بازار خودرو در آخرین سال قرن چهاردم، اتفاقات زیادی را تجربه کرد. اتفاقات و تصمیمات سیاسی و اقتصادی که بارها و بارها بزرگ‌ترین صنعت غیرنفتی کشور را دستخوش تغییرات کرد. در یک سالی که گذشت، تحریم‌های آمریکا شدت بیشتری پیدا کرد و تاثیر منفی آن بر اقتصاد ملی بیشتر شد. به تبع این اتفاق، ارزش ریال در برابر دلار سقوط کرد. این اتفاقات باعث شد تا صنعت خودرو و به دنبال آن بازار خودرو شکننده‌تر از قبل شود. نقدینگی، تحریم‌های آمریکا، بازار غیررقابتی و مدیریت ضعیف از مهم‌ترین مشکلات صنعت و بازار خودرو است.
افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸
مهم‌ترین اتفاقی که نه‌تنها بازار خودرو، بلکه کل کشور را تحت تاثیر قرار داد، افزایش قیمت بنزین بود. دولت اعلام کرد که از بامداد ۲۴ آبان ۱۳۹۸، سهمیه‌بندی بنزین اجرا و قیمت این فرآورده سوختی افزایش می‌یابد. این تصمیم دولت باعث شکل‌گیری ناآرامی‌هایی در کشور شد.
دولت اعلام کرد که این تصمیم برای کنترل و کاهش مصرف سوخت انجام گرفته، اما با گذشت چند ماه و بر اساس آمار منتشرشده، این طرح تاثیر چندانی روی مصرف سوخت نداشت.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، فروش خودروهای دوگانه‌سوز افزایش پیدا کند، اما به دلیل کاهش ۷۳ درصدی تولید این نوع خودروها و متناسب نبودن عرضه با تقاضا، فروش خودروهای دوگانه‌سوز تاثیر چندانی بر بازار خودرو نداشت.
شیوع کرونا در چین
در دسامبر ۲۰۱۹ (آذر ۹۸)، نوع جدیدی از ویروس کرونا در چین گسترش یافت که بعدها با نام کووید ۱۹ شناخته شد. این بیماری از اواخر بهمن در ایران شیوع پیدا کرد و موج اول آن آغاز شد.
کووید ۱۹ در ابتدا بازار خودرو چین را تحت تاثیر قرار داد. بر اساس آمار اتحادیه خودروسازان چین، فروش خودرو در بازار این کشور حدود ۸۰ درصد کاهش پیدا کرد.
ویروس کرونا فقط روی فروش خودروهای تولیدشده تاثیر نگذاشت، بلکه روی ساخت خودرو در کارخانه‌ها و همین طور زنجیره تامین جهانی نیز تاثیر گذاشت.
با وجود ممنوعیت واردات خودرو به ایران، بازار خودرو ایران هم مثل سایر بازارها درگیر ویروس کرونا شد. در آن روزها، مردم به دلیل جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا، کمتر به نمایشگاه‌ها و بازار خودرو سر می‌زدند و در نتیجه تعداد معاملات کاهش چشم‌گیری پیدا کرد.
البته اگر ویروس کرونا هم نبود، کاهش قدرت خرید مردم باعث می‌شد تا تقاضا برای خودرو کاهش پیدا کند.
نوروز ۹۹ و سکوت بازار خودرو در فروردین
بازار خودرو در نوروز ۹۹ در رکود عمیقی قرار داشت. تعطیلات نوروزی و شیوع ویروس کرونا باعث شده بود تا عملا نمایشگاه‌ها و بازار خودرو تعطیل باشد. در این مدت، حتی دلالان هم دست از کار کشیده بودند و دیگر در سایت‌های خرید و فروش، خبر از آگهی‌های پشت سر هم فروش خودرو نبود. افرادی هم که تصمیم به فروش خودروی خود گرفته بودند، آن را با قیمتی پایین‌تر از قیمت زمستان سال گذشته عرضه می‌کردند. در همین مدت، مراکز شماره‌گذاری خودرو نیز تعطیل بود و کار را کمی برای خرید و فروش خودرو کند می‌کرد.
شوک‌های قیمتی خودرو در بهار ۹۹
در روزهای پایانی فروردین شاهد برگزاری جلسات ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان برای تعیین قیمت خودرو بودیم. این جلسات در ماه اردیبهشت هم ادامه پیدا کرد تا قیمت خودرو همچنان بعد از دو ماه، نامشخص باقی بماند.
بازار خودرو از اول اردیبهشت کار خود را آغاز کرد. هر چند معاملات در بازار به روند سابق برنگشته بود، اما قیمت پراید به ۷۰ میلیون تومان رسید. همین طور، تیبا که در زمستان ۹۸ با قیمت ۷۴ میلیون تومان عرضه می‌شد، در اردیبهشت ۹۹ به ۸۷ میلیون تومان رسید. اختلاف قیمتی پژو ۲۰۶ نیز در طی این مدت به ۳۰ میلیون تومان افزایش یافت.
این افزایش قیمت‌ها به حدی بود که حسن روحانی اقدام به برکناری رضا رحمانی از مقام وزارت صنعت کرد و به جای او حسین مدرس خیابانی را به‌عنوان سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت منصوب کرد. بعد از این اتفاقات بود که قیمت خودرو در یک روز دچار کاهش شدیدی شد. طبق گزارش خبرگزاری تسنیم، پژو ۲۰۶ که با قیمت بیش از ۱۵۰ میلیون تومان معامله می‌شد، به ۱۲۵ میلیون تومان رسید. قیمت پراید هم که به ۹۰ میلیون تومان رسیده بود، به ۷۱ میلیون تومان کاهش پیدا کرد.
تابستان پرنوسان خودروهای کارکرده
تابستان با افزایش قیمت خودروها آغاز شد. در روزهای آغازین تیر ماه، پراید با ۶ میلیون تومان افزایش قیمت، به ۷۶ میلیون رسید و پژو ۴۰۵ نیز ۱۰ میلیون گران‌تر شد و با قیمت ۱۲۵ میلیون تومان معامله می‌شد. با افزایش نرخ ارز، قیمت خودروهای خارجی نیز افزایش پیدا کرد و بین ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان گران شد.
گران شدن دلار باعث شد که فروشندگان با شک و تردید به بازار خودرو نگاه کنند. به این دلیل که می‌ترسیدند اگر خودروی خود را بفروشند، دیگر نتوانند خودروی جدیدی را جایگزین آن کنند.
در چنین بازاری، فروشندگان از یک سو راضی بودند که قیمت دلار بالا می‌رود و خودرویشان گران‌تر می‌شود و از سوی دیگر خریداران آرزو داشتند تا قیمت دلار کاهش پیدا کند تا بتوانند خودروی موردنظرشان را تهیه کنند.
سه‌سالگی ممنوعیت واردات خودرو
در سال ۱۳۹۶ و پیش از آنکه آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کند، دولت اقدام به ممنوعیت واردات خودرو کرد تا جلوی مصرف ارز را بگیرد. سال ۱۳۹۹، سومین سالی است که این قانون اجرا می‌شود.
طبق اظهارات مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو، آزادسازی واردات وسایل نقلیه باعث خروج ارز کشور می‌شود و به تبع آن ارز داخل کشور کاهش یافته و در نتیجه قیمت ارز بالا می‌رود. هر چند ممنوعیت واردات خودرو، جلوی مصرف ارز را گرفت اما به دلیل کاهش عرضه، باعث افزایش قیمت خودروهای خارجی شد.
افزایش چند باره قیمت‌ها در بازار
در ۲۸ تیر ماه ۱۳۹۹، رضا شیوا، رییس شورای رقابت اعلام کرد که خودروسازان می‌توانند هر سه ماه یک بار قیمت خودروهای خود را افزایش دهند. بر این اساس، خودروسازان باید درخواست افزایش قیمت خود را به وزارت صنعت ارائه داده و ستاد تنظیم بازار بر طبق تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی، قیمت‌های جدید را تعیین می‌کند.
به این ترتیب خودروسازان، هر سه ماه یک بار قیمت‌های خود را افزایش دادند. برای مثال، در آخرین افزایش قیمت که برای پیش‌فروش آبان ماه اعلام شد، قیمت محصولات ایران‌خودرو و سایپا بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد.
موج سوم کرونا و بازار نیمه‌تعطیل خودرو
موج سوم کرونا از پاییز امسال در کشور آغاز شد، به طوری که تعداد مرگ و میر ناشی از کرونا روزانه به بیش از ۴۰۰ نفر و تعداد مبتلایان به بیماری کووید ۱۹ از ۱۳۰۰۰ نفر در روز هم فراتر رفت. از این رو، دولت بر آن شد تا با تعطیلی دو هفته‌ای شهرهای قرمز با موج سوم کرونا مقابله کند؛ این طرح از اول آذر ماه اجرا شد.
به این ترتیب، معاملات در بازار خرید و فروش خودرو نیز با کاهش چشم‌گیری روبه‌رو شد. طبق اظهارات فعالان بازار، تقریبا معامله‌ای در بازار صورت نمی‌گیرد و خرید و فروشی به‌صورت حضوری انجام نمی‌شود. البته آگهی‌های فروش خودرو در فضای مجازی منتشر می‌شود اما داد و ستدی صورت نمی‌گیرد.
در همین راستا، قیمت دلار نیز کاهش پیدا کرده و کارشناسان عقیده دارند اگر روند کاهشی نرخ ارز ادامه داشته باشد، قیمت خودروهای داخلی نیز کاهش خواهد یافت. به گونه‌ای که دهه ۹۰ که شروع پرقدرتی در صنعت خودروسازی را تجربه کرد، با اتفاقات عجیبی در صنایع، به‌خصوص صنعت و بازار خودرو را تجرله کرده و اکنون با سخت ترین شرایط روزگار می‌گذراند.
نویسنده: میلاد قزللو
