با توجه به وجود انواع و اقسام موتورهای احتراقی در بازار و پیشرفت روزافزون فناوری ساخت پیشرانه‌ها، نیاز است که سطح کیفی روغن موتور نیز همگام با این پیشرفت‌ها به‌روز شود تا از عملکرد صحیح موتور اطمینان حاصل شود و طول عمر آن از حد استاندارد و مورد انتظار پایین‌تر نیاید. به همین منظور استانداردهایی برای ارزیابی و تعیین میزان کیفیت فرآورده‌های نفتی، به‌ویژه روغن موتور تعیین شده که یکی از معروف‌ترین آنها شاخص استاندارد API است.
سطح کیفی روغن موتور API چیست؟
انجمن نفت آمریکا که به اختصار API نامیده می‌شود، در سال ۱۹۱۹ برای نظارت و ارزیابی کیف فرآورده‌های نفتی شامل روغن، نفت، بنزین و… تاسیس شد. استاندارد API فقط به سطح کیفی روغن توجه دارد و به بحث گرانروی یا ویسکوزیته روغن نمی‌پردازد.
استاندارد API برای روغن موتور بنزینی
استاندارد API برای روغن موتور بنزینی با حرف S و برای موتورهای دیزلی با حرف C مشخص می‌شود. برای روغن موتورهای بنزینی بعد از حرف S حروف انگلیسی A تا P درج می‌شود که حرف A برای روغن موتورهای بسیار قدیمی قبل از ۱۹۳۰ و حرف P ویژه روغن موتورهای جدید از سال ۲۰۲۰ به بعد است.
سطح کیفیت API روغن موتور بنزینی
همان‌طور که اشاره شد تعیین سطح کیفی روغن موتور بنزینی با حرف S و یک حرف دیگر انگلیسی مشخص می‌شود. در زیر به بعضی از مهم‌ترین سطوح کیفی API برای روغن موتور بنزینی اشاره می‌کنیم.
استاندارد SP
این سطح کیفی در حال حاضر جدیدترین و به‌روزترین نوع روغن به حساب می‌آید که از سال ۲۰۲۰ معرفی شده و می‌تواند حفاظت بیشتر و روانکاری بهتر برای موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم نسل جدید به دنبال آورد.
استاندارد API SN PLUS
این استاندارد در سال ۲۰۱۸ تعیین شده و برای جلوگیری از احتراق زودرس در موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم ایجاد شده است. در واقع این سطح کیفی روغن موتور نوع اصلاح‌شده و ارتقایافته سطح کیفی SN به شمار می‌رود تا هم نیازهای روانکاری موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم را تامین کند و هم تا حد امکان از احتراق زودرس جلوگیری به عمل بیاورد.
استاندارد API SN
کیفیت استاندارد API SN در سال ۲۰۱۰ وارد عرصه شد و برای موتورهایی که با فناوری جدید از این سال به بعد تولید شده‌اند، گزینه مطلوبی به حساب می‌آید. خاصیت ضد رسوب‌گذاری ضد اکسایش، روانکاری مطلوب، عملکرد مناسب در دمای پایین و کاهش مصرف سوخت، از ویژگی‌های روغن‌هایی با استاندارد SN به شمار می‌رود.
استاندارد SM
این سطح کیفی روغن موتور نیز برای خودروهای مدل ۲۰۱۰ به بعد مناسب است، با این تفاوت که فرمول شیمیایی و مواد افزودنی داخل آن نسبت به سطح SN کمی ضعیف‌تر است و قدرت محافظت و پوشش‌دهی به اندازه استاندارد SN را ندارد.
استاندارد SL
این نوع سطح کیفی روغن موتور API برای موتورهای بنزینی مناسب است که فناوری ساخت آنها به سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ مربوط می‌شود. فناوری ساخت بهتر از مدل SJ و هماهنگی با استانداردهای زیست محیطی از ویژگی‌های این سطح کیفی به حساب می‌آیند.
استاندارد SJ
این استاندارد کیفی روغن برای موتورهایی با فناوری ساخت متعلق به سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ مناسب است. در نتیجه بسیاری از خودروهای تولید داخل که از همان موتورهای قدیمی با فناوری سه دهه گذشته استفاده می‌کنند، می‌توانند از این نوع روغن بهره ببرند.
استاندارد SH
فناوری این نوع روغن به موتورهای سال ۱۹۹۶ برمی‌گردد و برای موتورهای جدیدتر خیلی کارایی ندارد. از لحاظ حفاظت از موتور، جلوگیری از اکسیداسیون و رسوب‌گذاری نیز خیلی مطلوب عمل نمی‌کند. با این حال هنوز در کشور ما خودروهای قدیمی وجود دارند که با این با این نوع روغن موتور همخوانی خواهند داشت.
استاندارد SG
این نوع استاندارد متعلق به موتورهای بنزینی با فناوری ساخت سال ۱۹۸۸ و قبل از آن است و از لحاظ خواص ضد اکسایش، ضد رسوب و ضد سایش چندان مطلوب عمل نمی‌کند. اما به هر حال نسبت به سطوح استاندارد کیفی پایین‌تر، در بحث اکسایش و مقاومت در برابر سایش کارکرد بهتری ارائه می‌دهد.
استاندارد SF
این فناوری متعلق به سال ۱۹۸۸ و قبل آن است و برای موتورهای فعلی مناسب نیست. این درجه از روغن موتور خاصیت زیادی در برابر ایجاد رسوب درون موتور خودرو ندارد. ولی از لحاظ مقاومت در برابر اکسید شدن و خواص ضد سایشی نسبت به کیفیت SE در شرایط بهتری به سر می‌برد.
استاندارد SE
روغن‌هایی با درجه کیفی SE برای موتورهای با فناوری قبل از سال ۱۹۷۹ میلادی مناسب است. ماهیت این نوع از روغن مشابه دو سطح قبل آن است با این تفاوت که خاصیت ضد رسوب‌گذاری، ضد اکسایش، ضدزنگ زدگی آن نسبت به سطوح قبلی بالاتر است و خواص بهتری ارائه می‌دهد.
استاندارد SD و SC
این دو سطح کیفی روغن تقریبا هم‌رده هستند، با این تفاوت که روغن‌های SD خواص ضد زنگ بیشتری دارند و پایداری و مقاومت بهتری در برابر اکسایش نشان می‌دهند. روغن SD متعلق به سال ۱۹۷۱ و روغن SC برای موتورهایی با فناوری قبل از سال ۱۹۶۷ طراحی شده است.
استاندارد SB و SA
این دو سطح کیفی روغن جزو ضعیف‌ترین و قدیمی‌ترین روغن‌های موتور به حساب می‌آیند. روغن SA در واقع همان روغن پایه بدون هیچ‌گونه ماده افزودنی است که از نفت خام به دست می‌آید. اما روغن SB دارای مقداری افزودنی است که خواص ضد اکسایش و ضد سایش بیشتری نسبت به روغن پایه با درجه کیفی SA دارد و به هیچ وجه برای خودروهای جدید توصیه نمی‌شود. فناوری روغن SB مربوط به سال ۱۹۵۱ به قبل است و روغن SA به عنوان روغن پایه در سال‌های ۱۹۳۰ و قبل از آن رواج داشت.
استاندارد API برای روغن موتور دیزلی
همان‌طور که اشاره کردیم استاندارد API برای تعیین کیفیت روغن موتورهای دیزلی نیز کاربرد دارد. روغن‌های مختص موتور دیزلی در استاندارد API با حرف C مشخص می‌شوند که یک حرف دیگر نیز به عنوان تعیین سطح کیفیت روغن به دنبال آن درج می‌شود.
در برخی موارد یک عدد نیز به این حروف اضافه می‌شود که نشانگر دسته‌بندی یکسان، اما ارتقای کیفیت آن روغن در همان دسته است. در حال حاضر روغن‌های دیزلی با استانداردهای CA به عنوان روغن پایه تا سطح CK-4 وجود دارد. سطح CK-4 پیشرفته‌ترین نوع روغن دیزلی است که برای موتورهای دور بالای ۴ زمانه دیزل تولید شده و از سال ۲۰۱۷ به بازار آمده است.
تعیین سطح کیفی روغن مناسب
به منظور تعیین سطح کیفی روغن موتور مناسب برای هر خودرو در درجه اول باید به سراغ دفترچه راهنمای ماشین و توصیه‌های شرکت سازنده در این زمینه رفت. برای تعیین نوع روغن مناسب یک موتور دو مقوله باید مد نظر قرار گیرد.
مقوله اول میزان گرانروی و ویسکوزیته آن است که باید دقیقا مطابق با توصیه شرکت سازنده باشد. به عنوان مثال اگر شرکت خودروساز اعلام کرده که حتما در موتور خودرو از روغن با درجه گرانروی 10w40 استفاده شود، نمی‌توان روغن دیگری غیر از آن درون موتور ریخت؛ چراکه باعث آسیب جدی و خرابی زودتر از موعد پیشرانه می‌شود.
اما در مورد سطح کیفی API روغن می‌توان از سطوح کیفی بالاتر از آنچه که شرکت سازنده توصیه کرده است، درون موتور استفاده کرد. به عنوان مثال اگر موتور خودرو شما با سطح کیفی SL تطابق دارد، شما می‌توانید از روغن با درجه کیفی SM یا SN با همان گرانروی استفاده کنید و مشکلی هم برای موتور پیش نمی‌آید.
اما استفاده از سطوح کیفی پایین‌تر نظیر SG برای این موتور مضر است و نباید این کار را انجام داد. بنابراین با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو از همان نوع روغن توصیه‌شده توسط شرکت سازنده برای ماشین خود استفاده کنید تا موتور آن در بهترین شرایط به کار خود ادامه دهد.
نحوه خرید روغن موتور باکیفیت
جهت خرید بهترین روغن موتور برای ماشین ابتدا باید نوع روغن موتور مورد نیاز و مطابق با استانداردهای خودروی خودتان را بشناسید. سپس می‌توانید با مراجعه به نمایندگی شرکت سازنده یا تعمیرکاران مجرب و معتمد در مورد برندهای معتبر روغن موتور تحقیق کنید.
تعمیرکاران و کارشناسان فنی حاضر در نمایندگی شرکت سازنده می‌توانند اطلاعات دقیقی در مورد انتخاب و خرید روغن باکیفیت برای موتور خودرو به شما بدهند. می‌توانید روغن مورد نظر را از نمایندگی شرکت سازنده تهیه کنید یا به تعویض روغنی‌ها و مراکز سرویس خودرو معتبر مراجعه کنید.
هرگز و به هیچ عنوان برای تعویض روغن موتور از مراکز تعویض روغنی که نمی‌شناسید و به آنها اعتماد ندارید، روغن موتور تهیه نکنید؛ چراکه احتمال عرضه روغن تقلبی در این مراکز بسیار زیاد است. خصوصا در شرایط فعلی با توجه به گران بودن روغن‌های اورجینال خارجی در بازار ایران، زمینه برای سودجویان و کلاهبرداران به منظور عرضه روغن‌های تقلبی در ظروف اورجینال و به اسم روغن اصلی بسیار زیاد است.
بنابراین هرگز روغن موتور خودرو به‌ویژه روغن‌های خارجی برندهای جهانی را از مراکز متفرقه تهیه نکنید، زیرا نحوه تشخیص روغن موتور تقلبی اصلا کار آسانی نیست و صرفا باید از مراکز معتبر خرید کرد تا از عواقب خطرناک استفاده از روغن تقلبی دور ماند.
نتیجه گیری
شاخص API یکی از معتبرترین شاخص‌های تعیین‌کننده سطح کیفی روغن موتور در ایران و سایر کشورهای جهان به حساب می‌آید. هنگامی که قصد انتخاب روغن موتور مناسب برای خودرو را دارید، سعی کنید ابتدا از تطابق ویسکوزیته روغن با استاندارد موتور خودرو مطمئن شوید.
سپس با توجه به قدمت فناوری ساخت موتور از روغن‌هایی استفاده کنید که سطح کیفی شاخص API آنها مطابق با توصیه شرکت سازنده یا بالاتر باشد تا عمر موتور خودرو افزایش پیدا کند و ایراداتی مثل یاتاقان زدن، روغن‌سوزی، کم کردن بیش از حد روغن، ضعیف شدن رینگ و پیستون، خرابی سوپاپ‌ها و مواردی از این دست برای موتور پیش نیاید.
همچنین روغن مناسب با شاخص API بالا می‌تواند در رسوب‌زدایی و تمیز نگه داشتن اجزای داخلی موتور و در نتیجه افزایش عمر آن بسیار تاثیرگذار باشد.
سوال های متداول
آیا خودرو من نیاز به روغن موتور سطح کیفی API SP دارد؟
سطح کیفی API SP به‌تازگی معرفی شده است و برای خودروهای مدرن با فناوری ساخت موتور بسیار جدید کاربرد دارد. بنابراین با توجه به آنکه اکثر موتورهای خودرو موجود در بازار کشورمان از فناوری ساخت قدیمی‌تر متعلق به حداقل یک دهه پیش یا قبل‌تر از آن استفاده می‌کنند، بنابراین به طور الزامی نیازی به استفاده از روغن‌هایی با سطح کیفی API SP نیست.
با این حال این سطح از روغن‌ها به دلیل خواص فوق‌العاده و کیفیت بالا می‌توانند برای موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم جدید نظیر محصولات چینی که در بازار ایران این روزها زیاد هستند، مورد استفاده قرار گیرند و عمر موتور را افزایش دهند. البته لازم است تاکید کنیم که شما فقط باید همان نوع روغنی را استفاده کنید که شرکت سازنده و نمایندگی آن تاکید کرده است.
اگر قصد دارید سطح کیفی روغن مورد استفاده‌تان را افزایش دهید و آن را به SP برسانید، حتما قبل از انجام این کار به نمایندگی مراجعه کنید و از کارشناس فنی نمایندگی تاییدیه این کار را بگیرید. اگر کارشناس فنی شرکت خودروساز این اقدام را تایید نکرد، پس به هیچ وجه از این روغن موتور استفاده نکنید، چراکه احتمال آسیب رسیدن به موتور وجود دارد.
بالاترین سطح کیفی API برای موتورهای بنزینی چیست؟
بالاترین رتبه کیفی روغن API برای موتورهای بنزینی در حال حاضر شاخص SP است که از سال ۲۰۲۰ به بازار آمده و هنوز خیلی در ایران و سایر کشورهای جهان جا نیفتاده است. این نوع روغن‌ها برای موتورهای توربوشارژ تزریق مستقیم جدید کاربرد دارند و موتورهای قبل از سال ۲۰۲۰ نیازی به استفاده از این نوع روغن ندارند.
روغن درجه API SL چیست؟
این سطح کیفی API برای موتورهای بنزینی مناسب است که فناوری ساخت آنها به سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ مربوط می‌شود. افزودنی‌های بهتر از مدل SJ و هماهنگی با استانداردهای زیست محیطی از ویژگی‌های این سطح کیفی به حساب می‌آیند.
آخرین رتبه‌بندی API چیست؟
آخرین رتبه‌بندی استاندارد API برای روغن موتورهای بنزینی شاخص SP است. برای موتورهای دیزلی نیز تاکنون شاخص CK-4 از سال ۲۰۱۷ به عنوان آخرین رتبه‌بندی API مطرح بوده است.
روغن موتور SL بهتر است یا SM؟
با توجه به فناوری ساخت جدیدتر روغن موتور SM به علاوه بهره‌مندی از خواص ضد اکسایش، ضد رسوب، مقاومت در برابر حرارت، ضد سایش بودن باید گفت که روغن موتورهای با سطح کیفی SM نسبت به روغن موتور SL کیفیت بالاتری دارند و بهتر می‌توانند از موتور خودرو محافظت کنند.
نویسنده: حسین باباپور
