بازار خودرو ایران این روزها درگیر پدیده‌ای پیچیده و نگران‌کننده است؛ کاهش محسوس تقاضا که بسیاری آن را نشانه‌ای از آغاز یک رکود عمیق و ساختاری می‌دانند. برخلاف گذشته که خودرو یک کالای مورد توجه سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان بود، اکنون نشانه‌های آشکاری از سرد شدن بازار به چشم می‌خورد؛ مسئله‌ای که نه از کمبود عرضه، بلکه از نبود تقاضای واقعی ناشی شده است.
دلایل کاهش تقاضا و خرید خودرو
با افزایش بی‌وقفه قیمت خودروهای داخلی که حالا بسیاری از مدل‌ها را در محدوده‌ای بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان قرار داده، بخش بزرگی از خریداران سنتی – یعنی خانوارهای طبقه متوسط و پایین – عملاً از چرخه خرید خارج شده‌اند. آن‌ها یا قدرت خرید خود را از دست داده‌اند یا ترجیح می‌دهند خرید خود را به آینده موکول کنند به امید آنکه وضعیت اقتصادی بهبود یابد. در چنین شرایطی، تقاضای مصرفی که موتور محرک بازار محسوب می‌شود، به شدت افت کرده است.
از سوی دیگر، خودرو دیگر برای بسیاری از سرمایه‌گذاران و واسطه‌ها کالای جذابی محسوب نمی‌شود. زمانی اختلاف زیاد بین قیمت کارخانه و بازار سودهای قابل‌توجهی به همراه داشت، اما با کاهش این فاصله، عملاً انگیزه سفته‌بازی از میان رفته است. همین موضوع باعث خروج بسیاری از فعالان غیرواقعی بازار شده و بازار را از رونق پیشین انداخته است.
خودروسازان داخلی نیز با چالشی جدی مواجه‌اند. با کاهش فروش و انباشت محصولات در انبارها، جریان نقدینگی آن‌ها تحت فشار قرار گرفته و احتمالاً ناچار خواهند شد تا استراتژی‌های فروش خود را به‌طور اساسی بازنگری کنند. بدون حضور خریدار، عرضه بیشتر تنها به زیان آن‌ها منجر می‌شود. بنابراین، ارائه طرح‌های متنوع فروش از جمله اقساط بلندمدت، فروش اعتباری، یا عرضه مدل‌های ارزان‌تر می‌تواند گزینه‌هایی برای نجات بازار باشد.
در همین حال، برخی کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که رکود فعلی اگرچه ممکن است در ظاهر آرام به نظر برسد، اما می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری برای صنعت خودرو داشته باشد. کاهش فروش، کاهش تولید را به دنبال خواهد داشت.
به نظر می‌رسد راه‌حل خروج از این وضعیت تنها در اصلاح سیاست‌های فروش خلاصه نمی‌شود. دولت و نهادهای تصمیم‌گیر نیز باید نقش فعالی در بهبود شرایط ایفا کنند. کاهش نرخ تورم، افزایش تسهیلات خرید برای مصرف‌کنندگان، حمایت از تولید با کاهش هزینه‌های سربار، و تسهیل دسترسی به منابع مالی برای خودروسازان از جمله اقداماتی است که می‌تواند بخشی از بحران تقاضا را کاهش دهد.
در نهایت، بازار خودرو ایران در نقطه‌ای حساس قرار گرفته است. اگر اقدامات هدفمند و مؤثر در کوتاه‌مدت و میان‌مدت صورت نگیرد، احتمال شکل‌گیری یک رکود بلندمدت وجود دارد؛ رکودی که برخلاف دوره‌های گذشته، نه حاصل کمبود تولید یا محدودیت عرضه، بلکه نتیجه ضعف شدید در تقاضای واقعی خواهد بود.
نویسنده: میلاد قزللو
