فهرست مطالب
نسبت هوا و سوخت در یک موتور بنزینی باید کاملا ثابت باشد و فقط در مواردی خاص مثل استارت سرد خودرو، این نسبت کمی تغییر میکند. ازاینرو چه در موتور انژکتوری و چه موتور کاربراتوری باید نسبت دقیقی از سوخت و هوا در آن رعایت شود تا شاهد سوختوساز بهینه و با کمترین مقدار آلودگی باشیم. اما گاهی مواقع این نسبت به دلایل مختلفی به هم میریزد و موتور خودرو دچار خامسوزی میشود. در نتیجه قدرت تولیدی پایین میآید و آلایندگی موتور نیز افزایش پیدا میکند. به این سوالها پاسخ میدهیم که خام سوزی ماشین چیست و چه علتی دارد؟ نشانهها و روش تشخیص خام سوزی خودرو چیست و چگونه آن را رفع کنیم؟
خام سوزی ماشین چیست؟
ترکیب استاندارد و نسبت مناسب سوخت و هوا در پیشرانههای بنزینی از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر این نسبت به سمت هوا سنگینتر شود اصطلاحا گفته میشود که پیشرانه دچار فقر سوخت است و کارکرد خوبی خصوصا در هنگامی که زیر فشار میرود، نخواهد داشت. اما اگر این نسبت به سمت سوخت سنگین شده و مقداری از بنزین بدون سوختن از اگزوز خارج شود، گفته خواهد شد که پیشرانه دچار خام سوزی شده است. این نسبت در حال ایدئال و استاندارد برابر با ۱۴.۷ به یک است که البته در تنظیم موتور و بسته به شرایط محیطی، کمی تغییر خواهد کرد. به این معنی که به ازای هر ۱۴.۷ واحد هوا باید یک واحد سوخت بنزین وارد سیلندر شود تا شاهد سوختن و احتراق خوب باشیم. دلایل بروز خامسوزی میتواند به دلیل مواردی مثل کثیفی فیلتر هوا، ایراد در انژکتور یا کاربراتور، خرابی سنسورهای موتور خودرو مثل مپ و اکسیژن و… باشد.
نشانه ها و علائم و تشخیص خام سوزی ماشین
خام سوزی خودرو به معنی احتراق ناقص سوخت در موتور ماشین است. به همین دلیل هم نشانههایی مثل دود سیاه خروجی از اگزوز، بوی بنزین نسوخته، اثر دوده زدن روی شمع خودرو، افزایش مصرف سوخت، افزایش میزان آلایندهها و مواردی از این قبیل از نشانههای خام سوزی موتور خودرو است.
- وقتی موتور خودرو خامسوزی دارد، مقداری از بنزین و هیدروکربنهای سوخت بدون شرکت در فرایند احتراق یا بهصورت احتراق ناقص، از اگزوز خودرو خارج میشوند. این اتفاق باعث میشود تا بوی بنزین نسوخته و خام از اگزوز خودرو به مشام برسد. این وضعیت خصوصا در هوای سرد و روشن کردن خودرو در فضای بسته پارکینگ بیشتر به مشام خواهد رسید.
- خام سوزی ماشین باعث میشود تا دود خروجی از اگزوز به رنگ سیاه و تیره باشد. این وضعیت در حالت خامسوزی ضعیف نیز با فشارآوردن به موتور خودرو و گاز دادن، خود را نشان میدهد؛ اما در حالت شدید، با کمی گاز دادن هم میتوان دود حاصل از خام سوزی موتور خودرو را دید.
- موتوری که خامسوزی دارد، نمیتواند سوخت و بنزین را بهطور کامل بسوزاند. این حالت باعث میشود تا مقداری دوده روی شمع خودرو جمع شود که همین اتفاق میتواند قدرت جرقهزنی را ضعیف کرده و خامسوزی را بیشتر کند.
- وقتی موتوری خامسوزی دارد، آلایندگی بیشتری نیز تولید میکند و در معاینه فنی میتوان حضور مقداری بنزین نسوخته را در خروجی اگزوز دید.
- افزایش مصرف سوخت از دیگر نشانههای خامسوزی داشتن موتور خودرو است. موتور خودرو وقتی دچار خام سوزی میشود، مقداری از بنزین بدون شرکت در فرایند احتراق از اگزوز خارج خواهد شد. در نتیجه قدرت تولیدی موتور نیز کاسته میشود و راننده مجبور است برای جبران این وضعیت، فشار بیشتری به موتور خودرو وارد کند که نتیجه آن، افزایش مصرف سوخت خواهد بود.
- کاهش قدرت موتور از نشانههای دیگری است که میتوان از روی آن و گذاشتن این حالت در کنار دیگر نشانههای خامسوزی به وجود این عیب رسید. احتراق ناقص و خامسوزی در موتور خودرو باعث کاهش قدرت تولیدی پیشرانه میشود.
علت خام سوزی ماشین
خام سوزی موتور خودرو به دو دلیل عمده رخ میدهد؛ یکی اینکه حجم سوخت بیشتر از مقدار نیاز و حالت استاندارد باشد و دلیل دیگر اینکه احتراق به خوبی انجام نشود. برای بروز این دو حالت میتوان دلایل مختلفی را لیست کرد که مواردی مثل احتراق ناقص به خاطر شمع و وایر ضعیف از اصلیترین و شایعترین آنهاست.
شمع معیوب و خراب
در موتور بنزینی، آخرین مرحله از احتراق صحیح و سالم، شمعها هستند. وقتی شمع به هر دلیلی نتواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد، احتراق ناقص است و حالت خامسوزی پیش میآید. در این وضعیت، آثار و علائم خامسوزی را نیز میتوان روی شمع خودرو دید که حالت دودهزده و سیاهشدگی ناشی از یک احتراق ناقص است.
کوئل خراب و ضعیف شده
وقتی کوئل ضعیف باشد، احتراق ضعیف و ناقص داریم. در نتیجه مقداری از سوخت بدون اینکه در جریان احتراق شرکت کند، بهصورت نسوخته یا نیمسوز از سیلندرها خارج خواهد شد. در نتیجه این حالت، خام سوزی را در موتور خودرو خواهیم داشت. در واقع یک کوئل نیمسوز یا ضعیفشده، همان حالت شمع خراب یا وایر معیوب را دارد.
سوزن انژکتورهای خراب
مقدار پاشش هر سوزن انژکتور با فاکتور مقدار سیسی پاشششده در واحد دقیقه بیان میشود. این فاکتور بسته به حجم موتور خواهد بود و تغییر در آن میتواند خودرو را به حالت فقیر شدن سوخت یا غنیشدن آن پیش ببرد. گشادشدن خروجی سوزن انژکتورها که معمولا به مرور زمان و بر اثر کارکرد زیاد رخ میدهد، باعث میشود تا سوخت به درون سیلندر هم بیشتر وارد شود و هم با زاویه نادرستی پاشیده شود. در نتیجه هم موتور خودرو به حالت خامسوزی و افزایش مصرف سوخت پیش خواهد رفت و هم به خاطر پاشش نادرست انژکتورها، شاهد دود کردن موتور خواهیم بود.
وایر خراب و ناسالم
وایرها در تمام موتورها وجود ندارند و بسیاری از خودروسازان روی موتورهای دو دهه اخیر برای کاهش خرابی سیستم جرقهزنی، وایر را حذف کردهاند یا تعداد آنها را به نصف رساندهاند. در واقع در این موتورها، کوئل بهصورت مستقیم روی شمع قرار دارد تا جرقه تولیدی با قویترین حالت ممکن و کمترین احتمال نشتی تولید شود. اما در موتورهایی که دارای کوئل هستند، خرابی این قطعه سیم باعث نشتی جریان برق شده و در نتیجه در سر شمعها، جرقهای ضعیف تشکیل خواهد شد که نتیجه آن، بروز حالت خامسوزی و یک احتراق ناقص و ضعیف است.
زاویه پاشش نادرست سوزن انژکتور
زاویه پاشش نادرست سوزن انژکتور بهخودیخود نمیتواند باعث خام سوزی موتور ماشین شود. اما وقتی زاویه پاشش به هر دلیلی خراب باشد، سوختوساز بهصورت ناقص انجام میشود. در نتیجه بروز این وضعیت میتواند حالتی شبیه به خامسوزی در اثر احتراق ناقص را پدید آورد. زاویه پاشش نادرست سوزن انژکتور، میتواند باعث دود کردن موتور خودرو نیز شود که باز هم شبیه به حالت خامسوزی است.
کیفیت پایین سوخت
از جمله مواردی که در سوختوساز موتور بسیار موثر بوده، کیفیت سوخت است. کیفیت سوخت مورد استفاده باعث میشود تا موتور خودرو نتواند به حالت کارکرد ایدئال و استاندارد خود نزدیک شود و یکی از معایبی که شاید در کارکرد آن دیده شود، رفتن موتور خودرو به حالت خامسوزی خواهد بود. سوخت بیکیفیت ممکن است در جریان احتراق موتور به خوبی و بهطور کامل نسوزد و حالتی شبیه به خامسوزی ایجاد کند.
ایراد در سنسور اکسیژن
از جمله سنسورهای بسیار مهم در کارکرد موتور خودرو، سنسور اکسیژن ماشین است. اطلاعات بهدستآمده از این سنسور توسط کامپیوتر خودرو پردازش میشود و در نتیجه در نسبت سوخت و هوا از آن استفاده خواهد شد. به همین خاطر هم خرابی سنسور اکسیژن خودرو باعث به هم ریختن نسبت دقیق و سالم سوخت و هوا شده و در نتیجه موتور خودرو میتواند به حالت خامسوزی بیفتد.
حالت ساسات موتور
حالت ساسات در موتور خودروها با روشهای مختلفی انجام میشود. در بعضی از موتورهای قدیمیتر این وضعیت با استفاده از استپر موتور صورت میگیرد و در موتورهای جدیدتر که از دریچه گازهای برقی استفاده میکنند، با تنظیمات دریچه گاز توسط کامپیوتر خودرو انجام میشود. هدف از ساسات کردن موتور خودرو، روشنشدن راحتتر آن در هوای سرد است. اما گاهی مواقع به هم ریختن تنظیمات دریچه گاز باعث میشود تا وضعیت ساسات همچنان بعد از روشنشدن موتور و گرمشدن آن نیز باقی بماند. در نتیجه موتور یا کاملا به حالت ساسات باشد و یا نصفهونیمه روی ساسات باقی بماند. این وضعیت باعث میشود تا نسبت هوا و سوخت نیز به هم بریزد و در نتیجه موتور شبیه به حالت خامسوزی کار کند.
ایراد در دیگر سنسورهای موتور
در خودروهای انژکتوری امروزی از سنسورها و حسگرهای مختلفی استفاده میشود که تمام آنها وظیفه دارند تا اطلاعات بهدستآمده را به کامپیوتر خودرو بفرستند که در نهایت، نسبت دقیق از سوخت و هوا تشکیل شده و موتور خودرو در بهترین حالت خود از نظر توان تولیدی و آلایندهها عمل کند. در نتیجه ایراد در هر کدام از این سنسورها مثل سنسور دمای هوای منیفولد، سنسور فشار هوای منیفولد، سنسور آب و… باعث میشود تا اطلاعات صحیحی به کامپیوتر موتور خودرو نرسد. در نتیجه در کارکرد آن اختلال ایجاد شود که یکی از این وضعیتها میتواند حالت خامسوزی موتور باشد.
ایراد در سیستم تنفس موتور
خرابی اگزوز و همچنین وجود ایراد در منیفولد هوای موتور نیز باعث خامسوزی میشود. وقتی اگزوز خودرو دچار عیب بوده و نشتی داشته باشد، سنسور اکسیژن نمیتواند به خوبی وظیفه خود را انجام دهد. در نتیجه وضعیت سوختوساز موتور به درستی به کامپیوتر خودرو اطلاع داده نمیشود. همچنین هواکشیدن منیفولد هوا نیز باعث میشود تا حجم هوا و دمای آن به درستی سنجش نشود. در خودروهای انژکتوری امروزی که این قضیه اهمیت زیادی دارد، میتواند در کارکرد موتور خودرو اختلال ایجاد کرده و باعث بروز مشکلاتی از جمله خامسوزی نیز شود.
ایراد در سنسور آب موتور
از جمله سنسورهایی که میتواند باعث خامسوزی موتور خودرو شود، سنسور آب است. سنسور آب وظیفه دارد تا دمای موتور را به اطلاع کامپیوتر خودرو برساند تا بر اساس دمای آب، وضعیت سوختوساز پیشرانه تنظیم شود. اگر این سنسور خطا دهد، کامپیوتر خودرو همچنان با این تصور که موتور خودرو سرد است، ترکیب سوخت و هوا را در حالت غنی شده نگاه میدارد که باعث دیر خارجشدن موتور خودرو از حالت ساسات میشود. در نتیجه موتور برای مدت زیادی دچار خامسوزی خواهد بود. این عیب در خودروهای جدیدتر بر اساس اطلاعات دریافتی از دیگر سنسورها مثل سنسور دمای هوای منیفولد، کمتر دیده میشود. معمولاً نشانههای خرابی سنسورهای موتور را میتوان با دیاگ زدن فهمید.
کثیفی فیلتر هوای موتور
همان طور که گفته شد، حالت خامسوزی به خاطر برهمخوردن نسبت سوخت و هواست. یعنی این نسبت از ۱۴.۷ به یک خارج شود و به سمت کمتر که به معنی بالاتر رفتن مقدار سوخت، حرکت کند. این وضعیت میتواند به خاطر کثیفی فیلتر هوا رخ دهد. یعنی راه ورود هوا به سیلندرها به خاطر کثیفی فیلتر هوا کمی مسدود و گرفته میشود و در نتیجه مقدار هوا نمیتوان به عدد ایدهآل و استاندارد ۱۴.۷ برسد. در نتیجه نسبت مقدار سوخت در سیلندرها بالاتر رفته و حالت خامسوزی پیش میآید.
پیشگیری و رفع خام سوزی ماشین
برای رفع خام سوزی خودرو و درمان آن باید ریشه بروز خامسوزی را پیدا کرده و آن را برطرف کرد. خامسوزی در اثر نگهداری ضعیف از خودرو یا عدم تعویض بهموقع قطعات مصرفی اتفاق میافتد.
- شمع خودرو دارای طول عمر مشخصی است و با رسیدن به مقدار کارکرد تعیینشده، باید آن را تعویض کرد. شمع معیوب باعث احتراق و جرقه ناقص میشود.
- وایر خودرو نیز از جمله قطعات مصرفی موتور خودرو است. وایرها هم طول عمر مشخصی دارند و در صورتی که حس کردیم ضعیف و معیوب شدهاند، میتوان آنها را تست و بررسی کرد و در صورت نیاز، وایرها را تعویض کنیم.
- کثیفی فیلتر هوای موتور خودرو باعث میشود تا هوای کافی برای سوختوساز نداشته باشیم. فیلتر هوای موتور خودرو نیز باید در زمانی که نیاز است تعویض شود، با نمونه سالم و نو جایگزین شود.
- اگر کارکرد موتور خودرو تنظیم نیست، بهتر است تا آن را دیاگ بزنیم. بسیاری از خرابیها و ایرادات موتور خودرو در دیاگ خود را نشان میدهند. بهترین راه برای فهمیدن سلامت سنسورها، دیاگ زدن موتور خودرو است.
- اگر در کارکرد موتور خودرو عیب و ایرادی میبینیم؛ اما در دستگاه دیاگ چیزی از خطاها دیده نمیشود، ایراد میتواند از سوزن انژکتورها باشد. سرویس و تمیزکردن سوزن انژکتورها در کارکرد صحیح موتور خودرو بسیار تاثیر دارند.
- ایراد در دریچه گاز خودرو باعث کارکرد نادرست پیشرانه میشود. عیب و ایرادها و سرویس این قطعه را همیشه مدنظر قرار داشته باشیم.
- کوئل در موتور خودرو مسئول ایجاد و تولید جرقه قوی است. کوئلها نیز دارای طول عمر مشخصی هستند و به مرور زمان ضعیف میشوند. این ضعیفشدن منجر به ضعیف در سیستم جرقهزنی خواهد شد.
نتیجه گیری
خام سوزی از جمله معایب خودرو است که گاهی مواقع رفع آن در عین سادگی قضیه، سخت و مشکلساز است. چرا که فاکتورها و عوامل زیادی در بروز خامسوزی موتور موثرند. خام سوزی ماشین ناشی از احتراق ناقص است که میتواند در نتیجه جرقهزنی ضعیف یا افزایش مقدار سوخت در سیلندرها یا کمبود هوا باشد. در حالت کلی، مقداری از بنزین بهصورت نسوخته و خام از سیلندرها خارج میشود که هم قدرت تولیدی موتور کاهش پیدا میکند و هم آلایندگی آن بالا خواهد رفت. ضمن اینکه به دلیل احتراق ناقص و کاهش توان تولیدی، مصرف سوخت نیز افزایش پیدا خواهد کرد. خامسوزی را میتوان از روی بوی خروجی از اگزوز، دود سیاه اگزوز و همچنین تستهای آلایندگی تشخیص داد. اما برای رفع آن باید اقدامات متعددی صورت بگیرد و همچنین قطعات زیادی از سیستم جرقهزنی، سنسورها و پاشش سوخت مورد بررسی قرار بگیرند تا بتوان عیب اصلی را پیدا کرده و آن را رفع کرد.
سوالات متداول
خامسوزی موتور خودرو به چه معنی است؟
وقتی مقداری از بنزین به صورت نسوخته و خام از سیلندرها به بیرون موتور هدایت میشود، یک احتراق ناقص داریم که به این قضیه، خامسوزی موتور گفته میشود.
از مهمترین دلایل و عوامل خامسوزی موتور خودرو چیست؟
وجود عیبوایراد در سیستم جرقهزنی و سوخترسانی و تنفس موتور باعث رفتن موتور به سمت خامسوزی میشود. شمع و وایر و کوئل معیوب، فیلتر هوای کثیف، هوزینگ هوای مشکلدار، سنسورهای موتور که به خوبی کار خود را انجام ندهند، ایراد در انژکتورها و… باعث خامسوزی میشوند.
چرا خامسوزی موتور یک وضعیت کاملا نامطلوب است؟
چون وقتی موتور به خامسوزی بیفتد، هم از قدرت تولیدی آن کاسته میشود و هم آلایندگی و مصرف سوخت آن افزایش پیدا میکند.
نویسنده: علیرضا داودی
