فهرست مطالب
با فعال شدن «مکانیسم ماشه»، بازار خودرو که ماه‌هاست میان رکود و تورم دست‌به‌گریبان است، دوباره ملتهب شد. حجم معاملات پایین مانده و افزایش‌های یکی‌دو روز اخیر بیش از آن‌که از جهش واقعی تقاضا ناشی شود، ریشه در هیجان و انتظارات دارد. پرسش اصلی خریداران این است: در چنین فضای پر‌ابهامی، چه استراتژی خریدی کم‌ریسک‌تر است؟
آرامش نسبی کوتاه‌مدت
برخلاف سال‌هایی که بازار خودرو جلوتر از نرخ ارز حرکت می‌کرد، اکنون کشش جهش سنگین دیده نمی‌شود. طی یک‌سال اخیر با وجود رشد ارز، بسیاری از مدل‌ها تنها ۳ تا ۱۰ درصد رشد کرده‌اند و حتی برخی وارداتی‌ها و برقی‌هایی که با برچسب‌های نامعقول عرضه می‌شدند، عقب‌نشینی قیمتی داشته‌اند. بنابراین در افق کوتاه‌مدت، بازار بیشتر «واکنش نمایشی» به خبرها نشان می‌دهد تا تبعیت از متغیرهای بنیادی.
ریسک‌های میان‌مدت و بلندمدت
با این حال، اگر نرخ ارز به سطوح بالاتر از ۱۱۰ هزار تومان برسد، «تکمیل جهش» قیمتی دور از ذهن نیست. افزایش هزینه‌های واردات و حمل، تغییر احتمالی تعرفه‌ها و رشد قیمت قطعات می‌تواند، قیمت تمام‌شده خودرو را بالا ببرد. هم‌زمان صنعت خودرو با تحریم‌ها، محدودیت‌های انرژی، زیان انباشته خودروسازان و بدهی قطعه‌سازان مواجه است؛ مجموعه‌ای از عوامل که هر کدام می‌تواند محرک موج‌های بعدی باشد.
عرضه: بهتر از ۱۳۹۷، اما شکننده
در قیاس با شوک‌های سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، وابستگی گسترده‌تر به چین و مسیرهای متنوع‌تر تامین، شدت ضربه‌ها را کاهش داده است. بااین‌همه، بهترین سناریو فعلی «حفظ وضع موجود» است؛ سناریویی شکننده و بدون تضمین. سهم ۷۰ تا ۸۰ درصدی دو خودروساز بزرگ، یعنی ایران خودرو و سایپا از بازار، به این معناست که هر اختلالی در تولید آنان می‌تواند به‌سرعت به جهش قیمتی در کل بازار سرریز شود. بنابراین تصمیم خریدار باید بر فرض «ثبات ناپایدار» بنا شود، نه بر امید به ریزش‌های عمیق.
تمایز مصرف از سرمایه‌گذاری
راهبرد خرید خودرو برای مصرف شخصی با سرمایه‌گذاری متفاوت است. اگر مصرف‌کننده واقعی هستید، اکنون، پیش از هم‌ترازی کامل قیمت‌ها با ارز، می‌تواند زمان مناسبی برای خرید ماشین باشد، به‌ویژه در سگمنت‌هایی که عرضه کافی است. اما برای سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، بازار جذابیت چندانی ندارد؛ بازدهِ محتمل، محدود و ریسک سیاستی بالا است. تنها اگر تولید، مونتاژ یا واردات با محدودیت جدی روبه‌رو شود و عرضه ناگهان افت کند، خودرو دوباره می‌تواند نقش پررنگ‌تری به‌عنوان دارایی سرمایه‌ای بازی کند.
اصول خرید کم‌ریسک برای خریداران
برای کاهش ریسک، این اصول عملی را در نظر بگیرید:
اعتبار عرضه‌کننده: به سراغ شرکت‌هایی بروید که در ایفای تعهدات خوش‌سابقه‌اند و شبکه خدمات پس از فروش فعالی دارند.
کاهش وابستگی ارزی: مدل‌هایی را بخرید که سهم وارداتیِ قطعاتشان کمتر است یا به‌صورت داخلی تولید انبوه می‌شوند.
انضباط قراردادی: خرید خودرو تنها با قرارداد رسمیِ شفاف، تعیین مهلت تحویل، خسارت تاخیر و دریافت ضمانت‌نامه معتبر قابل قبول است.
پرهیز از پیش‌خریدهای مبهم: در طرح‌هایی با قیمت نهایی نامعلوم یا شروط یک‌طرفه شرکت نکنید.
دست‌دومِ کارشناسی‌شده: در بازار رکودی، خودروهای کم‌کارکرد با کارشناسی بدنه و فنی و استعلام سوابق، می‌توانند نسبت ارزش‌به‌قیمت بهتری داشته باشند.
کدام خودروها ریسک خرید بیشتری دارند؟
در شرایط فعلی، خودروهای وارداتی لوکس و برخی ماشین‌های برقی، که همچنان فاصله معناداری با ارزش ذاتی دارند، برای خرید هیجانی مناسب نیستند. در مقابل، سدان‌ها و کراس‌اوورهای پرفروش داخلی با دسترسی بهتر به قطعات و شبکه خدمات، ثبات نسبی بیشتری نشان می‌دهند. اگر بودجه محدود است، دنبال «مدل‌های پرتیراژِ کم‌استهلاک» باشید تا ریسک خواب سرمایه و هزینه نگه‌داری را کاهش دهید.
سیگنال‌های سیاستی و اثر بر قیمت خودرو
از منظر سیاست‌گذاری، پرهیز از ممنوعیت واردات، حتی اگر حجم واردات ناچیز باشد، اهمیت دارد؛ زیرا چنین ممنوعیتی سیگنال تورم‌زا به بازار می‌دهد و انتظارات افزایشی را تقویت می‌کند. در مقابل، باید روی بدترین سناریو برنامه‌ریزی کرد: تسهیل تامین قطعات، پایداری انرژی و نقدینگی زنجیره تامین برای رسیدن به تولید سالانه حدود ۱.۳ میلیون دستگاه. استفاده از ارزهای سرگردان خارج از کشور برای استمرار واردات و مونتاژ نیز می‌تواند جلوی خلا عرضه و جهش‌های هیجانی را بگیرد.
جمع‌بندی: انتظارِ محتاطانه
بازار خودرو پس از فعال شدن مکانیسم ماشه در وضعیت «انتظار محتاطانه» قرار دارد؛ نه ظرفیت جهش آنی دارد و نه تضمین ثبات بلندمدت. خریدار هوشمند، مصرف را از سرمایه‌گذاری جدا می‌کند، به کیفیت قرارداد و سابقه عرضه‌کننده حساس است و از دنباله‌روی موج‌های هیجانی پرهیز می‌کند. در این بزنگاه، انتخاب‌های کم‌وابسته به ارز همراه با قراردادهای شفاف و مشخص، بهترین سپر در برابر نااطمینانی‌اند.
نویسنده: میلاد قزللو
