آموزش رانندگی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مهارت‌آموزی در کشور است که متاسفانه چندان مورد توجه قرار نگرفته است. آموزشگاه‌های رانندگی سهم مهمی در بهبود رفتارهای ترافیکی دارند و می‌توانند با آموزش صحیح امنیت خیابان‌ها و جاده‌ها را افزایش بدهند. حتی اگر نگاه وسیع‌تری به موضوع داشته باشیم درمی‌یابیم حمایت از آموزشگاه‌ها و مربیان تعلیم رانندگی به کاهش ترافیک، اتلاف وقت و هزینه عمومی و ارتقاء سلامت روانی شهروندان می‌انجامد. البته دستیابی به این ایده‌آل‌ها در چارچوب‌های فعلی چندان در دسترس به نظر نمی‌رسد و نیازمند تغییر در قوانین و فرآیندهای حمایتی و آموزشی است.
آموزشگاه، تنها مرجع آموزش رانندگی
برخی از نوجوانان به محض این‌که قد می‌کشند و پایشان به پدال می‌رسد، به‌صورت غیررسمی نزد پدر و مادر خود رانندگی را می‌آموزند. اما این آموزشگاه‌های تعلیم رانندگی هستند که چنین مهارتی را در چارچوب‌های رسمی و قانونی به‌طور اصولی آموزش می‌دهند. از نظر قانون هرگونه آموزش رانندگی با خودروهای معمولی جرم به حساب می‌آید و به‌علت عدم وجود پدال زیر پای سرنشین، خطرات بسیاری دارد. نشستن پشت فرمان یک ماشین مخصوص و همراهی یک مربی کاربلد که کلاچ و ترمز زیر پا دارد، شیوه استاندارد، قانونی و اصولی آموزش رانندگی است.
شغل مربی رانندگی رسمیت ندارد!
مربی آموزش رانندگی در دسته شغل‌های آزاد قرار می‌گیرد. درحالی‌که ذات این شغل آزاد نیست و یک مربی تعلیم رانندگی توان مالی کافی برای پوشش هزینه‌های سوخت، تعمیرات خودرو، ساعات بیکاری به دلایل مختلف و عوامل مشابه را ندارد. حتی در یک پله بالاتر، آموزشگاه‌های رانندگی نیز به‌علت تعیین نرخ شهریه به‌صورت رسمی از سوی نهادهای دولتی و عدم امکان افزایش سرخود متناسب با تورم، نمی‌توانند از مربیان حمایت کنند.
به‌عنوان مثال وقتی بنزین در نیمه دوم سال 1398 گران شد، به خودروهای مختلف فعال در حوزه حمل‌ونقل عمومی سهمیه ویژه تعلق گرفت اما از خودروهای مربیان تعلیم رانندگی حمایتی انجام نشد. از جمله مشکلات اصلی شغل مربی رانندگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحت هر شرایطی دریافتی مربیان تعلیم رانندگی به‌صورت ساعتی محاسبه و پرداخت می‌شود.
- خودروهای آموزش رانندگی زیرمجموعه حمل‌ونقل عمومی به حساب نمی‌آیند و سهمیه سوخت یا وام‌های حمایتی به آنها تعلق نمی‌گیرد.
- هیچ نهاد، وزارتخانه یا سازمان مشخصی مسئول رسیدگی به مشکلات و حمایت از مربیان تعلیم رانندگی در دوره‌ای مانند کرونا نیست.
- تورم و افزایش هزینه‌های مختلف در عمل سبب افت متقاضیان جوان و کم‌درآمد گواهینامه و کاهش ساعت‌های فعالیت مربیان شده است.
- شرایط اقتصادی کشور آموزشگاه‌های رانندگی را به‌سوی ورشکستگی و قطع همکاری با مربیان هدایت می‌کند.
پشتیبان مربیان رانندگی کیست؟
برخی وزارت کشور را مسئول پاسخگویی به مشکلات و حمایت از آموزشگاه‌های رانندگی می‌دانند. اما از سوی دیگر آموزش رانندگی بخشی از گروه‌های آموزشی و زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به حساب می‌آید. هرچند اتحادیه آموزش رانندگی کشور با پلیس راهور نیز ارتباط گسترده‌ای دارد.
وقتی متولی و پشتیبان مشخصی برای رسیدگی به امور آموزشگاه‌های رانندگی و مربیان آنها وجود ندارد، شناسایی مربیان آموزش رانندگی تحت عنوان کارمند رسمی یا برخوردار از صنف معین و اثرگذار بسیار دشوار می‌شود. در نتیجه جای خالی صنف و نهاد پشتیبان، ترک شغل میان مربیان تعلیم رانندگی افزایش می‌یابد. موضوعی که در درازمدت کشور را با کمبود مربیان کارآزموده مواجه خواهد کرد و از کیفیت آموزش عملی رانندگی تا حد زیادی می‌کاهد.
فناوری و آموزش رانندگی
دوران کرونا موجب شد آموزش آنلاین کلاس‌های تئوری و آیین‌نامه فراگیر شود و تا امروز به‌صورت انتخابی برای متقاضیان باقی بماند. حتی کار تا جایی پیش رفته که راهنمایی‌ورانندگی خبر از برگزاری آنلاین امتحان آیین‌نامه داده است. اما استفاده از تکنولوژی در آموزش رانندگی تنها به برگزاری آزمون نظری به‌صورت اینترنتی خلاصه نمی‌شود. دستگاه‌های شبیه‌ساز که با الگوبرداری از تجهیزات گیمینگ و آموزش هوانوردی طراحی شده‌اند نیز می‌توانند سهم بسیاری در تربیت رانندگان با مهارت بیشتر داشته باشند.
خوشبختانه در کشور ما نیز چند شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه طراحی و ساخت دستگاه‌های شبیه‌ساز آموزش رانندگی براساس خودروهای معیار داخلی از جمله پراید و تیبا فعالیت دارند. این شرکت‌ها همچنین در زمینه نرم‌افزاری پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته و توانسته‌اند فضاهای شهری و جاده‌ای کشور را متناسب با نیاز آموزشگاه‌های رانندگی در دنیای دیجیتال شبیه‌سازی کنند.
اهمیت استفاده از شبیه‌سازها در آموزش رانندگی از آن‌جا افزایش می‌یابد که با وجود اجبار به گذراندن تعداد ساعت مشخص آموزش عملی و حتی پس از دریافت گواهینامه از سوی اشخاص، گاه شاهد نوگواهینامه‌هایی هستیم که جسارت کافی برای رانندگی ندارند یا حین رانندگی نمی‌توانند به‌درستی از مهارت‌های خود برای پارک دوبل، دور با دوفرمان یا حرکت با دنده عقب استفاده کنند. معمولا وقتی پای صحبت این قبیل افراد بنشینید اعتقاد دارند هر چقدر هم کلاس عملی آزاد بردارند، تازمانی‌که مربی در کنارشان نشسته باشد نمی‌توانند با تکیه بر قابلیت‌های فردی مهارت‌های رانندگی خود را افزایش بدهند و به سطح مطلوب برسانند.
در دوره‌های عملی هنرجو تنها می‌تواند با خودروهای معیار آموزش ببیند اما در صورت همه‌گیر شدن استفاده از نسخه‌های پیشرفته دستگاه‌های شبیه‌ساز، امکان رانندگی با انواع خودروهای بزرگ‌تر از جمله کراس‌اوورها و شاسی‌بلندها نیز برای متقاضیان و نوگواهینامه‌ها فراهم می‌شود. این‌جاست که می‌توان از دستگاه کمک‌آموزشی شبیه‌ساز رانندگی کمک گرفت. هنرجویان با استفاده از این وسیله موفق خواهند شد بدون دغدغه تصادف در خیابان‌ها، بزرگراه‌ها، جاده‌ها و آزادراه‌های مجازی رانندگی کنند و بر مهارت‌هایشان بیفزایند.
البته شبیه‌سازها برخلاف تجهیزات گیمینگ که با چاشنی هیجان رانندگی را در فضایی نیمه‌تخیلی شبیه‌سازی می‌کنند، محیطی کاملا استاندارد و با بیشترین شباهت ممکن را برای هنرجو ترسیم می‌سازند. به‌علاوه با یک ضرب و تقسیم ساده و به‌دست آوردن میزان نفر-ساعتی که در کشور به آموزش رانندگی با استفاده از شبیه‌سازها اختصاص می‌یابد، می‌توان به حجم بالایی از صرفه‌جویی در مصرف سوخت و سایر لوازم مصرفی خودرو به‌علاوه کاهش از حجم آلودگی هوا پی برد.
به کمک تکنولوژی‌های دیجیتال می‌توان نحوه کارکرد و استفاده صحیح از تجهیزات استاندارد خودروهای امروزی را به‌شکلی عملی و کم‌هزینه آموزش داد. تجهیزاتی از جمله:
- استارت دکمه‌ای
- دوربین دید عقب
- سنسور دنده عقب
- سانروف
- دکمه خاموش و روشن کردن ایربگ
- سیستم ترمز ABS
- لاستیک‌های بدون تیوب
- ایزوفیکس (پایه اتصال ایمن صندلی کودک به صندلی عقب خودرو)
مواردی که جای آنها در سرفصل‌های تعلیم نظری و عملی رانندگی خالی است. بماند که بسیاری از فعالان حوزه‌های مختلف از جمله محیط زیست معتقدند باید مهارت‌های مهم دیگری مانند نحوه صحیح کنترل خودرو حین رویارویی با حیوانات در جاده و خیابان نیز در آموزش‌های رسمی رانندگی گنجانده شود. آن‌چه مسلم است با استفاده از تکنولوژی می‌توان علاوه بر پوشش همه آیتم‌های مورد نظر در رانندگی با خودروهای مدرن، سطح و کیفیت آموزش رانندگی را تا حد زیادی ارتقاء داد.
سخن پایانی
مربیان رانندگی همیشه می‌گویند: «به محض این‌که روی صندلی ماشین نشستید، اول کمربندتان را ببندید.» درست در ابتدای دهه 80 شمسی و همان زمانی‌که پلیس استارت قانون اجبار استفاده از کمربند ایمنی را زد، موازی با قانون و اقدامات فرهنگی مربیان تعلیم رانندگی نیز سهم بزرگی در نهادینه کردن این موضوع داشتند. البته این سهم چندان در محاسبات آماری لحاظ نشد، اما واقعیت داشت.
درمجموع ضمن بررسی شرایط آموزشگاه‌های رانندگی و آموزش این مهارت پراهمیت در سطح کشورمان به این نتیجه می‌رسیم که قوانین اشتغال و آموزش در حوزه تعلیم رانندگی نیازمند بازنگری اساسی هستند. شاید خبر برگزاری آنلاین آزمون آیین‌نامه که چند روز پیش منتشر شد را بتوان گامی روبه‌جلو در زمینه نوسازی آموزش رانندگی دانست اما تا وقتی تعلیم و تمرین عملی رانندگی همچنان در چارچوب‌های قدیمی انجام می‌شود، نمی‌توان به مدرن‌سازی این حوزه براساس فناوری و واقعیت‌های روز امیدوار بود.
تهیه و تنظیم: تیم تولید محتوا خودرو45
