فهرست مطالب
با تشدید آلودگی هوا در فصلهای سرد سال، نخستین واکنش مدیریتی در تهران معمولا اجرای طرح «زوج و فرد از درِ منازل» است؛ طرحی که بر اساس رقم آخر پلاک خودروها، تردد را در محدوده شهر محدود میکند و برای متخلفان نیز جریمه در نظر میگیرد. در این میان، یک سوال مهم برای شهروندان مطرح شده است: تکلیف خودروهای برقی و هیبریدی در روزهای آلوده چیست و آیا آنها هم مشمول ممنوعیت تردد میشوند یا نه؟
معافیت خودروهای برقی و هیبریدی از محدودیت تردد
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، سردار سید ابوالفضل موسویپور، به این ابهام پاسخ داده و تاکید کرده است که در روزهای اجرای طرح زوج و فرد از درِ منازل، تردد خودروهای برقی و هیبریدی ممنوع نیست و این وسایل نقلیه از قاعده محدودیت پلاک مستثنی هستند. به گفته او، طرح بر اساس مصوبات کارگروه اضطرار آلودگی هوا از ساعت ۶:۳۰ تا ۲۰:۳۰ اجرا میشود و تردد غیرمجاز خودروها در این بازه زمانی، جریمه ۲۰۰ هزار تومانی بهدنبال دارد؛ اما این محدودیت شامل خودروهای برقی و هیبریدی نمیشود.
راهور تهران استدلال میکند که این دسته از وسایل نقلیه، عملا نقش چندانی در تولید آلایندههای هوا ندارند و اساسا یکی از اهداف توسعه آنها، کاهش آلودگی ناشی از ناوگان بنزینی و دیزلی است. به همین دلیل، مقامات پلیس معتقدند منطقی نیست خودروهایی که برای کاهش آلودگی طراحی شدهاند، در روزهای اوج آلودگی نیز با محدودیت تردد مواجه شوند.
سیاست تشویقی برای گسترش ناوگان کممصرف
معافیت خودروهای برقی و هیبریدی از طرح زوج و فرد را میتوان بخشی از سیاست تشویقی برای توسعه ناوگان پاک در پایتخت دانست. وقتی صاحبان این خودروها در روزهای آلوده نیز امکان تردد آزادانه داشته باشند، پیام غیرمستقیمی به بازار داده میشود: «استفاده از خودروی کمآلاینده، امتیاز عملی در زندگی روزمره دارد.»
با این حال، سهم خودروهای برقی و هیبریدی از کل ناوگان خودرویی کشور همچنان ناچیز است و حتی اگر تمام آنها بدون محدودیت در شهر تردد کنند، تأثیرشان بر حجم کلی ترافیک و آلودگی نسبت به سایر منابع آلاینده بسیار محدود خواهد بود. بنابراین، این معافیت بیشتر جنبه نمادین و تشویقی دارد تا اینکه بهتنهایی بتواند وضعیت آلودگی هوا را دگرگون کند.
چالشهای اجرایی و نظارتی
هرچند در سطح مصوبه و اعلام رسمی، وضعیت خودروهای هیبریدی روشن است، اما اجرای دقیق این تفکیک در عمل نیازمند زیرساختهای نظارتی است. سیستمهای کنترل تردد و دوربینهای ثبت تخلف باید بتوانند خودروهای هیبریدی را بهدرستی از سایر خودروها تشخیص دهند تا نه حقی ضایع شود و نه زمینهای برای سوءاستفاده ایجاد گردد. هرگونه خطا در پایگاه داده یا کندی در بهروزرسانی اطلاعات خودروها میتواند به جریمههای اشتباه یا ایجاد نارضایتی منجر شود.
آیا این معافیت برای حل بحران آلودگی کافی است؟
واقعیت این است که آلودگی هوای تهران تنها محصول تردد خودروهای شخصی نیست. ناوگان فرسوده، موتورسیکلتهای کاربراتوری، کامیونها و اتوبوسهای قدیمی، صنایع اطراف شهر و حتی الگوی ساختوساز و مصرف انرژی در ساختمانها، همگی در این بحران سهم دارند. از این منظر، معاف کردن خودروهای برقی و هیبریدی از طرح زوج و فرد، تصمیمی منطقی و همسو با سیاستهای محیطزیستی است؛ اما بهتنهایی پاسخگوی عمق مسئله نخواهد بود.
در نهایت، پاسخ به پرسش ابتدایی روشن است: در روزهای اجرای طرح زوج و فرد از درِ منازل، تردد خودروهای برقی و هیبریدی در تهران ممنوع نیست و مشمول جریمه هم نمیشود. با این حال، اگر قرار باشد هوای شهر واقعا پاکتر شود، چنین تصمیماتی باید در کنار نوسازی ناوگان حملونقل عمومی، محدودیت جدی برای خودروهای فرسوده و توسعه حملونقل عمومی قرار گیرد؛ وگرنه این معافیت بیش از آنکه یک راهحل اساسی باشد، به یک امتیاز محدود برای گروه کوچکی از شهروندان شبیه خواهد بود.
نویسنده: میلاد قزللو
