فهرست مطالب
با مصوبه جدید هیئت وزیران، از پانزدهم آذرماه بنزین در کشور به‌صورت سه‌نرخی عرضه می‌شود و نرخ سوخت‌گیری با «کارت اضطراری جایگاه‌ها» به ۵۰۰۰ تومان برای هر لیتر می‌رسد. بر اساس این تصمیم، نرخ جدید معادل ۱۰ درصد قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌ها تعیین شده و عملا ساختار قیمتی بنزین را وارد مرحله تازه‌ای می‌کند.
طبق این مصوبه، نرخ اول یعنی بنزین سهمیه‌ای، همچنان ۱۵۰۰ تومان باقی می‌ماند و به سهمیه ماهانه خودروهای شخصی تعلق می‌گیرد. نرخ دوم، بنزین آزاد فعلی با قیمت ۳۰۰۰ تومان است که از طریق کارت سوخت شخصی قابل دریافت خواهد بود. اما نرخ سوم، همان بنزین اضطراری است که در صورت همراه نداشتن کارت سوخت، اتمام سهمیه یا استفاده از کارت جایگاه، با قیمت ۵۰۰۰ تومان عرضه می‌شود.
کدام خودروها بنزین ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی را از دست می‌دهند؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مصوبه، حذف سهمیه بنزین ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی برای برخی خودروهاست. بر اساس متن تصویب‌نامه، سهمیه نرخ اول و دوم برای خودروهای وارداتی و دولتی حذف می‌شود و این خودروها فقط می‌توانند از بنزین با نرخ سوم یعنی ۵۰۰۰ تومان استفاده کنند. به این ترتیب، هزینه سوخت ناوگان دولتی و خودروهای وارداتی به‌طور محسوسی افزایش خواهد یافت.
همچنین برای افرادی که بیش از یک خودرو به نامشان ثبت شده، محدودیتی در نظر گرفته شده است؛ چنین مالکی تنها می‌تواند برای یکی از خودروهای خود از سهمیه ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی استفاده کند و بقیه خودروها عملا به جمع مصرف‌کنندگان بنزین ۵۰۰۰ تومانی می‌پیوندند. این بخش از مصوبه، تلاشی برای جلوگیری از چندسهمیه‌ای شدن خانوارها و کاهش سوءاستفاده از یارانه سوخت ارزیابی می‌شود.
ابهام درباره خودروهای نوشماره؛ تعویض پلاک یا خودروی صفر؟
پس از انتشار مصوبه، این برداشت در افکار عمومی شکل گرفت که خودروهای نوشماره و حتی خودروهایی که تعویض پلاک می‌شوند، دیگر مشمول سهمیه ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی نخواهند بود؛ برداشتی که موجی از انتقاد را در میان خریداران خودروهای کارکرده به‌دنبال داشت.
در واکنش به این ابهام، کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، توضیح داد که منظور از خودروی نوشماره در این مصوبه، خودروی صفر کیلومتری است که برای اولین‌بار از کارخانه خارج شده و پلاک می‌شود، نه خودرویی که صرفا تعویض پلاک می‌کند. به گفته او، اگر فردی پیش‌تر خودرویی نداشته و حالا یک خودروی کارکرده خریداری کند، مشمول حذف سهمیه نیست و می‌تواند از نرخ‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی استفاده کند؛ چرا که عنوان «نوشماره» فقط به خودروهای صفر پلاک‌نشده اطلاق می‌شود.
به این ترتیب خودروهای صفر کیلومتر نوشماره که برای اولین بار پلاک می‌شوند، کارت سوخت و سهمیه بنزین ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی دریافت نمی‌کنند.
هدف دولت از سه‌نرخی شدن بنزین چیست؟
از دیدگاه دولت، این تصمیم را می‌توان گامی در جهت هدفمندتر کردن یارانه انرژی دانست. حذف سهمیه ارزان برای خودروهای وارداتی و دولتی و محدودکردن سهمیه خانوارهای دارای چند خودرو، تلاشی برای کاهش مصرف مازاد و جلوگیری از بهره‌مندی غیرعادلانه از بنزین یارانه‌ای است. همچنین افزایش نرخ بنزین اضطراری و الزام استفاده از کارت سوخت شخصی، می‌تواند به مدیریت بهتر مصرف و کاهش قاچاق سوخت کمک کند.
از سوی دیگر، قرار است وزارت نفت در پایان هر فصل نرخ سوم بنزین را مجدداً محاسبه و اعلام کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد دولت به سمت سازوکار نیمه‌پویا و فصلی برای تنظیم قیمت‌ها حرکت می‌کند. در کنار این، اعلام شده بنزین سوپر وارداتی نیز در بازه ۶۸ تا ۷۵ هزار تومان عرضه خواهد شد؛ فاصله‌ای که نشان‌دهنده شکاف جدی بین قیمت بنزین معمولی و سوپر وارداتی است.
نگرانی‌ها و پیامدهای احتمالی برای مردم
با وجود اهداف اعلام‌شده، منتقدان هشدار می‌دهند که هرگونه افزایش هزینه سوخت، به‌ویژه در شرایط فشار معیشتی، می‌تواند به رشد تورم انتظاری و افزایش هزینه حمل‌ونقل منجر شود. این هزینه‌های اضافی در نهایت می‌تواند به قیمت کالا و خدمات منتقل شود و فشار بیشتری بر طبقه متوسط به پایین و اقشار ضعیف و حقوق‌بگیر وارد کند.
نویسنده: میلاد قزللو
