علائم نشتی رادیاتور بخاری خودرو؛ دلایل خرابی

یکی از مشکلات خودرو که معمولا خود را در فصل زمستان نشان می‌دهد، خرابی رادیاتور بخاری ماشین است که مسائلی مثل نشتی از آن، سرد بودن هوای خروجی از بخاری، گیر بودن و کثیفی این قطعه را از آن شاهد خواهیم بود. با رسیدن فصل سرد و نیاز به بخاری، مالکان خودروها به دنبال رفع عیب و سرویس بخاری ماشین خود هستند که معمولا نشتی رادیاتور بخاری خودرو، یکی از شایع‌ترین ایرادات در خودروها خصوصا در زمان فروش خودرو کارکرده است.

رادیاتور بخاری چیست؟

رادیاتور بخاری در سیستم بخاری خودرو قرار دارد. این رادیاتور که به آن هسته بخاری یا heater core نیز گفته می شود، یکی از قسمت‌های قرار گرفته در سیستم خنک‌کاری موتور است که آب گرم‌شده از موتور، وارد آن می‌شود. رادیاتور بخاری دقیقا شبیه به رادیاتور ماشین است؛ اما در ابعاد کوچک‌تر. یک پروانه برقی در پشت این قطعه قرار دارد که با دمیدن هوای داخل اتاق و یا هوای بیرون به رادیاتور بخاری، گرمای آب موجود در سیستم خنک‌کاری را گرفته و به شکل هوای گرم وارد اتاق می‌کند. در خودروهای امروزی، مجموعه رادیاتور و فن آن در پشت داشبورد و داخل کابین خودرو قرار دارند.

در برخی از خودروهای قدیمی خصوصا خودروهای آمریکایی، مجموعه رادیاتور و فن بخاری در بیرون اتاق و در داخل محفظه موتور قرار داشت. این کار در عین اینکه تعمیر و نگهداری این بخش را بسیار راحت‌تر می‌کند؛ اما یک عیب بزرگ دارد و آن هم فاصله زیاد رادیاتور بخاری تا داخل کابین و محل دریچه‌های بخاری بر روی داشبورد است. این قضیه باعث می‌شود تا شدت هوای ورودی به اتاق به اندازه زمانی که رادیاتور بخاری و مجموعه بخاری در داخل اتاق است، نباشد. هرچند که در عوض مشکلات و سختی‌های تعویض رادیاتور بخاری که برای این کار باید بخش‌هایی از داشبورد را باز کرد، نخواهد داشت. همچنین این نحوه طراحی باعث می‌شود تا صدای فن بخاری نیز بسیار کمتر به داخل اتاق راه پیدا کند.

علائم نشتی رادیاتور بخاری خودرو

نشتی رادیاتور بخاری ماشین با نشانه‌های مختلفی خود را نمایش می‌دهد. این نشانه‌ها گاهی مواقع مثل خیس شدن کف پای ماشین، کاملا آشکار است و گاهی مواقع، نشتی به قدری کوچک است که کف پای ماشین را خیس نمی‌کند.

خیس شدن کف پای ماشین

شایع‌ترین نشانه‌ای که خبر از نشتی رادیاتور بخاری می‌دهد، خیس شدن کف پای ماشین است. نشتی آب از رادیاتور باعث ریختن آب در کف پای ماشین می‌شود که این اتفاق در تمام خودروها از سمت شاگرد رخ می‌دهد. داشتن ضدیخ در آب رادیاتور باعث می‌شود تا این آب به رنگ ضدیخ (سبز، قرمز، آب، زرد و…) باشد که کاملا مشخص‌کننده نشتی آب سیستم خنک‌کاری خواهد بود.

کم شدن آب رادیاتور

نشتی از رادیاتور بخاری خودرو باعث کم شدن آب رادیاتور ماشین می‌شود. گاهی مواقع می‌بینیم که حجم آب رادیاتور کم می‌شود؛ اما هیچ نشتی از هیچ قسمتی مشاهده نشده و هیچ علائمی از  سوختن واشر سرسیلندر نیز نداریم. در نهایت، احتمالی که داده می‌شود، نشتی بسیار کم و ریز از رادیاتور بخاری است. این نشتی به قدری کوچک است که اصطلاحا گفته می‌شود که نشتی در حد حباب زدن است. اما به مرور زمان باعث کم‌شدن سطح آب رادیاتور می‌شود.

استشمام بوی ضدیخ در داخل اتاق

گاهی مواقع نشتی از رادیاتور بخاری چندان زیاد نیست و اثر واضحی از خود نشان نمی‌دهد و به قدری این نشتی کم است که تا قبل از چکه‌کردن و ریختن در کف پا، تبخیر می‌شود. اما در صورت وجود ضدیخ در سیستم خنک‌کاری ماشین، بوی ضدیخ که اصطلاحا یک بوی شیرین و خاص است را می‌توان استشمام کرد. این بو دائما در اتاق وجود دارد و با گرم‌شدن موتور خودرو، بیشتر نیز می‌شود.

مه‌گرفتگی و کثیفی شیشه‌های جلو

نشت آب از رادیاتور بخاری ماشین باعث می‌شود تا همیشه شیشه جلوی ماشین خصوصاً در بخش پایین آن، یک مقدار مه‌گرفتگی و بخار دیده شود. این بخار معمولا به‌خاطرداشتن ترکیبات ضدیخ، به راحتی مثل بخار آب خالص، پاک نمی‌شود و همین نشانه‌ای از وجود نشتی در سیستم بخاری ماشین است.

دلایل نشتی رادیاتور بخاری ماشین

رادیاتور بخاری یک قطعه با ساختار ظریف و ضعیف است که نگهداری نادرست از آن و همچنین عدم رعایت یک سری مراقبت‌ها می‌تواند به این قطعه آسیب وارد کند.

نشتی رادیاتور بخاری به دلیل شستشو با مواد اسیدی

شستن رادیاتور بخاری یکی از راه‌های برطرف‌کردن مشکل سرد بودن باد بخاری در فصل زمستان است. جرم موجود در رادیاتور بخاری که مجاری ظریف‌تری دارد، مانع از گردش کامل و راحت آب در رادیاتور بخاری می‌شود که این اتفاق می‌تواند منجر به گرم‌کاری و داغ‌کردن موتور خودرو نیز شود.

اما این جرم باید با روش‌های فنی و مناسبی برطرف شود و صرفا گرفتن فشار آب با یک شوینده اسیدی، راه حل درستی نیست. همان‌طور که گفته شد، معمولا مجاری رادیاتور بخاری، ظرافت بیشتری دارد و همین قضیه آن را حساس‌تر کرده است. ضمن اینکه آمار پوسیدگی رادیاتور بخاری نیز بیشتر است که باز هم احتمال صدمه دیدن آن را بیشتر می‌کند.

برای شستن رادیاتور بخاری، استفاده از شوینده‌های اسیدی قوی باعث سوراخ‌شدن مجاری آب رادیاتور می‌شود. به همین خاطر برای شستن رادیاتور بخاری ماشین باید از شوینده‌های معمولی و مناسب برای این کار استفاده کرد.

نشتی رادیاتور بخاری خودرو به علت دست‌کاری و تغییر در لوله‌کشی صحیح

در بعضی از رادیاتورهای بخاری خودروها، لوله ورود و خروج آب با هم فرقی ندارد. یعنی مهم نیست که شلنگ آب ورودی به رادیاتور را به کدام لوله وصل کنیم. اما در بعضی از رادیاتورهای بخاری، این تفاوت در ورودی و خروجی دیده می‌شود که معمولا با تغییر در قطر لوله‌ها به مقدار کم و یا بلند و کوتاه‌کردن طول لوله‌ها، علامت‌گذاری شده است.

بنابراین اگر در زمان سرویس بخاری و یا تعمیر موتور و یا تعویض شلنگ‌ها، این شلنگ‌ها به شکل اشتباه وصل شود، می‌تواند باعث تغییر در مسیر گردش آب شود. یعنی مثلاً به جای اینکه آب از بالای رادیاتور وارد شده و با ریختن به پایین رادیاتور از آن خارج شود، باید این مسیر را برعکس طی کند.

در بسیاری از موارد شاید این کار مشکلی به وجود نیاورد؛ اما اگر مشکلات دیگری مثل مسدودشدن مقداری از شبکه‌ها و مسیر حرکت آب وجود داشته باشد و یا شبکه‌های رادیاتور پوسیده شده باشد، با فشار مضاعفی که در سیستم ایجاد می‌شود و همچنین فشار بیشتری که برای گردش آب از مسیر نادرست آن ایجاد شده، می‌تواند باعث سوراخ‌شدن و نشتی از رادیاتور بخاری شود.

نشتی رادیاتور بخاری ماشین به دلیل شستشو با فشار بالای آب

بعضی افراد برای شستن رادیاتور بخاری از کارواش‌های صنعتی پرفشار برای این کار استفاده می‌کنند. این کار می‌تواند منجر به سوراخ‌شدن رادیاتور خصوصاً در رادیاتورهای کارکرده و با احتمال پوسیدگی شود. برای شستن رادیاتور بخاری باید از فشار مناسب و یا با کمک دستگاه‌های لازم که فشار چند بار دارند، استفاده کرد و کارواش‌های خودرویی که معمولاً فشارهای بالای صدبار دارند، برای این کار مناسب نیست. بهتر است تا برای شستن رادیاتور بخاری و برداشتن جرم داخل آن، از مواد شوینده و جرم بردار به جای فشار بالای آب استفاده کنیم تا مجاری داخل رادیاتور، آسیبی نبیند.

نشتی آب از دیگر قسمت های سیستم بخاری

نشتی آب و دیدن آب در کف پای ماشین، همیشه از خرابی و سوراخ‌شدن رادیاتور بخاری نیست. رادیاتور بخاری دو لوله برای اتصال شلنگ‌های آب دارد که در برخی از مواقع، سوراخ‌شدن این دو لوله باعث نشتی از مجموعه بخاری می‌شود. همچنین از شایع‌ترین خرابی‌های مربوط به مجموعه بخاری و رادیاتور بخاری، فرسوده‌شدن اورینگ‌های اتصال شلنگ‌ها و لوله‌ها به رادیاتور هستند. رادیاتور بخاری بعضی از خودروها با اورینگ به لوله‌های رفت‌وبرگشت آب وصل می‌شوند که خرابی و فرسودگی این اورینگ‌ها باعث نشتی آب می‌شود.

خطر نشتی رادیاتور بخاری خودرو

نشتی رادیاتور بخاری خودرو خطرات و عواقبی را برای راننده و سرنشینان به همراه دارد. ازاین‌رو با مشاهده علائم نشتی رادیاتور بخاری، به‌سرعت باید برای رفع آن اقدام کرد.

• نشتی از رادیاتور بخاری باعث کاهش حجم آب سیستم خنک‌کاری موتور ماشین می‌شود. این کاهش حجم منجر به گرم‌کردن موتور نیز می‌تواند بشود.
• نشتی از رادیاتور بخاری ماشین باعث هواگرفتن مسیر خنک‌کاری خواهد شد. این هواگیری می‌تواند مشکلات خاص خودش را داشته باشد و در کارکرد و کارایی سیستم خنک‌کاری اختلال ایجاد کند.
• نشتی رادیاتور بخاری ممکن است با پاشش آب به اطراف رادیاتور و خیس شدن قطعات پشت داشبورد همراه شود. این اتفاق می‌تواند خطراتی مثل سوختن قطعات برقی پشت داشبورد و مسائلی از این قبیل را به همراه داشته باشد.
• نشتی رادیاتور بخاری در موارد نادری باعث سوختن پای سرنشینان جلو نیز شده است.
• ریختن آب رادیاتور بخاری به کف خودرو در طولانی‌مدت باعث پوسیدگی کف ماشین نیز می‌تواند شود که دردسرهای خودش را دارد.
• اثر بخارزدگی روی شیشه‌های جلو که از نشتی آب رادیاتور ماشین اتفاق می‌افتد، باعث کاهش دید راننده می‌تواند شود.
• آب رادیاتور ماشین حاوی ضدیخ است که ماده‌ای سمی بوده و نشتی آن در اتاق خودرو، منجر به آلودگی‌هایی خواهد شد.

روش های پیشگیری و رفع نشتی رادیاتور بخاری ماشین

رادیاتور بخاری در داخل اتاق قرار دارد و با قرارگیری در پشت رادیاتور، دور از دسترس است. پس نمی‌توان کارهای خاصی برای نگهداری صحیح و جلوگیری از خرابی آن انجام داد.

• مهم‌ترین راه برای اینکه این رادیاتور خراب نشود، استفاده دائم و همیشگی از ضدیخ خودرو است. ضدیخ با کارکرد ضدخورندگی خودش، مانع از خوردگی و سوراخ‌شدن رادیاتور نیز می‌شود.
• برخلاف تصور، آب سیستم خنک‌کاری باید هر دو یا سه سال یک‌بار به صورت کامل تخلیه شده و دوباره با آب مناسب و ضدیخ جایگزین شود. آب رادیاتور خودرو به مرور زمان با ناخالصی‌های دیگری همراه می‌شود که می‌توان با مشاهده تغییر رنگ آن نیز متوجه این قضیه شد. این اتفاق منجر به کاهش ظرفیت کاری آن خواهد شد.
• اگر هر وقت واشر سرسیلندر موتور خودرو به مشکل خورد، باید کل سیستم خنک‌کاری را به طور کامل شستشو دهیم. سوختن واشر سرسیلندر باعث می‌شود تا در سیستم آب ماشین، حالت گل گرفتگی ایجاد شود. این رسوبات که ناشی از ورود دود موتور به آب سیستم خنک‌کاری است، در محل‌های حساسی مثل رادیاتور بخاری تجمع می‌کنند و مانع از گردش آزاد و راحت آب سیستم خنک‌کاری می‌شوند. در نتیجه هم باعث گرم‌کاری موتور خواهند شد، کارکرد بخاری ماشین را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و هم منجر به پوسیدگی رادیاتور خواهند شد.
• هر زمان و به هر دلیلی که لوله‌های بخاری دست‌کاری شدند، در زمان بستن دوباره لوله‌بخاری به نحوه و ترتیب صحیح بستن آنها دقت کنیم.
• در زمان شستن رادیاتور بخاری، از فشار آب زیاد استفاده نکنیم. فشار آب بیش از حد می‌تواند باعث سوراخ‌شدن لوله‌های داخلی رادیاتور بخاری شود.
• از مایعات اسیدی برای شستن رادیاتور بخاری استفاده نکنیم. این مایعات می‌توانند به راحتی رادیاتور بخاری را خصوصاً اگر پوسیدگی‌های ضعیفی داشته باشد، سوراخ کنند و باعث نشتی آنها شوند.

تعویض و تعمیر رادیاتور بخاری خودرو

رادیاتورهای بخاری از جنس آلومینیوم یا مس هستند. معمولا در خودروهای قدیمی از رادیاتورهای مسی استفاده شده است؛ اما در خودروهای امروزی، رادیاتورهای آلومینیومی بیشتر دیده می‌شود. رادیاتورهای آلومینیومی معمولا تعمیر نمی‌شوند و چون قیمت کمتری نیز دارند، از سمت تعمیرکاران، تعویض می‌شوند. اما رادیاتورهای مسی به خاطر قیمت بالایی که دارند، معمولا تعمیر می‌شوند. ضمن اینکه رادیاتورهای مسی نسبت به رادیاتورهای آلومینیومی قابل‌تعمیرتر نیز هستند.

برای تعویض و تعمیر رادیاتور بخاری باید محل دقیق آن را دانست که برای این کار می‌توان از دفترچه راهنمای تعمیر و نگهداری خودرو و یا یک مکانیک ماهر، کمک گرفت. رادیاتور بخاری در خودروهای امروزی در داخل کابین و پشت داشبورد قرار دارد که برای رسیدن به آن باید قطعات زیادی را باز کرد. حتی در برخی از خودروها مجبور به بازکردن کامل داشبورد نیز هستیم تا به رادیاتور بخاری برسیم.

همچنین باید قبل از باز کردن رادیاتور بخاری، شلنگ‌های آب متصل به آن را از داخل محفظه موتور باز کنیم. بهتر است تا ترتیب و نحوه اتصال این شلنگ‌ها را علامت بزنیم تا در زمان بستن نیز به همان شکل بسته شوند.

نکاتی را درباره باز کردن رادیاتور بخاری باید رعایت کنیم. این رادیاتور معمولاً در یک محفظه پلاستیکی قرار دارد تا هوای فن مجموعه بخاری، نتواند به بیرون نشت کند. همچنین شاید اتصالات مختلفی در این بین باید باز شود. در زمان باز کردن این قطعات باید نهایت دقت را داشته باشیم که به قطعات ریز پلاستیکی مثل خارها و نگهدارنده‌ها، آسیب وارد نشود.

استفاده از نشتی گیرهای پودری و مایع برای رفع نشتی رادیاتور بخاری خودرو

گاهی مواقع می‌بینیم که نشتی رادیاتور بخاری در حد بسیار کمی است و یا خارج‌کردن رادیاتور بخاری به منظور تعویض و تعمیر آن، نیازمند باز کردن داشبورد است که در بعضی از خودروها، کار سخت و پیچیده‌ای بوده و بسیاری از مالکان خودرو به خاطر باز کردن داشبورد و به صدا افتادن آن، به این کار راضی نیستند. بنابراین برای گرفتن نشتی می‌توان از نشت‌بندهای داخل بازار استفاده کرد. این نشت‌بندها به گونه‌ای عمل می‌کنند که در ترکیب با آب و در مجاورت هوا، یعنی درست در محل نشتی‌ها، خشک می‌شوند و در نتیجه این‌گونه نیست که با گرفتن مسیر آب، باعث کم‌کاری رادیاتور بخاری و رادیاتور موتور شود.

البته باید در نظر داشت که این کار، یک روش سرپایی و مُسکن موقتی به شمار می‌رود و هرچند که شاید برای سال‌ها نیز جوابگو باشد؛ اما تعمیر یک رادیاتور و تعویض آن، بسیار فنی‌تر و مطمئن‌تر از این روش است. همچنین باید در نظر داشت که از نشت‌بندهای خوب و باکیفیت برای این کار استفاده شود. استفاده از این‌گونه نشت‌بندها از قدیم برای بندآوردن نشتی بسیاری از قسمت‌های مسیر خنک‌کاری در موتور خودرو نیز استفاده می‌شود و برای رادیاتور بخاری نیز جوابگو خواهد بود. همچنین تاحدامکان اگر می خواهیم از نشت‌بندهای پودری استفاده کنیم، نمونه‌های استاندارد و شناخته‌شده آنها را به کار بگیریم.

قطع‌کردن سیستم بخاری، درست یا غلط؟

در قدیم و حتی امروزه، برخی از رانندگان برای جلوگیری از انتشار هوای گرم بخاری در داخل اتاق ماشین در فصل تابستان، اقدام به بستن و کور کردن شلنگ‌های بخاری و خارج‌کردن این بخش از مسیر گردش آب می‌کردند. این کار هم باعث کاهش حجم آب سیستم خنک‌کاری می‌شود و هم باعث فرسودگی و پوسیدگی رادیاتور بخاری به مرور زمان خواهد شد. به نحوی که حتی در همان مدت‌زمان چندماهه خارج بودن بخاری از سیستم گردش آب، رادیاتور بخاری به شدت آسیب می‌بیند و با توجه به ضعیف‌تر بودن شبکه‌های این قطعه، خیلی راحت‌تر به نشتی و مشکلات برمی‌خورد.

این اقدام با تخلیه آب بخاری با استفاده از فشار هوا، کمی از شدت پوسیدگی رادیاتور بخاری کم می‌کرد؛ اما در بسیاری از مواقع که آب رادیاتور بخاری تخلیه نمی‌شد، شدت پوسیدن این رادیاتور بسیار بالا می‌رفت که این اتفاق، خود را در فصل سرد سال و با وصل کردن مجدد بخاری، نشان می‌داد.

ضرورت وجود ضدیخ در سیستم خنک‌کاری موتور

یکی از اصلی‌ترین دلایل خرابی رادیاتور بخاری، استفاده‌نکردن از ضدیخ در سیستم خنک‌کاری موتور است. ضدیخ چندین وظیفه دارد که یکی از آنها، جلوگیری از پوسیدگی و زنگ‌زدن مجاری فلزی سیستم خنک‌کاری و همچنین بلوکه موتور است. وقتی در سیستم خنک‌کاری ماشین از ضدیخ استفاده نشود، مجاری فلزی خصوصاً آن قسمت‌هایی که از جنس آهن هستند، زنگ زده و رنگ آب به رنگ قهوه‌ای تبدیل می‌شود. این زنگ زدگی باعث می‌شود تا به مرور زمان در بعضی از قسمت‌های ظریف سیستم خنک‌کاری مثل شبکه‌های رادیاتور بخاری، رسوب تشکیل شود. در نتیجه هم باعث پوسیدگی این بخش‌ها با سرعت بیشتری خواهد شد و هم مانع از گردش کامل آب در سیستم خنک‌کاری ماشین می‌شود.

در نتیجه یکی از بهترین راه‌های برای جلوگیری از خرابی و پوسیدگی رادیاتور بخاری ماشین، استفاده دائمی و همیشگی از ضدیخ است.

نتیجه گیری

نشتی رادیاتور بخاری در این روزها و در خودروهای امروزی بسیار کمتر دیده می‌شود. جنس بهتر و مهندسی بالاتر در ساخت قطعات خودرویی و همچنین استفاده همیشگی از ضدیخ در ماشین‌های امروزی باعث شده است تا کمتر شاهد پوسیدگی و خرابی سیستم بخاری و رادیاتور بخاری باشیم. استفاده همیشگی از ضدیخ باعث می‌شود تا در کنار داشتن مزایای آن از جمله یخ‌نزدن و دیرتر به جوش‌آمدن آب که همه می‌دانیم، از پوسیدگی و زنگ‌زدن قطعات داخلی موتور که یکی از عوامل مسدودشدن لوله‌های بخاری است، جلوگیری شود. همچنین توجه داشته باشیم که برای شستن رادیاتور بخاری از فشار آب بالا و شوینده‌های اسیدی قوی نیز استفاده نکنیم که باعث سوراخ‌شدن این قطعه می‌شود. تعویض رادیاتور بخاری در بسیاری از خودروها، کار سختی است و نیاز به باز کردن بعضی از قسمت‌های داشبورد دارد. به همین خاطر هم مثل همیشه، پیشگیری از خرابی این قطعه بسیار راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر از تعمیر آن خواهد بود.

نویسنده: علیرضا داودی

سوالات متداول

• شایع‌ترین نشانه از نشتی رادیاتور بخاری چیست؟
  خیس شدن کف پا خصوصا از سمت شاگرد از نشانه‌های نشتی رادیاتور بخاری است. همچنین کم‌شدن سطح آب رادیاتور موتور ماشین بدون علل دیگر نیز از نشانه‌های نشتی آب از رادیاتور بخاری خودرو است.
• آیا نشتی از رادیاتور بخاری ماشین خطرناک است؟
  این نشتی می‌تواند باعث کاهش سطح آب سیستم خنک‌کاری و گرم‌کردن موتور ماشین شود. همچنین با پاشش روی برخی از قطعات پشت داشبورد نیز می‌تواند به آنها آسیب وارد کند.
• بهترین کار برای جلوگیری از خرابی رادیاتور بخاری چیست؟
  می‌توان گفت بهترین کار برای اینکه رادیاتور بخاری ما عمر بیشتری داشته باشد، استفاده دائمی و همیشگی از ضدیخ در آب یستم خنک کاری ماشین است.