فهرست مطالب
مگر فلسفه ماشین و رانندگی بدون شنیدن صدای موسیقی می‌شود؟ شاید تا به حال دقت نکرده باشید اما خودرو یکی از بهترین جاها برای گوش دادن به موسیقی دلخواه خود است. رانندگی در دل جاده و گوش دادن به موسیقی لذت غیرقابل وصفی است. موسیقی حتی تحمل ترافیک وحشتناک را هم آسان‌تر می‌کند. موسیقی به تمام دقایقی که در خودرو نشسته‌ایم رنگی تازه می‌بخشد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از افراد دوست دارند یک سیستم صوتی با کیفیت روی خودرو خود نصب کنند. فرقی ندارد طرفدار موسیقی کلاسیک باشید یا سنتی و دیگر سبک‌ها؛ اتومبیل با فضای بسته‌ای که دارد بهترین صدا را از موسیقی در حال پخش به شما هدیه می‌دهد. اما مسئله اصلی برای تمام کسانی که از گوش دادن به موسیقی موردعلاقه‌شان در ماشین لذت می‌برند این است که سیستم صوتی خودرو صرفا در حد کفایت کار می‌کند و برای این که بتوانند صدایی بهتر را تجربه کنند می بایست سیستم صوتی خودروشان را ارتقا دهند و بنا بر سلیقه خود یک بسته صوتی کامل شامل باند و ضبط را به اصطلاح جمع کنند. در این فرصت به شناخت بهترین سیستم‌های صوتی ماشین خواهیم پرداخت.
تاریخچه سیستم صوتی خودرو
صنعت خودروسازی از دهه ۱۹۲۰ رونق گرفت. در این سال‌ها خودروها تغییرات خارق‌العاده‌ای کردند اما ورود سیستم صوتی به خودرو حدودا یک دهه بعد اتفاق افتاد. سال ۱۹۳۰ میلادی، تیم کوچکی از مهندسان شرکت موتورلا اولین سیستم صوتی خودرو را اختراع کردند. این سیستم صوتی، یک رادیو تک‌بانده به نام Mono بود که روی یک خودروی Studebaker نصب شده بود. با همین افزونه، شرکت موتورولا توانست میلیون‌ها رادیوی خودرویی به فروش برساند. در دو دهه بعدی نیز شرکت‌های مختلفی وارد این بازار شدند و تلاش کردند تا در بازار نوپای سیستم صوتی خودرو سهمی داشته باشند.
امروز در حالی که تقریبا یک قرن از آغاز ساخت اولین دستگاه‌های صوتی می‌گذرد، تمامی خودروها مجهز به سیستم صوتی هستند.
صنعت وابسته به سیستم صوتی توانست طی سال‌های اخیر با پردازش و افزایش کیفیت صداهای خروجی و همچنین معرفی انواع مختلف تجهیزات جانبی کارآمدی محصولات تولیدی خود را بالا برد.
این موضوع افزایش محبوبیت انواع مختلف سیستم‌های صوتی را به همراه داشته و سبب شده که علاوه بر جوانان، خودروسازان نیز به دنبال آن روند که از سیستم‌های صوتی مطلوبی روی محصولات خود استفاده کرده و این سیستم‌ها را به عنوان یک مزیت اصلی نسبت به رقبا معرفی کنند.
فضای آکوستیک خودرو
شما ارزشش را دارید. هر کسی که به موسیقی گوش می‌دهد این ارزش را دارد تا بهترین سیستم‌های صوتی را در اختیار داشته باشد. منتها قبل از این که دست به کار جمع کردن یک سیستم صوتی فوق العاده شویم، اول باید با فضای آکوستیک خودرو کمی آشنا شویم تا بتوانیم دست به انتخاب یک سیستم صوتی خودرو فوق العاده بزنیم. بسیاری از موسیقی دانان و آهنگ سازان مشهور جهان قبل از این که وسایل موردنیاز ضبط موسیقی جمع آوری کنند، اول به آکوستیک کردن فضای استودیو خود می‌پردازند و گاهی پیش می‌آید برای رسیدن به یک فضای ایده آل، طوری که صداهای اضافی و ورود و خروج هوا مانع ضبط موفق‌شان شود، با آکوستیک کردن استودیو و پوشاندن تمام درزها، فضا را برای وسایل صوتی خود آماده کنند. خوشبختانه خودروها در اکثر مواقع به دلیل عایق بندی فوق العاده‌ای که دارند، به خودی خود یک استودیو تمام عیار و آکوستیک هستند. به این معنی که شما دیگر نیازی به عایق بندی و آماده کردن فضا نخواهید داشت. تنها باید این فضای آکوستیک متحرک را خوب بشناسید. معمولا فضای داخلی ماشین‌ها مانند تخم مرغ بیضی شکل هستند و همین ساختار باعث می‌شود که صدا در زمان تولید به خودی خود به صورت دالبی یا همان چرخشی عمل کند و در داخل فضای ماشین بچرخد که در این صورت دیگر نیازی به جمع آوری یک سیستم اصطلاحا (Dolby Surround) ندارید. فضا برای ورود وسایل موردنیاز آماده است.
اولین بخش برای سیستم صوتی خودرو باند گرد است!
شاید بارها از حضور این نوع باند شکایت کرده باشید و عملکرد آن را زیر سوال برده باشید اما زمانی که از این نوع باند در درب‌های جلویی استفاده نکنید متوجه تفاوت زیادی در تولید صدا و همچنین فشار موج صدا از قسمت عقب خودرو می شوید که نه تنها جذاب و گوش نواز نیست بلکه در بسیاری از افراد موجب سر درد و حالت تهوع هم می‌شود. باند گرد در سیستم صوتی خودرو به صورت فابریک وجود دارد و در اغلب مواقع نیازی به تعویض آن‌ها ندارید. گرچه این تصمیم گیری نیز می‌تواند سلیقه‌ای باشد. باندهای گرد در خودروها به سه اندازه محتلف دسته بندی می شوند؛ 10، 13 و 16 که در میان این سه نوع، باند 10 از همه کوچک‌تر است. بسیاری از کسانی که صدایی بلندتر و کوبشی تر را می‌خواهند، باند گرد خودرو خود را با باندهای خربزه‌ای عوض می‌کنند.
ساب ووفرها (Subwoofer)
ساب ووفرها کمی شکل و شمایل و هویتی متفاوت از باندها دارند. این نوع باندها در سیستم صوتی خودرو در ابعاد بزرگ تری ساخته شده است و پوسته آن بسیار بزرگ تر و البته نسبت به ذره و حرارت حساس‌تر است. وجود این باند برای کسانی که صرفا می‌خواهند موسیقی گوش دهند و به دنبال صدای بم و کوبشی که به لفظ به دوبس دوبس معروف است نیستند، عذاب آور است. این نوع باند در ساخت زیر سازی صدای موسیقی که گوش می‌دهیم بسیار تاثیرگذار است اما مسئله این جا است که نباید در انتخاب این نوع باند حد را گذراند آن را به گونه ای انتخاب کرد که باعث شود صداهای دیگری که در آهنگ وجود دارند را نشنید. متاسفانه، انتخاب ساب ووفر به ویژه در میان جوانان به جایی می‌رسد که وقتی بعد از هزینه هنگفت، آن را به روی ماشین خود نصب می‌کنند و می‌خواهند یک قطعه موسیقی گوش دهند تنها با صدایی شبیه به زمین لرزه رو به رو می‌شوند. ساب ووفرها هم جای زیادی در ماشین می‌گیرند و هم برای راه اندازی‌شان و برق رسانی این غول‌های صدا نیاز به آمپلی فایرهای قدرتمند دارید که البته آن هم جای به خصوص خودش را در اتومبیل اشغال می‌کند.
آمپلی فایرها (amplifier)
صحبت از آپلی فایرها به میان آمد، بد نیست در مورد این عضو بی صدا ولی به شدت تاثیرگذار در سیستم صوتی خودرو بپردازیم. آمپلی فایرها به 4 دسته تقسیم می‌شود؛ مونو، دو کاناله و چهار کاناله و 6 کاناله که هر کدام از این دسته‌ها کارایی و گنجایش موردنظر خود را دارند. آمپلی فایرهای دو کاناله برای یک جفت باند آمپلی خور مورد استفاده قرار گرفته است. آمپلی فایرهای 4 کاناله زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نیاز به راه اندازی دو باند و یک ساب ووفر داریم. به همین ترتیب، آمپلی فایرهای 6 کاناله برای دو جفت باند آمپلی خور و دو عدد ساب ووفر مورد استفاده قرار گرفته است.
انقلاب صدا با کامپوننت
در سیستم صوتی خودرو، یک نوع بلندگو به نام کامپوننت وجود دارد که به باند 16 نیز معروف است. شفافیت صدای و قدرت پخش تلورانس های این بلندگو باعث شده که اتومبیل سواران بسیاری برای مجهز کردن فضای خودرو خود به این نوع رو بیاورند. البته از دیگر ویژگی‌های کامپوننت این است که لازم نیست برای نصب آن در فضای داخلی ماشین خود تغییری ایجاد کنند. باندهای کامپوننت در ابعاد و اندازه هایی تولید می‌شوند که به راحتی می توان آن ها جای باندهای فابریک خودرو قرار داد. بسیاری از ماشین سواران از این مسئله که برای قرار دادن باندهای جدید مجبور به اره کردن قسمت هایی از داخل خودرو هستند ابراز نارضایتی می‌کنند و تمایل به تغییر فضای داخلی خودرو خود ندارند. کامپوننت ها علاوه بر کیفیت بسیار بالایی که دارند، برای نصب شان لازم نیست که تغییرات خاصی در ماشین ایجاد کرد.
شنیدن ریز صداها با توییتر
یکی از دغدغه‌های حرفه‌ای‌های دنیای موسیقی شنیدن زیر صداها است. زمانی سوار اتومبیل خودمان هستیم و در حال گوش دادن به موسیقی دلپذیری هستیم، بعد از مدتی متوجه می‌شویم که باندهای به کار رفته در سیستم صوتی خودرو نمی‌توانند ریزصداها را به گوش ما برسانند و بنابراین آن طور که باید از شنیدن قطعه موسیقی خود لذت نمی بریم. یکی از راهکارهای اساسی برای حل این مشکل نصب باندها توییتر (tweeter) است. انتخاب نام این باندها البته بی دلیل نیست؛ (Tweet) در زبان انگلیسی به معنای جیک جیک کردن است و اگر در طبیعتی ساکت قدم زده باشیم حتما متوجه صدای ریز پرندگان کوچک شده‌ایم. فلسفه این باندهای کوچک که قد و قامتی به اندازه یک پرنده دارند نیز در اتومبیل همین است که صدای ریز آهنگ را پخش کنند.
صداهای تفکیک شده از میدرنج
جالب است بدانیم که هر بلندگو قادر به پخش سه تلورانس صدا است. صدای زیر، صدای حد وسط و صدای بیس و به اصطلاح پس زمینه. به این موضوع پرداختیم که با داشتن توییتر می توان ریزترین صداها را شنید و با ساب ووفر صداهای بم را شنید. اما گاهی پیش می‌آید که افراد از ترکیب شدن صداها شکایت دارند و از این که نت های موسیقی به صورت آشفته روی هم کشیده می‌شوند ابراز نارضایتی می کنند. در چنین مواقعی جای میدرنج (Midrange) برای تفکیک صداها در سیستم صوتی خودرو خالی است. رنج های مختلف صدا با میدرنج حتی در زمان شنیدن پیچیده‌ترین صداها قابل تشخیص است.
قطعات تشکیل دهنده سیستم صوتی خودرو
سیستم‌های صوتی خودرو در گذر زمان شاهد پیشرفت‌های چشمگیری بود. امروزه سیستم‌های صوتی از قطعات متنوعی تشکیل شده که هر کدام نقشی مهم در ارائه بهترین کیفیت موسیقی برای شنونده دارند.
هدیونیت
مهمترین و اصلی‌ترین قطعه یک سیستم صوتی، هدیونیت است که عموما اندازه‌ای بین ۶ تا ۷ اینچ دارد و در مدل‌های مختلف به صورت توکار، داخل داشبورد قرار می‌گیرد.
بر اساس نوع طراحی، هدیونیت‌ها می‌توانند صفحات نمایشگری داشته باشند که اطلاعات مربوط به موزیک، تصاویر دوربین خودرو و حتی فیلم را به نمایش بگذارند.
کیفیت و کارایی هدیونیت را بر اساس درگاه‌های اتصالی آن به آمپلی‌فایر، ساب‌ووفر، توییتر، میدرنج و باندها می‌سنجند.
قسمتی از هدیونیت که ما بیشتر با آن در ارتباط هستیم و در واقع این قطعه را به واسطه آن می‌شناسیم پنل یا قسمت جلویی هدیونیت است که اتصالات کابل‌های AUX، USB و حتی CD از طریق آن صورت می‌گیرد.
توصیه می‌شود هنگامی که سرنشینان در خودرو حضور ندارند، پنل هدیونیت برای پیشگیری از سرقت، داخل خودرو نباشد.
اسپیکر خودرو
اسپیکر یا باند، شناخته‌شده‌ترین قطعه یک سیستم صوتی است. این قطعه وظیفه پخش صدای خروجی را بر عهده دارد. به همین دلیل کیفیت اسپیکرها مورد توجه تولیدکنندگان و خریداران است. در حال حاضر بسیاری از کمپانی‌های سیستم صوتی در حال کار روی افزایش کیفیت صداهای خروجی از باندهای تولیدی خود هستند. انواع بلندگو اساس کاربردشان، انواع مختلفی دارند و در دسته‌های قیمتی متنوعی طبقه‌بندی می‌شوند.
اسپیکرها بر اساس چندین معیار دیگری مانند شکل ظاهری، قابلیت اتصال و حتی نوع صدای خروجی نیر دسته‌بندی می‌شوند. یکی از انواع اسپیکرهای پرطرفدار در بازار داخلی، بلندگوهای گرد است که به دلیل ابعاد کوچک‌تر، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اسپیکرها مزایی چون استفاده درون داشبورد جلو، روی درب‌ها و روی طاقچه عقب دارند.
شعاع تجهیزات اسپیکرها معمولا بین ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر است که در کنار دیگر مشخصات، می‌توانند روی خروجی صدا و در نتیجه قیمت نهایی اثرگذار باشند.
آمپلی فایر
آمپلی فایر دستگاهی است که صوت تولید شده توسط دستگاه صوتی را در چند مرحله تقویت کرده و آن‌ها را از هم تفکیک می‌کند. این صدا در مرحله بعد یه بلندگوها ارسال می‌شود. نکته قابل توجه، یکسان بودن خروجی آمپلی فایر و ورودی بلندگوها است.
معمولا به دلیل محدودیت طراحی و همچنین صرفه‌جویی هزینه، در بیشتر دستگاه‌های پخش صوتی از آمپلی فایرهای ارزان قیمت استفاده می‌شود که کیفیت صدای متفاوت‌تری به نسبت سیستم‌های گران‌تر ارائه می‌دهند.
از ساب ووفر تا میدرنج
ساب‌ووفر، توییتر، باکس، میدرنج یا حتی خازن از تجهیزات دیگری هستند که می‌توانند با قرار گرفتن در کنار یکدیگر سیستم صوتی خودرو را تقویت کرده و سبب بهبود صدای خروجی شوند. بعضی از این قطعات به صورت پیش فرض روی تعدادی از باندها تعبیه شده‌اند، البته به دلیل صرفه اقتصادی گاهی از کیفیت چندان بالایی برخوردار نبوده و سبب کاهش کیفیت صدای خروجی می‌شوند.
برخی از افرادی که به چگونگی پخش موسیقی اهمیت بیشتری می‌دهند، بعضی از این قطعات را جداگانه تهیه کرده و کیفیت سیستم صوتی خودرو خود را بهبود می‌بخشند.
برندهای سیستم صوتی در ایران
شرکت‌های مختلفی در دنیای امروز در حوزه صنعت سیستم صوتی خودرو فعالیت می‌کنند. اما به دلیل وجود تحریم‌ها، بازار سیستم صوتی خودرو در داخل کشور با محدودیت‌هایی روبه‌رو است. در حال حاضر برندهایی چون همچون پایونر، کنوود، جی‌وی‌سی، جی‌بی‌ال، الکترونیک آلپ و… در بازار داخلی موجود هستند.
محصولات تولیدی این برندها، محدوده وسیعی از امکانات و قیمت را در اختیار مشتریان‌شان قرار می‌دهند. به عنوان نمونه، محصولات تولیدی کمپانی جی‌بی‌ال روی اتومبیل‌های رده بالای تویوتا و خودروهای فراری نصب شده و از کیفیت مثال‌زدنی برخوردار هستند.
محصولات پایونر در کشور ما عموما بیش از برندهای دیگر مورد استقبال قرار می‌گیرند اما با توجه به تنوع برندهای موجود در کشور، با صرف هزینه بالاتر می‌توان سیستم صوتی مجهزتری را برای خودرو نصب کرد.
