یا روغن هیدرولیک خراب، علاوه بر آسیب به خودرو می‌تواند موجب خستگی دست‌های راننده و همین‌طور پرش ماشین شود. علاوه بر این، تعویض نکردن روغن یا رانندگی با روغن هیدرولیک فاسد پیامدهای زیر را به دنبال دارد.
- بوی سوختگی
- سر و صدا در هنگام چرخاندن فرمان
- سفت شدن فرمان و حرکت سخت لاستیک
- سایش و شکستگی پمپ هیدرولیک و چرخ دنده‌ها
- رسوب‌گرفتگی مخازن و لوله‌ها
نکات مهم برای خرید روغن هیدرولیک فرمان
در خرید روغن هیدرولیک، باید از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنیم. با توجه به وجود انواع روغن تقلبی، روغن هیدرولیک‌های بی‌کیفیت و تقلبی نیز در سطح بازار وجود دارد. از برندها و سازندگان معتبر، خریداری کنیم که کیفیت آنها تضمین شده باشد. سعی کنیم از خرید روغن‌های بی‌کیفیت و نمونه‌هایی که دارای بسته‌بندی‌های ضعیف هستند، دوری کنیم. این روغن‌ها معمولا کارایی چندانی ندارند و باعث ایجاد خرابی و هزینه‌های سنگین بعدی خواهند شد. روغن هیدرولیک دارای کیفیت‌های مختلفی است که بهتر تا حد امکان از بالاترین کیفیت آنها استفاده کنیم.
برندهای روغن هیدرولیک در بازار
نام‌ها و برندهای زیادی از روغن هیدرولیک در بازار دیده می‌شود که از معروف‌ترین آنها می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد.
- بهران
- کاسپین
- توتال
- لوبریفینت
- پارس
- هراز
- سمن شیمی
- ایرانول
- ماورکس
- لیکومولی
- مارک ۱
- پرستون
روغن هیدرولیک ایرانی
برندها و نام‌های مختلفی از سازندگان روغن هیدرولیک در کشورمان می‌توان پیدا کرد که برخی از این نام‌ها، سازندگان ایرانی هستند و برخی از برندهای خارجی نیز در ایران پر می‌شوند که همین قضیه را می‌توان برای روغن خودرو و دیگر روانکارها نیز دید.
در بین سازندگان مطرح روغن هیدرولیک در کشورمان می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد که از دیگر برندها و دیگر تولیدکنندگان، شناخته‌شده‌تر هستند. کیفیت روغن هیدرولیک ایرانی نیز بر طبق استانداردهای جهانی هست و با خیال راحت می‌توان از این محصولات با قیمتی کمتر از نمونه‌های خارجی و یا خارجی‌هایی که در ایران پر می‌شوند برای سرویس دوره‌ای خودرو و چکاپ قبل از سفر استفاده کرد.
ضمن اینکه برخی از شرکت‌ها مثل ایران خودرو و سایپا نیز، روغن‌های مورد نیاز برای خودروهای تولیدی خود را در شبکه فروش خود عرضه می‌کنند که می‌توان از تقلبی نبودن این روغن‌ها اطمینان داشت.
- بهران
- ایرانول
- پارس
- آبشار
- کاسپین
- سمن شیمی
- هراز
روغن هیدرولیک اتوماتیک چیست؟
همان‌طور که گفتیم از روغن هیدرولیک از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات متنوعی استفاده می‌شود که یکی از آنها گیربکس اتوماتیک است. روغن هیدرولیک در گیربکس اتوماتیک، شرایط بسیار متفاوتی از پمپ هیدرولیک یا جک‌های هیدرولیکی دارد. به همین خاطر نیز در دسته‌بندی انواع روغن هیدرولیکی از نمونه‌های مناسب برای گیربکس‌های اتوماتیک با نام ATF که مخفف عبارت Automatic Transmission Fluid است، استفاده می‌شود. این روغن دارای ویژگی‌هایی خاصی است که آن را مناسب برای استفاده در گیربکس‌های اتوماتیک می‌کند. از این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آب‌گریز بودن: روغن هیدرولیک ATF باید در مقابل ترکیب با آب، مقاومت بالایی داشته باشد تا از کاهش کیفیت روغن یا ساخت ترکیبات مضر برای قطعات داخلی گیربکس جلوگیری شود.
- ویسکوزیته پایین: این روغن دارای ویسکوزیته و گرانروی پایینی است و به راحتی جاری می‌شود تا بتواند در فرایند انتقال قدرت در توربین گیربکس‌های اتوماتیک به راحتی کار کند و از طرفی دیگر بخش‌های گیربکس را روانکاری کند.
- مقاومت به گرما: روغن هیدرولیک اتوماتیک باید به دریافت گرما مقاوم باشد. از آنجایی که نقطه جوش روغن گیربکس اتوماتیک از واسکازین مورد استفاده در گیربکس دستی پایین‌تر است، به آن افزودنی‌هایی می‌زنند که نقطه جوش بالاتری داشته باشد. همچنین این روغن به عنوان یک خنک‌کننده نیز عمل می‌کند و باید گرمای دریافت‌شده از گیربکس را به راحتی با هوا و آب موجود در رادیاتور موتور خودرو، تبادل کند.
- ضد کف و حباب زدن: حباب‌زدگی و کف‌کردن روغن در هر سیستمی، یکی از نشانه‌های ایراد در سیستم و یا پایین‌بودن کیفیت روغن روانکار است. از این رو باید روغن در برابر این اتفاق مقاومت داشته باشد که روغن‌های هیدرولیک، خصوصا از نوع ATF برای این منظور، دارای ویژگی و افزودنی‌های خاصی هستند.
- مقاومت در برابر خوردگی: روغن هیدرولیک در گیربکس‌های اتوماتیک به عنوان روانکار نیز استفاده می‌شود و باید مانع از سایش و ساییدگی قطعات داخلی گیربکس نیز شود.
- ضد زنگ و ضد اکسیداسیون: ایجاد اکسیداسیون و زنگ‌زدگی باعث می‌شود تا به مرور قطعات داخلی گیربکس دچار عیب شود و سرانجام گیربکس به تعمیرات اساسی نیاز پیدا کند. از خواص روغن هیدرولیک، خاصیت ضدزنگ و ضد اکسیداسیون آن است.
- ضد لجن سازی: ایجاد لجن که ناشی از کاهش کیفیت روانکار و ورود ناخالصی‌هاست، یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی است که در یک روانکار می‌تواند رخ دهد. این کار باعث کاهش شدید روانکاری و عملکرد روغن می‌شود. روغن هیدرولیک‌های ATF دارای افزودنی‌هایی هستند که مانع از تشکیل لجن می‌شود.
روغن هیدرولیک ATF
هر روغن هیدرولیکی برای استفاده در گیربکس‌های اتوماتیک مناسب نیست و باید فرق بین روغن هیدرولیک مناسب برای فرمان خودرو، سیستم تعلیق خودرو و روغن مناسب برای گیربکس خودرو را بدانیم. از این رو روغن هیدرولیکی که مناسب برای استفاده در گیربکس‌های اتوماتیک است را با نشان اختصاری ATF که مخفف عبارت Automatic Transmission Fluid است، نشان می‌دهند. این روغن‌ها به‌طور جداگانه دسته‌بندی می‌شوند که کیفیت آنها از ATF I شروع می‌شود.
روغن هیدرولیک Dexron
دکسرون یکی از نشان‌های تجاری کمپانی جنرال موتورز است که در واقع، استانداردی برای مقایسه کیفیت دیگر روغن‌ها نیز به شمار می‌آید. جنرال موتورز، کیفیت روغن‌های هیدرولیک مورد استفاده در محصولات خود را با این نشان طبقه‌بندی می‌کند که برای مثال می‌توان روغن هیدرولیک ATF Dexron Vl را نام برد. شرکت‌های سازنده روغن هیدرولیک برخی از محصولات خود را با این نام و نشان عرضه می‌کنند که به معنی مطابقت کیفیت محصول با ترازهای جنرال موتورز است. به‌طور کلی، روغن‌های با استاندارد دکسرون Dexron دارای کیفیت بالایی حتی در پایین‌ترین رده‌ها هستند.
روغن هیدرولیک Mercon
شرکت‌های خودروسازی بزرگ در دنیا برای سیالات مناسب برای محصولاتشان، از استانداردهای اختصاصی استفاده می‌کنند. روغن هیدرولیک ATF با نشان تجاری Mercon از استانداردهای ساخت کمپانی فورد است. این روغن‌ها از پایه‌ترین حالت نیز دارای استانداردهای بالایی هستند و شرکت‌های سازنده روغن هیدرولیک محصولات خود را با این استاندارد نیز دسته‌بندی می‌کنند تا بیانگر کیفیت و مطابقت محصول تولیدی آنها با استانداردهای شرکت فورد و دیگر کمپانی‌ها باشد.
استفاده از روغن هیدرولیک در سیستم تعلیق
از روغن هیدرولیک در بعضی از کمک فنرها استفاده می‌شود. همچنین در زمان تعمیر کمک فنر نیز می‌توان از روغن ۱۰ یا روغن هیدرولیک فرمان برای پر کردن سیلندر کمک فنر استفاده کرد. ضمن اینکه در خودروهایی که دارای سیستم تعلیق هیدروپنوماتیک هستند، از روغن هیدرولیک مخصوص به این کار در سیستم استفاده می‌شود. چرا که همان‌طور که گفتیم، یکی از کاربردهای روغن هیدرولیک به خاطر تراکم‌ناپذیری آن، استفاده در پمپ‌های هیدرولیک و جک‌های هیدرولیک است.
نتیجه گیری
در بسیاری از ماشین‌آلات از روغن هیدرولیک استفاده می‌شود که شایع‌ترین آن در پمپ هیدرولیک فرمان، جک‌های هیدرولیکی، کمک‌فنر موتورسیکلت‌ها و گیربکس‌های اتوماتیک است.
روغن هیدرولیک دارای انواع گوناگون از نظر کیفی و ساختاری است که بهتر است مناسب‌ترین نوع روغن با ماشین مدنظر را انتخاب کنیم.
معمولا در خودرو با گیربکس‌های اتوماتیک، ترانسفرکیس خودروهای دودیفرانسیل و فرمان‌های هیدرولیکی سروکار داریم که با توجه به حساسیت تمام این موارد، باید از روغن با کیفیت و حجم مناسب در آنها استفاده کنیم تا احتمال خرابی و آسیب‌دیدن آنها را به کمترین میزان برسانیم.
ضمن اینکه فراموش نکنیم که روغن هیدرولیک نیز باید بعد از به پایان رسیدن عمرش، با روغن نو و جدید جایگزین شود. چرا که این روغن نیز به مرور با کارکردن و جذب ناخالصی‌هایی مثل گردوغبار، ذرات فلزی ساییده‌شده در جریان کار و رطوبت، کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهد.
سوال های متداول
جایگزین روغن هیدرولیک چیست؟
خشک کارکردن قطعاتی که با روغن هیدرولیک کار می‌کنند، باعث سایش سریع آنها و خرابی این قطعات می‌شود. فقط می‌توان گفت در شرایط اضطرار شدید، می‌توان تا اولین فرصت از روغن ۱۰ یا روغن ۲۰ به شرط داشتن API پایین به جای هیدرولیک استفاده کرد و سپس بهتر است در اولین فرصت، روانکارهای گفته شده را با روغن هیدرولیک، جایگزین کرد.
آیا می‌توان از روغن هیدرولیک به جای روغن موتور استفاده کرد؟
هرچند می‌توان روغن موتورهای ۱۰ و ۲۰ را به جای روغن هیدرولیک به کار برد، اما در موتور خودرو نمی‌توان از روغن هیدرولیک به جای روغن موتور استفاده کرد. چرا که روغن هیدرولیک در دمای بالای ۴۵ درجه سانتیگراد تا حد بسیار زیادی از خاصیت خود را از دست می‌دهد. در صورت استفاده از آن به جای روغن موتور خودرو، شاهد ناتوانی در روانکاری قطعات داخلی موتور خواهیم بود و آسیب‌دیدن جدی قطعات داخل موتور را در پی خواهد داشت.
آیا در فرمان الکتروهیدرولیکی از روغن هیدرولیک استفاده شده است؟
در فرمان‌های الکتروهیدرولیکی نیز از روغن هیدرولیک استفاده شده است. این فرمان‌ها، عملکردی شبیه به فرمان‌های هیدرولیکی دارند. با این تفاوت که نیروی لازم برای کارکرد پمپ هیدرولیک، به جای دریافت از موتور خودرو توسط یک موتور برقی تامین می‌شود.
روغن هیدرولیک شیری نشانه چیست؟
روغن هیدرولیک شیری نشانه وجود آب یا هوا در روغن است. بعد از تغییر رنگ روغن به شیری، باید سریعا به تعویض روغنی مراجعه کنید.
استانداردهای روغن هیدرولیک چند نوع است؟
استانداردهای روغن هیدرولیک توسط شرکت‌های خودروسازی و کشورهای مختلف تدوین شده‌اند که شامل API و ISO و SAE و CCMC و MIL-L می‌شود. پرکاربردترین استاندارد روغن هیدرولیک API است.
عوض نکردن روغن هیدرولیک فرمان چه پیامدهایی دارد؟
ایجاد سروصدا در هنگام چرخاندن فرمان، سفت‌شدن فرمان، حرکت سخت لاستیک‌ها، ساییده‌شدن و شکستن پمپ هیدرولیک و چرخ‌دنده‌ها، رسوب‌گرفتن لوله مخازن و لوله‌ها و استشمام بوی سوختگی پیامدها و عواقب تعویض نکردن روغن هیدرولیک فرمان است.
نویسنده: علیرضا داودی
