مهم ترین نوآوری های تاریخ فرمول یک

دنیای فرمول یک به عنوان بالاترین سطح خودرویی، همیشه شاهد اختراعات و نوآوری‌های زیادی بوده است. گاهی برخی از این نوآوری‌ها، به عنوان یک موضوع نه‌چندان پررنگ ظاهر شده‌اند و در بعضی از مواقع هم، این اختراعات اثرات زیادی در این رشته ورزشی داشته‌اند. ضمن اینکه معمولا تمام نوآوری‌های فرمول یک بعد از مدتی در خودروهای خیابانی و تولید انبوه نیز ظاهر می‌شوند. در اینجا نگاهی داریم به ۱۰ مورد از مهم‌ترین نوآوری‌های تاریخ فرمول یک.

موتور عقب

در سال ۱۹۵۹ بود که برای اولین بار، موتور خودرو فرمولا وان در عقب آن قرار گرفت. این کار با خودرو کوپر T51 اتفاق افتاد و باعث شد که این ماشین مسابقه بتواند به لطف تقسیم وزن بهتر و همچنین چسبندگی بیشتر عقب، در مسابقات به مقام نخست برسد. ضمن اینکه در این حالت، وزن خودرو نیز به خاطر حذف گاردان بلند و اتصالات آن، کمتر شد. قابل ذکر است که در دهه ۳۰ میلادی، اتویونیون برای اولین بار این سیستم را در قالب یک طرح مفهومی، ارائه کرد. از آن سال همچنان موتور خودروهای فرمول یک، در عقب قرار دارد.

شاسی مونوکوک

شاسی مونوکوک که به نام یکپارچه نیز شناخته می‌شود، امروزه در حجم وسیعی در ساخت انواع خودرو، کاربرد دارد. اولین بار در سال ۱۹۶۲، شاسی مونوکوک با لوتوس ۲۵ در مسابقات فرمول یک معرفی شد. این اتفاق باعث شد که این خودرو به لطف بدنه و شاسی یکپارچه خود، هم هندلینگ بهتری در عبور از مسیر و هم در صورت تصادف، ایمنی بالاتری نسبت به خودروهای قبل از خود که دارای شاسی جدا از بدنه بودند، داشته باشد. ضمن اینکه به خاطر ساخته شدن شاسی و بدنه از آلومینیوم، وزن کمتری نیز نسبت به اتاق‌های قبلی داشت. شاسی مونوکوک آن را سریع‌تر کرده بود.

بال عقب و جلو

لوتوس در سال ۱۹۶۸، در مسابقات موناکو با خودرو برلیانت 49B حاضر شد که تفاوت زیادی با دیگر رقبا داشت و آن هم وجود یک بال در عقب و بالچه‌هایی جلوی آن بود. رانندگی این خودرو را گراهام هیل بر عهده داشت و توانست برنده مسابقه شود. این باله‌ها در مقایسه با اسپویلرهایی که بعدها روی کار آمدند، کوچک بودند و اثر آیرودینامیکی کمتری داشتند، اما باز هم در مقایسه با دیگر خودروها، کارایی خود را به خوبی نشان دادند.

نیروی رو به پایین

لوتوس که ایده نصب بالچه‌های کوچک در جلو و یک بال بزرگ در عقب خودرو را اجرایی کرده و به خوبی  نتیجه گرفته بود، در سال ۱۹۷۷ با استفاده از اسپویلر بزرگ در عقب و جلو، خودرو خود را به کلی از دیگر رقبا و شرکت‌کننده‌ها متمایز کرد. این خودرو تایپ ۷۹ نام گرفت و توانست لوتوس را در سال ۱۹۷۸ به مقام قهرمانی تیمی و فردی برساند. رانندگی این خودرو را ماریو آندرتی برعهده داشت. اسپویلرهای عقب و جلو و کانال‌های دو طرف بدنه، نیروی رو به پایین عظیمی ایجاد می‌کردند تا خودرو بتواند در سرعت‌های بالا، پایداری بیشتری داشته باشد و پیچ‌ها را با سرعت بیشتری طی کند. همین عامل منجر به پیروزی راحت این خودرو در مسابقات سال ۱۹۷۸ شد. در واقع با ساخت این خودرو بود که چهره ماشین‌های فرمولا ۱ به کلی تغییر کرد و تا امروز، خودروهای این رشته ورزشی از این سبک طراحی استفاده می‌کنند.

توربوشارژر

ورود توربوشارژر به دنیای فرمولا وان در سال ۱۹۷۷، توسط رنو با خودرو RS01 اتفاق افتاد. پیشرانه این خودرو با ۱.۵ لیتر حجم به صورت V6 طراحی شد و با وجود مشکلاتی که داشت، نتوانست درخششی برای رنو به همراه داشته باشد. هرچند که همین موتور با خودرو آلپاین A442B  توانست پیروز مسابقات لمانز همان سال شود. شرکت‌های دیگر شرکت‌کننده در فرمول یک، تا چندین سال به دنبال استفاده از توربو در موتورهای خود نبودند و کم‌کم با قابل‌اعتمادتر شدن این موتورها زیر فشار سنگین مسابقات، دیگران نیز به دنبال پرخوران کردن موتورهای خود رفتند.

خودرو پروانه دار

تیم برابهام در سال ۱۹۷۸ دست به کارهای عجیبی روی خودرو خود زد و آن را با نام BT46B به پیست فرستاد. این اقدامات در سایه دور زدن یک سری از قوانین فرمول یک انجام گرفت و بعد از آن، ممنوعیت‌هایی برای تکرار این تغییرات اعمال شد. پیشرانه این خودرو، از ساخته‌های آلفارومئو، با ۱۲ سیلندر خوابیده، ۳ لیتر حجم و ۵۲۰ اسب بخار قدرت بود. از مشکلات این موتور، مصرف سوخت بالا و وزن زیادش بود که رکوردهای آن را پایین می آورد. با این وجود، برابهام BT46B که به fan car شناخته می‌شود، توانست به لطف داشتن یک فن در عقب، پیشرانه خنک‌تری داشته باشد. اما کارکرد اصلی این پروانه در ایجاد نیروی رو به پایین در قسمت عقب خودرو بود که باعث می‌شد، ماشین فرمول یک برابهام بتواند با سرعت بیشتری پیچ‌های مسیر را طی کند. از این رو نیکی لائودا توانست در مسابقه اول، حدود نیم دقیقه سریع‌تر از بقیه به خط پایان برسد که فاصله زمانی قابل توجهی بود.

شاسی مونوکوک و فیبرکربن

در سال ۱۹۸۱، مک‌لارن MP4/1 به عنوان اولین خودرو فرمول یک که شاسی یکپارچه فیبرکربنی داشت، معرفی شد. فیبرکربن از آلومینیوم سبک‌تر است و استقامت بیشتری در برابر تحمل تنش‌های وارده دارد. نسخه بعدی این خودرو که MP4/2 نام داشت، توانست ۵ رکورد مختلف به جای بگذارد و در ۲۲ مسابقه برنده باشد. امروزه فیبرکربن در اکثر خودروهای اسپرت و سوپراسپرت به شکل وسیعی استفاده می‌شود.

گیربکس نیمه اتوماتیک

با افزایش قدرت پیشرانه‌ها و سریع‌تر شدن خودروها، خطای رانندگان در حین تعویض دنده بیشتر شده بود و همچنین خرابی در گیربکس های دستی H شکل نیز بیشتر دیده می‌شد. از این رو لازم بود تا فکری برای حل این مشکل نیز شود. فراری در سال ۱۹۸۹ با مدل 640، گیربکس نیمه اتوماتیکی را معرفی کرد که تعویض دنده آن با پدال‌های پشت فرمان انجام می‌شد. این کار سرعت عمل راننده را بسیار بالا برد و از طرفی، تعویض دنده‌های اشتباه را نیز کاهش داد. به این ترتیب، گیربکس‌های سکوئنشال (ترتیبی) نیمه اتوماتیک، به یک بازیگر مهم دنیای فرمول یک تبدیل شدند.

سیستم تعلیق فعال

سیستم تعلیق فعال در فرمول یک از نوآوری‌های مهندس معروف لوتوس، کالین چاپمن است. این تکنولوژی ابتدا در سال ۱۹۸۷ و به صورت سیستم آنتی دایو (ضد بلند شدن دماغه جلو) و آنتی اسکات (ضد خوابیدن محور عقب) معرفی شد و اولین پیروزی با این خودرو توسط آیرتون سنا به دست آمد. اما سیستم پیشرفته این تکنولوژی که به راننده اجازه می‌داد تا ارتفاع خودرو را تنظیم کند و همچنین خود سامانه، تنظیم سیستم تعلیق را به طور خودکار انجام دهد، در دهه ۹۰ میلادی معرفی شد. این نوآوری باعث شد تا خودرو تعادل بسیار بهتری در مسیر داشته و همچنین سرعتش نیز بالاتر باشد. قابل ذکر اینکه استفاده از این سیستم بارها در طول مسابقات فرمول یک، ممنوع و آزاد شده است.

هیلو

یکی از مهم‌ترین اختراعات دهه اخیر در زمینه ایمنی راننده در مسابقات فرمول یک، هالو است که از برخورد اشیا پرتاب‌شده به سر راننده در تصادفات، جلوگیری می‌کند. بحث افزایش ایمنی راننده از دهه ۷۰ میلادی شروع شد، اما با مرگ دلخراش آیرتون سنا، این موضوع اهمیت بسیار بیشتری پیدا کرد. یکی از اتفاقاتی که در تصادفات فرمول یک رایج است، پرتاب شدن اشیا و وسایل خودروها به اطراف است که می‌تواند به سر رانندگان نیز برخورد کند. هیلو به عنوان یک حلقه در بالا و اطراف سر راننده از این اتفاق جلوگیری می‌کند. این وسیله از زمان معرفی در سال ۲۰۱۸ تا تا امروز، چندین نجات بزرگ را به نام خود ثبت کرده است.

نویسنده: علیرضا داودی