همه چیز درباره ترمز ABS

ترمز ABS یا همان ترمز ضد قفل امروزه به یکی از اجزای ضروری سامانه ترمز خودروهای جدید تبدیل شده است. حتی برخی خودروهای قدیمی نظیر پراید نیز به این سامانه مجهز هستند؛ ترمز ای بی اس پراید موجب ارتقا امنیت این خودرو و افزایش کنترل‌پذیری آن شده است. سیستم توزیع الکترونیکی نیروی ترمز یا ترمز ای بی دی نیز جزو سیستم‌های متوقف کننده خودرو به شمار می‌آید که در کنار سامانه ضد قفل ABS به انجام وظیفه مشغول است.

مخترع ترمز ای بی اس که در ابتدا با عنوان ترمز ضد لغزش شناخته می‌شد، شرکت وستینگ هاوس است که نخستین بار این سامانه را در ترمز قطارهای شرکت‌های راه‌آهن آمریکا به کار بست. در اوایل دهه ۱۹۵۰ میلادی نیز شرکت «دانلوپ ماکسارت» فناوری ترمز ABS را وارد بازار خودرو کرد.

در ادامه با خودرو ۴۵ همراه باشید تا اطلاعات جامعی پیرامون عملکرد سامانه ترمز خودرو و به ویژه طرز کار ترمز ABS و انواع سیستم ترمز خودرو به اطلاع شما برسانیم.

نحوه کار سیستم ترمز خودرو

اساس کارکرد سیستم ترمز خودروهای جدید بر انتقال نیروی پای راننده از طریق سامانه هیدرولیکی به لنت‌های ترمز استوار است. پس از فشرده شدن پدال توسط پای راننده، سوپاپ خلا بوستر فعال شده و هوای پشت دیافراگم آن توسط نیروی موتور مکیده می‌شود. خلاء نسبی حاصل سبب تقویت چند برابری نیروی وارده از پای راننده خواهد شد؛ در ادامه نیروی حاصل به روغن ترمز در سیلندر اصلی پمپ وارد شده و سپس از طریق لوله‌های باریک حاوی روغن به سمت لنت‌ ترمز خودرو منتقل می‌شود و آنها را به دیسک ترمز یا کاسه چرخ می‌فشارد تا خودرو از حرکت باز ایستد.

دلیل استفاده از ترمز ABS

یکی از معایب سیستم‌های قدیمی‌تر ترمز خودرو، قفل شدن چرخ‌ها به ویژه هنگام ترمزگیری شدید روی سطوح لغزنده و در نتیجه کاهش کنترل‌پذیری اتومبیل در این مواقع است که امکان تصادف و حوادث ناگوار را افزایش می‌دهد. عملکرد ترمز ای بی اس موجب انتقال منقطع فشار روغن ترمز به لنت‌ها شده و در نتیجه مانع قفل شدن چرخ‌ها در هنگام ترمزگیری شدید می‌شود.

اجزای ترمز ABS

• سنسورهای سرعت

سنسورهای سرعت‌سنج معمولا در نزدیکی محور متصل به چرخ‌ها نصب شده و هر گونه تغییر سرعت ناگهانی در چرخ‌ها را تشخیص و به سیستم کنترل‌گر اطلاع می‌دهند.

• سوپاپ‌ها

در هر لوله ترمز یک سوپاپ وجود دارد که بسته به شرایط می‌تواند باز یا بسته باشد. حالت سومی نیز وجود دارد که در آن سوپاپ‌ها نقش دفع‌کننده و کاهنده نیروی ترمز را ایفا می‌کنند.

• پمپ

پس از کاهش فشار سیستم ترمز توسط سوپاپ‌ها، نیاز به افزایش مجدد آن وجود دارد که این کار توسط پمپ ترمز انجام می‌شود.

• کنترل‌کننده

این قطعه در واقع رایانه سیستم است و وظیفه تجزیه تحلیل اطلاعات ارسالی از سوی سنسورها، نظارت بر عملکرد سایر اجزا و ارسال دستورالعمل‌های لازم به آنها را بر عهده دارد.

نحوه عملکرد ترمزABS

درست پیش از لحظه قفل شدن چرخ‌ها، کاهش سرعت شدیدی در آنها به وجود می‌آید و کنترل‌گر همواره با بررسی اطلاعات دریافتی از سنسورها سعی در شناسایی این‌گونه تغییرات ناگهانی سرعت دارد. سرعت توقف چرخ در حال قفل شدن حدود پنج برابر بیشتر از شتاب منفی خودرو خواهد بود؛ تحت چنین شرایطی، کنترل‌کننده وارد عمل شده و به واسطه سوپاپ‌ها فشار ناشی از نیروی روغن ترمز بر لنت‌ها را در کسری از ثانیه کاهش می‌دهد تا لنت از دیسک جدا شده و سرعت دوران چرخ‌ها دوباره افزایش یابد. سپس جهت جلوگیری از افزایش بیش از حد سرعت خودرو، مجددا فشار ترمز را روانه لنت‌ها کرده تا از نرخ افزایش سرعت چرخ بکاهد.این عملیات قطع و وصل نیروی ترمز حدودا تا ۱۵ مرتبه در یک ثانیه اتفاق می‌افتد.

بدین ترتیب از توقف یکباره و یا همان قفل شدن تایرها طی بازه زمانی کوتاه جلوگیری به عمل می‌آید. لازم به ذکر است که هم‌زمان با عملکرد ترمز ای بی اس نوعی تکان‌های ضربان مانند ناشی از باز و بسته شدن سوپاپ‌ها، در کف پای راننده احساس خواهد شد.

چرا ABS مهم است؟

ترمز ای بی اس به دلیل اینکه یک یاز مهمترین قطعات خودرویی محسوب می‌شود، موجب توقف بهتر و ایمن‌تر خودرو به ویژه در جاده‌های لغزنده می‌شود اما با این حال، برخی افراد از نوع عملکرد آن راضی نبوده و اقدام به قطع ترمز ABS می‌کنند. با وجود آنکه این کار اصلا توصیه نمی‌شود، اما باید گفت که کارشناسان موسسه بیمه و ایمنی بزرگراه‌های آمریکا طی یک سری پژوهش در سال ۱۹۹۶ به این نکته پی بردند که میان احتمال تصادف خودروهای مجهز به سیستم ترمز ABS و اتومبیل‌های فاقد این سامانه، تفاوت زیادی با یکدیگر ندارد و نکته جالب اینجاست که سرنشینان خودروهای دارای ترمز ای بی اس با صدمات نسبتا شدیدتری در تصادفات روبرو می‌شوند.

دلایل متعددی به منظور توجیه این مسئله از سوی کارشناسان ارائه شد که مهم‌ترین آنها بر عدم آشنایی کامل و استفاده صحیح رانندگان از ترمز ای بی اس دلالت داشت. به نظر می‌رسد برخی از رانندگان تکنیک ترمزگیری پی در پی که در اتومبیل‌های فاقد سامانه ترمز ضدقفل کاربرد دارد را به کار می‌گیرند و به محض احساس تکان‌های ضربانی در پدال، آن را رها می‌کنند. از سوی دیگر به دلیل آن‌که خودروهای دارای ترمز ای بی اس از قابلیت فرمان‌پذیری و هدایت‌شوندگی حین فشردن پدال ترمز برخوردار هستند، رانندگان پس از ترمزگیری با این اتومبیل‌ها دستپاچه شده و از جاده خارج می‌شوند.

با همه این تفاسیر ترمز ABS برای توقف ایمن‌تر و پایداری بیشتر خودرو مفید است و امروزه تقریبا همه خودروهای تازه ساخت به آن مجهز می‌شوند. در پایان توصیه می‌شود به منظور عیب‌یابی ترمز ABS  حتما به تعمیرگاه‌های مجاز و معتبر مراجعه کنید. همچنین برخی مراکز اقدام به تبدیل ترمز معمولی به ABS می‌کنند که به دلیل حساسیت سامانه ترمز و نقش اساسی آن در حفظ امنیت جانی سرنشینان، توصیه می‌کنیم حتی‌الامکان ترمزهای خودرو را از حالت استاندارد خارج نکنید.

نویسنده: حسین باباپور