فهرست مطالب
گفته شده که حدود ۵ درصد از تصادفات رانندگی به دلیل نقص ترمز رخ می‌دهد. نکته جالب‌تر اینکه بسیاری از این حوادث با یک بازرسی ساده لنت ترمز قابل پیشگیری بوده‌اند. لنت‌های ترمز خودرو دقیقا همان چیزی هستند که بین شما و یک حادثه احتمالی قرار دارند. اما تشخیص فرسودگی و تمام شدن لنت خودرو همیشه آسان نیست، به‌ویژه اگر از نظر فنی آشنایی چندانی با ماشین نداشته باشید.
اما باید بدانید که برای شناسایی علائم هشداردهنده لنت‌های ترمز فرسوده و تشخیص تمام شدن لنت ترمز خودرو، نیازی به مکانیک حرفه‌ای بودن ندارید. از صداهای غیرعادی گرفته تا تغییر در حس پدال ترمز، خودرو چندین علامت واضح به شما می‌دهد که زمان سرویس ترمز و لنت خودرو فرا رسیده است.
چه صدای جیغ‌مانند هنگام ترمز گرفتن بشنوید و چه لرزش زیر پا احساس کنید، در این مطلب به شما کمک می‌کنیم تا پیش از تبدیل شدن مشکل به یک معضل ایمنی و پرهزینه، نشانه‌های تمام شدن لنت خودرو و فرسودگی آنها را بشناسید.
آشنایی با سیستم ترمز خودرو
پیش از بررسی نشانه‌های تمام شدن لنت خودرو، باید عملکرد کلی سیستم ترمز را بشناسیم. سیستم ترمز خودرو یک مجموعه پیچیده از قطعات است که هماهنگ با هم کار می‌کنند تا ایمنی شما را تضمین کنند. اگر لنت‌های ترمز به‌موقع تعویض نشوند، می‌توانند به اجزای دیگر همچون کالیپر، دیسک یا کاسه ترمز آسیب برسانند.
برای درک بهتر مشکلات احتمالی، لازم است با اجزای اصلی سیستم ترمز آشنا شوید. بسته به نوع خودرو، برخی مدل‌ها در هر چهار چرخ از ترمز دیسکی استفاده می‌کنند و برخی در چرخ‌های عقب مجهز به ترمز کاسه‌ای هستند.
هنگامی که پدال ترمز را فشار می‌دهید، واکنشی زنجیره‌ای آغاز می‌شود و در نهایت به کمک بوستر، فشار پای راننده از طریق روغن ترمز به لنتها منتقل می‌شود و آنها را فشار می‌دهد.
لنت‌های ترمز که درون کالیپر هر چرخ نصب شده‌اند، بر روی دیسک ترمز فشرده می‌شوند تا اصطکاک ایجاد کرده و خودرو را متوقف کنند. این فرایند انرژی جنبشی دیسک خودرو را به گرما تبدیل می‌کند و از سرعت خودرو می‌کاهد؛ بنابراین لنت و دیسک ترمز نقشی حیاتی در توقف ایمن خودرو دارند.
اجزای سیستم ترمز خودرو
- دیسک ترمز: دیسک‌های فلزی دایره‌ای شکل که همراه چرخ می‌چرخند. با فشرده شدن لنتها توسط کالیپرها بر روی دیسک، سرعت خودرو کاهش می‌یابد.
- لنت ترمز: قطعاتی که در دو طرف دیسک قرار می‌گیرند و با فشار پدال به دیسک می‌چسبند تا سرعت خودرو را کم کنند.
- کالیپر ترمز: محفظه‌ای که پیستون‌ها را در خود جای داده و وظیفه دارد لنتها را به دیسک فشار دهد.
- روغن ترمز: مایع هیدرولیکی که نیروی پای شما بر روی پدال را به سیستم ترمز منتقل می‌کند.
- شیلنگ ترمز: مسیر حرکت روغن ترمز در سیستم که فشار را به اجزای مختلف منتقل می‌کند.
انواع لنت ترمز ماشین
خودروها بسته به طراحی و نیاز فنی از انواع مختلف لنت استفاده می‌کنند:
- آلی (ارگانیک): عملکرد بی‌صدا و ملایم روی دیسک‌ها – مناسب برای رانندگی روزمره
- نیمه‌فلزی: دارای ۳۰ تا ۷۰ درصد فلز، با توانایی بالای دفع حرارت – مناسب برای رانندگی با عملکرد بالا
- سرامیکی: بی‌صداتر، بادوام‌تر و با تولید گرد و غبار کمتر – مناسب خودروهای مدرن و سطح بالا
الگوهای فرسودگی طبیعی لنت خودرو
شناخت الگوهای معمول فرسودگی لنت ترمز به شما کمک می‌کند مشکلات را زودتر تشخیص دهید. در شرایط عادی:
- لنت داخلی و خارجی دیسک اختلافی بیش از ۲ تا ۳ میلیمتر ندارند.
- سطح لنت صاف و یکدست است.
- ضخامت لنت در سراسر سطح یکسان است.
اگر سایش مخروطی، شیارهای عمیق یا اختلاف زیاد بین لنت‌های داخلی و خارجی مشاهده کردید، می‌تواند نشانه مشکلاتی مانند خرابی بوش کالیپر یا نصب نادرست لنت باشد.
نشانه های تمام شدن لنت ترمز خودرو و زمان تعویض لنت
لنتها باید وقتی ضخامت ماده اصطکاکی آنها که اصطلاحا گوشت لنت نیز گفته می‌شود، بیش از حد کم است تعویض شوند. عمر لنتها معمولا بین ۳۰ هزار تا ۱۰۰ هزار کیلومتر (بسته به نوع لنت و سبک رانندگی) متغیر است. رانندگی در بزرگراه معمولا عمر مفید لنتها را افزایش می‌دهد، گاهی حتی تا بیش از ۱۲۰ هزار کیلومتر. اما بهتر است به جای تکیه صرف بر کیلومتر کارکرد، همواره ضخامت و الگوی سایش و سایر نشانه های تمام شدن لنت ترمز ماشین را بررسی کنید.
ضخامت لنت و بررسی آن
ضخامت کم لنت مهمترین نشانه تمام شدن آن است و بازرسی منظم چشمی لنت می‌تواند از تعمیرات پرهزینه جلوگیری کرده و ایمنی شما را تضمین کند. در بسیاری از خودروهای امروزی امکان بررسی لنتها بدون باز کردن چرخ وجود دارد. همچنین همیشه دفترچه راهنمای خودرو را برای دستورالعمل‌های دقیق مطالعه کنید.
مهمترین بخش بررسی، اندازه‌گیری ضخامت لنت است. اگر ضخامت به کمتر از ۳ میلیمتر برسد، باید لنتها تعویض شوند. نکات کلیدی:
- ضخامت مناسب برای رانندگی ایمن بیشتر از ۶.۵ میلیمتر است.
- هر دو لنت داخلی و خارجی را بررسی کنید.
- اگر شیارهای شاخص سایش تقریباً از بین رفته‌اند، زمان تعویض فرا رسیده است.
در خودروهای جدید می‌توان از لابه‌لای پره‌های رینگ، دیسک و کالیپر را مشاهده کرد. این روش سریع است، اما به یاد داشته باشید که لنت داخلی سریع‌تر از لنت خارجی ساییده می‌شود که با این روش معمولا به خوبی دیده نمی‌شود.
نکته مهم: بازرسی کامل همیشه نیازمند بررسی هر دو لنت داخلی و خارجی است. اختلاف زیاد ضخامت میان آنها می‌تواند نشان‌دهنده مشکل کالیپر باشد و نیاز به بررسی حرفه‌ای توسط تعمیرکار متخصص دارد.
شنیدن صداهای هشداردهنده
ترمزهای خودرو از طریق صداها با شما «صحبت» می‌کنند. هر صدا پیام خاصی درباره وضعیت لنتها دارد.
- سوت زیر و تیز: این صدای لنت ماشین اغلب به دلیل وجود شاخص سایش در لنت‌هاست و نشان می‌دهد ضخامت آنها به حد بحرانی رسیده است. البته گاهی اوقات به دلیل نوع لنت این صدا شنیده می‌شود که نشانه تمام شدن لنت خودرو نبوده و صرفاً به دلیل جنس آن رخ داده است.
- سوت خفیف: ممکن است ناشی از رطوبت صبحگاهی یا زنگ‌زدگی سطحی باشد (نیازمند پیگیری نیست).
- سوت مداوم: هشدار فعال‌شدن شاخص سایش است (نیازمند سرویس در آینده نزدیک).
- صدای ساییدگی فلز به فلز: نشانه تمام شدن کامل لنتها و تماس فلز با دیسک است (نیازمند اقدام فوری و تعویض لنتها).
دقت کنید که بی‌توجهی به صداهای هشداردهنده می‌تواند به آسیب جدی دیسک‌ها، کاهش شدید عملکرد ترمز و حتی خطر خرابی کامل سیستم منجر شود. در نهایت، تغییر ناگهانی در صدای ترمز در شرایط عادی همیشه باید جدی گرفته شود. لنت‌های نیمه‌فلزی به دلیل درصد بالای فلز ممکن است کمی صدا داشته باشند، اما این صدا با هشدارهای خرابی لنت متفاوت است. اگر مطمئن نیستید، بهتر است خودرو را به تعمیرکار نشان دهید تا از هزینه‌های سنگین جلوگیری شود.
نشانه‌های فیزیکی و حسی هشداردهنده تمام شدن لنت ترمز ماشین
علاوه بر نشانه‌های دیداری و شنیداری، خودرو از طریق احساسات فیزیکی نیز فرسودگی لنت ترمز را به شما منتقل می‌کند. این هشدارهای حسی اغلب نشان‌دهنده الگوهای ساییدگی بحرانی هستند که نیازمند رسیدگی فوری‌اند.
واکنش پدال ترمز
تغییر در حس پدال ترمز می‌تواند نشانه‌ای از فرسودگی لنتها باشد. اگر پدال ترمز نرم یا اسفنجی شده و برای توقف نیاز به فشار بیشتری دارد، باید نگران باشید. نشانه‌های زیر بسیار اهمیت دارند:
- پدال بیش از حد معمول به سمت کف خودرو فرو می‌رود.
- هنگام فشردن پدال، مقاومت کمتری احساس می‌کنید.
- برای رسیدن به قدرت ترمزگیری عادی نیاز به فشار بیشتری دارید.
اگر تغییر ناگهانی در حس پدال ترمز احساس کردید، به‌ویژه اگر پدال تا نزدیکی کف خودرو پایین می‌رود، باید فورا خودرو را برای بررسی به تعمیرکار نشان دهید. به طور کلی اگر قدرت ترمز کاهش پیدا کرده و هنگام فشردن پدال، ترمز نرم یا اسفنجی احساس شود، ممکن است لنتها فرسوده شده یا سطح روغن ترمز کاهش یافته باشد. پایین بودن سطح روغن معمولاً ناشی از نشتی است که باید سریعاً توسط متخصص بررسی شود.
لرزش فرمان
لرزش فرمان هنگام ترمز گرفتن یکی دیگر از نشانه‌های وجود مشکل در سیستم ترمز است. نوع لرزش می‌تواند علت را مشخص کند:
- لرزش چپ و راست: احتمالا ناشی از تاب‌برداشتن دیسک ترمز و نیاز به بررسی دقیق دارد.
- لرزش ضربانی: ناشی از ساییدگی نامساوی لنتها و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
- لرزش شدید: احتمالا به دلیل زنگ‌زدگی شدید دیسک‌ها و نیاز به اقدام فوری در تعویض یا تعمیر دیسک و لنت دارد.
به طور کلی تاب‌برداشتن دیسک‌ها می‌تواند باعث لرزش در فرمان یا پدال ترمز هنگام کاهش سرعت شود. گاهی این لرزش از صندلی حس می‌شود که نشان‌دهنده مشکل در ترمزهای عقب است. در چنین شرایطی دیسک‌ها یا کاسه‌ها و لنتها باید تعویض شوند.
این لرزش‌ها معمولاً هنگام ترمزگیری در سرعت‌های بالا بیشتر خود را نشان می‌دهند و اغلب به علت سایش نامتقارن لنتها یا مشکل در دیسک‌ها رخ می‌دهند.
کشیده‌شدن خودرو به یک سمت هنگام ترمز گرفتن
اگر خودرو هنگام ترمز گرفتن به یک سمت کشیده شود، معمولا ناشی از سایش نامساوی لنتها یا نقصی در سیستم ترمز است. عوامل احتمالی عبارتند از:
- اختلاف سایش لنتها در دو سمت خودرو
- گیر کردن کالیپر ترمز
- آلودگی لنتها به روغن یا گریس
به طور کلی ترمزگیری نباید بر مسیر حرکت خودرو تأثیر بگذارد. اگر خودرو هنگام ترمز به یک سمت کشیده می‌شود، احتمالا لنتها به طور نامساوی فرسوده شده یا کالیپر گیر کرده است. این مشکل در شرایط اضطراری می‌تواند بسیار خطرناک باشد. باید بدانید کشیده‌شدن خودرو هنگام ترمز می‌تواند باعث سایش نامنظم تایرها و کاهش کارایی ترمز شود. در صورت مشاهده این نشانه، حتماً خودرو را توسط متخصص بررسی کنید.
شدت این نشانه‌های فیزیکی مشخص می‌کند که چه زمانی نیاز به سرویس ترمز و تعویض لنت دارید. لرزش‌های خفیف ممکن است با سرویس دوره‌ای برطرف شوند، اما تغییر محسوس در حس پدال یا کشیده‌شدن مداوم خودرو هنگام ترمز نیازمند بررسی فوری است. این علائم به‌ندرت به‌تنهایی رخ می‌دهند و معمولاً همراه با نشانه‌های دیداری و شنیداری هستند.
سیستم‌های هشدار مدرن ترمز خودرو
پیشرفت فناوری، روش‌های پایش لنت ترمز را دگرگون کرده است. امروزه خودروها علاوه بر بازرسی سنتی، به سامانه‌های الکترونیکی مجهز شده‌اند که وضعیت لنتها را به‌طور دقیق گزارش می‌دهند.
حسگرهای الکترونیکی پایش فرسودگی لنت خودرو
لنت‌های مدرن به حسگرهای پیشرفته‌ای مجهز هستند که تنها به هشدار فرسودگی بسنده نمی‌کنند. این حسگرها با استفاده از مدارهای مقاومتی دو مرحله‌ای در عمق‌های مختلف لنت، میزان باقی‌مانده عمر لنت را محاسبه می‌کنند. این داده‌ها شامل سرعت چرخ، فشار ترمز، زمان کارکرد و دمای دیسک ترمز است. در مرحله اول، حسگر بدون هشدار مستقیم، شروع به پایش می‌کند تا امکان نگهداری پیشگیرانه فراهم شود.
چراغ‌های هشدار در کیلومترشمار پشت فرمان
کلاستر یا کیلومترشمار خودرو مرکز اصلی ارتباط در زمینه وضعیت لنت‌هاست. چراغ‌ها و هشدارهای مدرن معمولا شامل این موارد هستند:
- چراغ زرد: آغاز فرسودگی لنت – برنامه‌ریزی برای سرویس
- چراغ قرمز: رسیدن به حد بحرانی – نیاز به تعویض فوری
- شمارشگر دیجیتال: نمایش عمر باقی‌مانده لنت – زمان‌بندی و آمادگی برای سرویس لنتها
در برخی خودروهای پیشرفته حتی میزان تقریبی مسافت باقی‌مانده تا تعویض لنت نیز نمایش داده می‌شود.
بنابراین یکی از مطمئن‌ترین نشانه‌های مشکل در سیستم ترمز روشن شدن چراغ هشدار روی کیلومترشمار است. این مورد معمولا ناشی از پایین بودن سطح روغن ترمز است که باید سریعا تکمیل شود. همچنین توصیه می‌شود هر دو سال یا ۴۰ هزار کیلومتر روغن ترمز به طور کامل تعویض شود.
اگر چراغ هشدار پس از تکمیل روغن همچنان روشن ماند، ممکن است لنتها تمام شده باشند. همانطور که اشاره کردیم برخی خودروها نیز مجهز به سنسور تمام شدن لنت هستند که در این شرایط هشدار می‌دهند، اما چون این قابلیت در همه خودروها وجود ندارد، بازرسی منظم اهمیت زیادی دارد.
اپلیکیشن پایش ترمز ماشین
برخی خودروهای جدید حتی به اپلیکیشن‌های موبایلی مجهز هستند که امکانات زیر را فراهم می‌کنند:
- پایش لحظه‌ای سایش لنتها
- یادآورهای سرویس
- ثبت سوابق تعمیر و نگهداری
- معرفی نزدیک‌ترین مراکز خدماتی
این اپلیکیشن‌ها با حسگرهای داخلی خودرو در ارتباط بوده و حتی می‌توانند پیش از بروز مشکل جدی، احتمال نقص ترمز را پیش‌بینی کنند.
نکته ایمنی مهم: هرچند سامانه‌های الکترونیکی بسیار مفید هستند، اما جایگزین کامل بازرسی فیزیکی و چشمی نمی‌شوند. اگر چراغ قرمز ترمز در کیلومترشمار روشن شد، باید فوراً خودرو بررسی شود. توصیه می‌شود هر ۱۲ هزار کیلومتر وضعیت دیسک‌ها و لنت‌های ترمز بررسی شود تا از عملکرد کامل آنها اطمینان حاصل کنید. به طور میانگین، دیسک ترمز پس از ۵۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر و لنت ترمز پس از ۳۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر نیاز به تعویض دارند. البته این ارقام بسته به کیفیت قطعات، سبک رانندگی و شرایط سایر اجزای ترمز مانند کالیپرها متغیر است و باید توسط متخصص بررسی شود.
نشتی روغن ترمز
نشتی روغن ترمز معمولا ربطی به تمام شدن لنتها ندارد اما بهتر دیدیم که این مورد مهم را نیز گوشزد کنیم. شلنگ‌های پاره، اتصالات شل یا کاسه‌نمدهای فرسوده می‌توانند باعث نشتی روغن ترمز شوند. مشاهده مایع بی‌رنگ با بوی خاص در داخل چرخ یا روی زمین زیر خودرو نشانه نشتی است. در این حالت به هیچ وجه نباید خودرو حرکت کند و باید فوراً توسط متخصص بررسی شود. چرا که کمبود روغن ترمز و یا نبودن آن باعث از کار افتادن سیستم ترمز شده و خطر تصادف را بالا می‌برد.
نتیجه گیری
ترمز خودرو یکی از اساسی‌ترین اجزای ایمنی وسیله نقلیه محسوب می‌شود؛ چرا که امکان کنترل سرعت خودرو و متوقف کردن ایمن آن را فراهم می‌کند. همانند سایر سیستم‌های خودرو، ترمزها نیز نیازمند سرویس و بازرسی منظم هستند تا عملکرد صحیح و ایمن آنها برای شما و سایر رانندگان تضمین شود.
بازرسی سالانه یا سرویس دوره‌ای خودرو فرصتی است تا یک تکنسین متخصص وضعیت ترمز و لنتها را بررسی کند، با این حال شما نیز باید همواره به دنبال نشانه‌هایی صوتی با حسی باشید که حاکی از عملکرد نادرست آنها هستند.
با این حساب نگهداری از ترمز و جلوگیری از تمام شدن لنت ترمز خودرو یکی از ارکان اصلی ایمنی اتومبیل است. بررسی منظم این قطعات حیاتی، از تصادفات و هزینه‌های سنگین جلوگیری کرده و کارایی مطلوب ترمز را تضمین می‌کند.
خودروهای امروزی راه‌های متعددی برای پایش سلامت لنت دارند؛ از بررسی چشمی و شنیداری گرفته تا سامانه‌های الکترونیکی و اپلیکیشن‌های موبایلی. به این ترتیب تشخیص زمان تعویض لنت ماشین آسان‌تر از گذشته شده است.
ایمنی شما به نحوه واکنش در برابر نشانه‌های فرسودگی لنت بستگی دارد. چه صدای سوت، چه لرزش فرمان و چه چراغ هشدار روی کیلومترشمار، همگی علامتی هستند برای اقدام سریع و بازرسی سیستم ترمز. بی‌توجهی به این نشانه‌ها می‌تواند فاصله توقف خودرو را افزایش دهد و به وقوع حادثه منجر شود.
همانطور که بیان کردیم شنیدن صدای سایش هنگام ترمز گرفتن معمولا نشان می‌دهد ماده اصطکاکی لنت کاملاً تمام شده و فلز لنت با دیسک در تماس است. صدای جیغ نیز می‌تواند ناشی از زنگ‌زدگی سطحی دیسک‌ها پس از قرار گرفتن طولانی خودرو در باران باشد که معمولاً با رانندگی برطرف می‌شود. در هر صورت شنیدن هر صدای غیرعادی باید بررسی شود
به یاد داشته باشید که بهترین شیوه، ترکیبی از روش‌های سنتی و فناوری‌های نوین است. کارشناسان توصیه می‌کنند لنتها دست‌کم دوبار در سال یا هر ۱۲ هزار کیلومتر بررسی شوند و پس از تعویض لنت نیز یک بازرسی کامل سیستم ترمز انجام گیرد تا خطر تصادف یا حادثه ناشی از لنت ترمز به حداقل برسد.
نویسنده: حسین باباپور
