هیجان پاشنه آشیل بازارها از جمله بازار خودرو در ایران است. این اتفاق در بازارهایی که قابلیت نقد شوندگی سریع دارند از جمله طلا، ارز، سکه و خودرو بیشتر از سایر بازارها دیده می‌شود. مصداق‌ها یا بهتر بگوییم، بهانه‌ها هم در این‌باره بسیار زیاد است.
هیجان در واقع رفتارهای دستپاچه خریداران و فروشندگانی است که به دلایل مختلفی از جمله بی‌اعتمادی به چشم‌انداز اقتصاد، شرایط سخت معیشت، نااطمینانی از اوضاع و احوال اقتصادی سیاسی و اجتماعی معاملاتی را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به قصد درآمدزایی انجام می‌دهند که در اصطلاح اقتصاد، انتظار تورمی ایجاد می‌کنند.
آدرس‌های غلط در بازار خودرو
تصور کنید برای خرید یک خودروی معمولی به یکی از نمایشگاه‌های فروش ماشین مراجعه می‌کنید. قیمت خودرو مورد نظر خودتان را جویا می‌شوید و بعد از شنیدن رقم شاید با خودتان فکر کنید این قیمت با بودجه فعلی شما همخوانی ندارد. درست در همین زمان است که با انبوهی از توصیه‌ها و هشدارهایی از این دست مواجه می‌شوید: «قبل از انتخابات با این قیمت خرید نکنی بعد از انتخابات باید چند برابر هزینه کنی»، « معلوم نیست مذاکره به کجا برسه، دلار داره می‌رسه به 40 هزار تومن! (عدد فرضی) شک نکن تا چند ماه دیگه همین ماشین 10 تومن گرون‌تر می‌شه»، « یکی دوماه بذار زیر پات باشه بعد با سود بفروشش»!
خودرو برای سرمایه گذاری نیست
حالا چند سوال ساده اما مهم؛ «هیجان» چه تاثیری بر قیمت‌ها در بازاری مانند خودرو دارد؟ خودرو یک کالای مصرفی است یا گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری؟ رفتار اقتصادی خریداران و فروشندگان، همان‌ها که در اصطلاح عام «دلال» شناخته شناخته شده‌اند با قیمت‌ها چه می‌کند؟
پیدا کردن پاسخی روشن برای این پرسش‌ها ابهام‌های بسیاری را حل می‌کند. آن وقت است که می‌توان فهمید چرا با وجود رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید بسیاری از دهک‌های جامعه که حالا کرونا هم اوضاعشان را وخیم‌تر کرده، سرمایه‌گذاری در بازار خودرو جایگاه دوم بازده سرمایه‌گذاری را پس از بازار سرمایه به خود اختصاص داده است.
ماراتن بازار خودرو و بورس در جذب سرمایه
در هفت ماهه ابتدایی سال گذشته بازدهی سرمایه‌گذاری در بازار خودرو 147 درصد اعلام شد. در همین بازه زمانی بازار سرمایه در جایگاه اول سرمایه‌گذاری قرار گرفت و با 168 درصد بازدهی اقبال بیشتری برای سرمایه‌گذاری پیدا کرد. اما نکته قابل تامل آن است که بازار خودرو حتی گوی سبقت را از بازار طلا، سکه و ارز هم دزدیده است. پس سوال مهمی که شاید از فرط تکرار لوث شده باشد آن است که چرا مردم باید روی خودرو سرمایه‌گذاری کنند؟
یک پاسخ ساده و دم‌دستی به این پرسش، این جمله کوتاه اما خطرناک است: «باید ارزش دارایی خود را حفظ کنیم»! این جمله رمز یک آشوب بزرگ است. همان آشوبی که پراید هفت میلیون و 600 هزار تومانی را ناگهان به 20 میلیون تومان رساند. اما آن زمان هیچ‌کس تصور نمی‌کرد حالا این خودرو که حتی از پایین‌ترین استاندارهای کیفی هم برخوردار نیست از مرز 100 میلیون تومان عبور کرده باشد.
چه کسی پراید را گران کرد؟
در این‌باره می‌توان مصداقی‌تر صحبت کرد. سال 99 قیمت کارخانهای یک پراید 111 رقمی در حدود 60 میلیون تومان بود، اما برخی موفق شدند از نبود نظارت و رانت موجود در این بازار استفاده کنند و همین خودرو را با 87 میلیون تومان سود به قیمت 148 تومان در بازار بفروشند. یعنی یک اقدام دلالانه در کمتر از یک سال ( از زمان ثبت نام تا زمان تحویل خودرو) موجب شد قیمت پراید از 60 به 148 میلیون تومان برسد! در واقع قیمت اصلی پراید مدل 111، حدود 60 میلیون تومان بوده، اما فردی تصمیم می‌گیرد به جای استفاده مصرفی از پراید روی آن سرمایه‌گذاری کند و با سوء استفاده از نبود نظارتی که باید از سوی سازمان‌های متولی وجود داشته باشد، قیمتی غیرواقعی ایجاد می‌کند.
شاید تا این بخش از گزارش تا حدی متوجه شده باشیم که هیجان چه بلایی بر سر بازار خودرو در ایران آورده است. اتفاق بدتر آن است که در چنین بازاری فروشندگان یا همان دلالان از قانون انتظار تورمی استفاده می‌کنند. یعنی به هیچ عنوان از ارزان شدن قیمت خودروها استقبال نمی‌کنند حتی اگر بدانند این افزایش قیمت غیر منطقی و برخلاف دودوتا چهارتای اقتصادی است.
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی تعارف را کنار گذاشته‌اند و می‌گویند: ریشه اصلی بلبشو در بازار خودرو نرخ‌گذاری دستوری است.
سیاستی که موجب شده گروه عظیمی از جامعه خواسته و ناخواسته به دلال تبدیل شوند و یک شبه نبض بازار خودرو را به دست بگیرند.
چه باید کرد؟
بسیاری از آگاهان اقتصادی بر این باور هستند که سزای گران‌فروشی همیشه نخریدن نیست، چرا که در بسیاری از مواقع با یک استراتژی درست می‌توان بازارها را مجبور به اطاعت کرد. اما راهکار چیست؟ آگاهی از چند نکته ساده و کابردی می‌تواند جلوی موج‌های سنگین قیمتی در بازار خودرو را بگیرد. نکته اول این است که برای خرید و فروش خودرو حتما با افراد زبده مشورت کنید. نکته بعدی اینکه بدانیم خودرو کالایی برای سرمایه‌گذاری نیست، یک ماشین خوب قرار است آسایش و راحتی شما را فراهم کند پس اگر به دنبال سرمایه‌گذاری هستید می‌توانید سری با بازار سرمایه بزنید، اوراق بخرید یا در نهایت بازار طلا و سکه را امتحان کنید.
نویسنده: فرشته بهروزی
