فهرست مطالب
مجموعه جعبه فرمان خودرو یکی از قسمت‌های بسیار مهم ماشین است که در طول سال‌هایی که از اختراع خودرو می‌گذرد، چندین مدل از آن معرفی شده است. جعبه فرمان در واقع ارتباط‌دهنده دستان راننده به چرخ‌های خودرو است تا ماشین را به سمتی که راننده قصد آن را دارد، هدایت کند و همین تعریف کوچک، اهمیت بسیار زیاد این قطعه را نشان می‌دهد. جعبه فرمان ماشین را می‌توان از دو زاویه مورد بررسی قرار داد. نگاه اول، بررسی این قطعه از نظر نوع ساختار جعبه فرمان است. اما نگاه دوم به این مجموعه از نظر داشتن نیروی کمکی است که در عموم مردم به آن هیدرولیک یا برقی بودن گفته می‌شود.
جعبه فرمان خودرو چیست؟
در ساختار خودرو، بخش‌های مختلفی قرار دارد که در کنار هم پلتفرم خودرو را تشکیل می‌دهند. موتور، شاسی، گیربکس، سیستم فنربندی در عقب و جلو، محورها و قسمت‌های ریز و درشت دیگری که مجموعه فرمان نیز یکی از آنهاست. جعبه فرمان، قطعه‌ای است که رابط بین غربیلک فرمان و دستان راننده با چرخ‌های خودرو محسوب می‌شود. یعنی وقتی که راننده با دستان خودش، فرمان را می‌چرخاند، این چرخش باید از حرکت دایره‌ای غربیلک فرمان به حرکت رفت و برگشتی و خطی تبدیل شود. این کار توسط جعبه فرمان خودرو انجام می‌شود. چرخش غربیلک فرمان به وسیله میله فرمان به جعبه‌فرمان می‌رسد و جعبه باید این حرکت را به یک حرکت خطی و رفت و برگشتی تبدیل کند. اما به مرور زمان و برای گردش راحت‌تر فرمان و همچنین با بزرگ‌شدن پهن‌تر شدن تایرها و افزایش وزن خودروها، چرخش فرمان نیاز به نیروی بیشتری پیدا کرد و اینجا بود که پمپ‌های هیدرولیک به عنوان اولین راهکار برای کمک به دستان راننده، وارد دنیای خودروسازی شد. به مرور و با توسعه و رشد تکنولوژی، سیستم‌های دیگری نیز روی کار آمدند که شامل سیستم فرمان هیدروالکتریکی و سپس فرمان برقی هست. آخرین تکنولوژی این بخش، فرمان سیمی هست که هنوز به طور گسترده در خودروها دیده نمی‌شود و فقط برخی از خودروهای لوکس و گران‌قیمت از این تکنولوژی استفاده می‌کنند.
انواع جعبه فرمان از نظر نیروی کمکی و عملکرد
در ادامه با انواع جعبه فرمان از نظر نیروی کمکی آشنا خواهید شد.
۱-فرمان هیدرولیک
در حال حاضر شایع‌ترین نوع فرمان دارای نیروی کمکی از نوع هیدرولیکی است که در اکثر خودروهای امروزی دیده می‌شود که در حال جایگزین شدن با فرمان برقی است. پمپ هیدرولیک، یکی از انواع پمپ‌های سیالات است که در خودرو به کار می‌رود و وجود آن در خودرو در دهه‌های گذشته از حیاتی‌ترین سیستم‌های کمی برای راننده محسوب می‌شد که البته امروزه در حال سپردن جای خود به سیستم‌های فرمان برقی است. پمپاژ پر فشار روغن از طریق پمپ هیدرولیک به سمت فرمان، باعث می‌شود تا در حین چرخش فرمان توسط راننده، این کار به راحتی صورت بگیرد. البته از طرف دیگر در زمان خاموشی خودرو نیز چون راننده باید به نوعی کار پمپ هیدرولیک را که از موتور نیرو می‌گیرد، انجام دهد، چرخش فرمان بسیار سخت و سنگین خواهد بود.
پمپ هیدرولیک نیروی خود را از پیشرانه دریافت می‌کند. این کار با تسمه صورت می‌گیرد و به این ترتیب، شافت مرکزی این پمپ با دور بالایی شروع به دوران خواهد کرد. درون پمپ هیدرولیک دو قطعه وجود دارد که یکی روتور یا همان گردنده و دیگری استاتور یا قطعه ثابت است. این دو قسمت در اصطلاح عامیانه به نام‌های ماه و ستاره نیز شناخته می‌شوند. بر روی استاتور یا همان ستاره، پره‌های فلزی کوچکی قرار دارد که درون ماه، همراه با شافت مرکزی پمپ هیدرولیک شروع به چرخش می‌کنند. استاتور یا همان ماه به صورت بیضی‌شکل است و چون پره‌های می‌توانند درون شیاری که قرار دارند، بازی کرده و عقب و جلو بروند، به این صورت می‌توانند به خوبی در تمام نقاط به صورت مماس بر دیواره داخلی ماه حرکت کنند. این حالت حرکت به صورت مماس در یک حرکت یا فضای بیضی‌شکل، باعث می‌شود تا روغنی که از یک سمت وارد ماه شده است از سمت دیگر با فشرده‌شدن توسط پره‌های ستاره‌ها، با قدرت زیادی به بیرون پمپاژ شود و در نتیجه چرخش فرمان به‌آسانی صورت بگیرد.
مزایای فرمان هیدرولیک
- سیستم فرمان هیدرولیک، قیمت تمام‌شده کمتری از انواع برقی، برقی هیدرولیکی و یا سیمی دارد.
- این سیستم فاقد تجهیزات برقی و الکترونیکی است و تعمیر راحتی دارد.
- نگهداری از جعبه فرمان هیدرولیک راحت است و فقط در صورتی که بدون روغن استفاده نشود، برای سال‌ها بدون مشکل کار خواهد کرد.
معایب فرمان هیدرولیک
- فرمان هیدرولیک از موتور خودرو نیروی خود را می‌گیرد که باعث تلف و مصرف شدن مقداری از انرژی و توان موتور خواهد شد.
- پمپ هیدرولیک در کنار موتور قرار دارد و وزن موتور را افزایش می‌دهد. همچنین به دلیل اتصال تسمه‌ای به موتور خودرو، مشکلات تسمه و استهلاک این قطعه را دارد.
- پمپ هیدرولیک از سیال روغنی برای کارکرد و انتقال قدرت استفاده می‌کند که مشکلات خاص خود مثل نشتی روغن هیدرولیک، سرویس و تعویض روغن، آلودگی‌های روغنی و… را به همراه خواهد داشت.
- فضایی از اطراف موتور برای قرارگرفتن پمپ و مخزن روغن و شلنگ‌های انتقال روغن و… اشغال می‌شود.
دلایل و علائم خرابی فرمان هیدرولیک
گاهی مواقع فرمان خودرو به مرور سفت می‌شو یا در حین گردش، صدایی از پمپ هیدرولیک بلند می‌شود که شبیه به زوزه است. یکی از دلایل این اتفاق در کیفیت پایین روغن هیدرولیک، فرار روغن از پمپ، آلوده‌شدن روغن و ضعف بخش‌های داخلی مثل ماه و ستاره پمپ هیدرولیک یا هوا گرفتن آن است. در اولین قدم بهتر است تا پمپ را از نظر هواگیری بررسی کنیم. سپس اگر پمپ ضعف زیادی ندارد، تخلیه کامل روغن و جایگزینی آن با یک روغن هیدرولیک جدید و با کیفیت بالاتر است.
در صورتی که ایراد برطرف نشد باید اقدام به سرویس پمپ هیدرولیک کرد که البته این کار نیاز به کمی تخصص و آگاهی از نحوه برطرف‌کردن عیب پمپ دارد.
نشتی از شلنگ‌ها فرمان هیدرولیک نیز از دیگر خرابی‌های این سیستم است. این مشکل با چرب شدن و روغنی شدن اطراف شلنگ نمایان می‌شود و باید شلنگ‌ها را تعویض کرد. همچنین گاهی مواقع، این نشتی و خرابی از جعبه فرمان خودرو است که با باز کردن و سرویس آن، برطرف خواهد شد.
۲-فرمان برقی
امروزه فرمان برقی یا همان الکتریکی به شکل گسترده و فراگیر در دنیای خودروسازی استفاده می‌شود. فرمان‌های الکتریکی یا همان فرمان برقی را به‌اختصار EPS می‌نامند که مخفف عبارت Electric power steering است.
فرمان‌های الکتریکی امروزه در بسیاری از خودروهای روز دنیا نصب می‌شوند که به دلیل برخی ویژگی‌ها مثل عدم دریافت توان از پیشرانه و در نتیجه کاهش مصرف سوخت، قابلیت برنامه‌ریزی برای شدت پاسخ‌گویی به فرمان‌گیری، تعریف حالت‌های اسپرت و کامفورت و… برای فرمان‌گیری، سفت‌شدن فرمان در سرعت‌های بالا و…، درحال‌توسعه و استفاده هرچه بیشتر هستند.
در فرمان‌های الکتریکی دو نوع جانمایی برای قرارگرفتن موتور الکتریکی داریم که یکی بر روی ستون اصلی فرمان است و در حالت دوم این موتور الکتریکی روی دنده یا شانه سیستم فرمان نصب می‌شود. شدت و زاویه چرخش غربیلک توسط یک سنسور به کامپیوتر این سیستم ارسال می‌شود و بعد از پردازش، به موتور الکتریکی دستور چرخش فرمان داده خواهد شد. تمام این موارد در کسری از ثانیه انجام می‌شود تا فرمان‌گیری کاملا یکنواخت و سریع اتفاق بیفتد.
مزایای فرمان برقی
- از مزایای فرمان برقی می‌توان به تعریف چگونگی کارکرد این نوع از فرمان‌ها برای شرایط مختلف اشاره کرد.
- فرمان‌های برقی به علت نداشتن سیستم هیدرولیک و روغن، آلودگی‌ها و مشکلات ناشی از روغن هیدرولیک را ندارند.
- این نوع فرمان به خاطر نداشتن تسمه و شلنگ روغن و قرارگرفتن موتور برقی روی ستون فرمان یا روی جعبه فرمان ماشین، فضایی از اطراف موتور را نیز اشغال نمی‌کند و به دلیل حذف این بخش‌ها، وزن موتور خودرو نیز کاهش پیدا می‌کند.
- صدای کارکرد این سیستم از نوع هیدرولیک به خاطر حذف تسمه، کمتر است و چون جعبه فرمان ماشین نیز از نوع خشک است، بسیاری از مشکلات جعبه‌فرمان نیز از بین می‌رود.
معایب فرمان برقی
- این سیستم گران‌تر از نوع هیدرولیک است که باعث افزایش قیمت خودرو می‌شود.
- فرمان برقی، پیچیدگی‌های فنی خاص خود را دارد و برای تعمیر آن، نیاز به تجهیزات خاص است.
- این سیستم به برق خودرو وابستگی دارد و در صورت اختلال در برق خودرو به هر دلیلی، کارکرد آن نیز مختل می‌شود.
- فرمان برقی دارای سنسورها و حسگرهایی هست که خرابی این سیستم را افزایش می‌دهد.
- هزینه تعمیر این نوع از فرمان‌ها نیز بالاست.
علائم و دلایل خرابی فرمان برقی
فرمان برقی دارای قطعات الکترونیکی زیادی است که خرابی آنها باعث اختلال در کارکرد فرمان می‌شود. برای مثال سفت شدن فرمان، نداشتن قدرت کافی برای کمک به راننده، رهاشدن فرمان و لرزش فرمان، پله‌ای حرکت کردن فرمان و… از خرابی‌های شایع در فرمان برقی است.
این عیب‌ها می‌تواند به خاطر خرابی سنسورها و حسگرها، کاهش ولتاژ باتری یا عملکرد نامناسب دینام، ایراد در واحد کنترل الکترونیکی، اشکال در سیم‌کشی فرمان، ضعیف‌شدن موتور برقی فرمان و… باشد. با خراب‌شدن و وجود اشکال در فرمان‌های برقی، چراغ هشداردهنده این سیستم در مجموعه نمایشگر خودرو روشن می‌شود که با دستگاه دیاگ می‌توان عیب آن را متوجه شد.
۳-فرمان الکتروهیدرولیکی
در کنار فرمان‌های هیدرولیکی و برقی، ترکیبی از این دو سیستم نیز وجود دارد که البته در دنیای خودروسازی چندان رایج نشده؛ اما با این وجود در برخی از خودروها دیده می‌شود. سیستم فرمان الکتروهیدرولیکی، ترکیبی از دو سیستم فرمان هیدرولیکی و فرمان برقی است.
در مدل‌های الکتروهیدرولیکی می‌توان دو سری مختلف از سیستم‌های کمکی را دید؛ یکی هیدرولیکی با موتور کمکی الکتریکی و دیگری موتور الکتریکی برای چرخش پمپ هیدرولیک. نمونه آخر به این خاطر است که چون پمپ هیدرولیک نیروی زیادی از موتور را در حین کار دریافت می‌کند و حتی در زمانی مثل حرکت در مسیر مستقیم که نیازی به استفاده از پمپ هیدرولیک نیست، باز هم در مدار کاری قرار دارد، از موتور الکتریکی برای چرخش پمپ استفاده می‌شود تا هم فقط در زمان مورد نیاز وارد مدار شود و هم از موتور خودرو نیرویی گرفته نشود. این روش معمولا برای خودروهای با توان کمتر کاربرد دارد. اما روش دیگر استفاده از یک موتور برقی به همراه پمپ هیدرولیک است. در واقع این موتور برقی به عنوان کمک برای پمپ هیدرولیک بوده و با سنسور چرخش و گشتاور اعمالی به فرمان، به صورت هوشمندانه به چرخش میله فرمان کمک خواهد کرد.
مزایای فرمان الکتروهیدرولیک
- چون در فرمان‌های هیدرولیکی حداقل ۵ اسب بخار برای چرخش سیستم هیدرولیک از موتور دریافت می‌شود، با وجود یک موتور برقی و عدم دریافت این توان از موتور خودرو، اتلاف توان موتور کمتر شده و در نتیجه هم شتاب‌گیری خودرو بهتر خواهد شد و هم شاهد کاهش مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌های جوی خواهیم بود.
- چون یک موتور الکتریکی وظیفه چرخش پمپ هیدرولیک را دارد، تنظیمات حرکتی خاصی می‌توان برای آن نوشت. برای مثال برنامه‌های حرکتی مختلفی که عکس العمل فرمان بسته به انتخاب آنها تغییر می‌کند یا سفت‌تر شدن فرمان در سرعت‌های بالا و… که همگی به خاطر وجود سیستم‌های برقی مثل فرمان برقی یا الکتروهیدرولیکی در بخش فرمان خودرو است.
- در فرمان الکتروهیدرولیکی، همه چیز شبیه به سیستم هیدرولیکی است. با این تفاوت که به جای وجود یک پولی برای دریافت توان از موتور خودرو، یک موتوربرقی در سیستم دیده می‌شود که وظیفه چرخش و به حرکت درآوردن پمپ هیدرولیک را بر عهده دارد.
- این سیستم دارای امتیازاتی مثل قابلیت تعریف چندین حالت فرمان‌گیری در خودرو هست که امروزه در بسیاری از خودروها دیده می‌شود.
- در این سیستم در سرعت‌های بالا، فرمان سنگین‌تر می‌شود تا خطاهای راننده را تا حد زیادی پوشش دهد.
- حذف اتصال و ارتباط پمپ هیدرولیک با موتور خودرو باعث شده است تا از توان موتور برای فرمان‌گیری استفاده نشود که منجر به کاهش استهلاک پیشرانه، کاهش مصرف سوخت و شتاب گیری بهتر خودرو خواهد شد. حذف ارتباط پمپ هیدرولیک با موتور خودرو به معنی حذف تسمه و پولی و هرزگرد است که منجر به کاهش استهلاک و خرابی‌های این بخش‌ها می‌شود.
معایب فرمان الکتروهیدرولیک
اما در مقابل هنوز مشکلات سیستم فرمان هیدرولیک وجود دارد.
مشکلات و معایبی مثل خرابی‌های پمپ هیدرولیک، نشتی از سیستم هیدرولیک و آلودگی‌های ناشی از آن، اتصالات مربوط به سیستم هیدرولیک، خرابی بیشتر نسبت به سیستم کاملا هیدرولیک یا تمام برقی به خاطر وجود هر دو سیستم هیدرولیکی و برقی و… در این سیستم دیده می‌شود.
علائم و دلایل خرابی فرمان الکتروهیدرولیک
فرمان الکتروهیدرولیکی هم خرابی‌های فرمان برقی را دارد و هم عیب و ایرادات فرمان‌های هیدرولیکی. ایراداتی مثل نشتی روغن، ضعیف‌شدن پمپ هیدرولیک، به صدا افتادن پمپ هیدرولیک، ضعف موتور برقی پمپ، ایراد در سنسورها و حسگرهای پمپ و… که می‌تواند این سیستم را با مشکلاتی مثل سنگین‌شدن و سفت‌شدن فرمان و یا تیز شدن بیش از حد آن روبرو کند.
۴-فرمان سیمی
یکی از جدیدترین، پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین سیستم‌های فرمان در خودروهای امروزی که البته در خودروهای گران‌قیمت و لوکس دیده می‌شود، سیستم فرمان سیمی است که منظور از سیم، سیم‌های برق انتقال‌دهنده دستورات و فرمان‌های مورد نیاز راننده بین فرمان، کامپیوتر سیستم و موتورهای تعبیه شده در این نوع از فرمان است. در این سیستم فرمان که به نام steer by wire شناخته می‌شود، از اتصالات مکانیکی بین فرمان و چرخ‌ها خبری نیست و تمام کارها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. به این معنی که فرمان به صورت کاملا آزاد از چرخ‌ها از نظر اتصالات فیزیکی در جای خود قرار دارد و با چرخش آن، مقدار و شدت و سرعت و زاویه فرمان با کامپیوترها و حسگرهای دقیق اندازه‌گیری می‌شود و موتور الکتریکی قرار گرفته روی محور و در سیستم فرمان‌گیری چرخ‌ها، کار گردش چرخ‌ها را به طرفین انجام می‌دهد.
مزایای فرمان سیمی
- این سیستم باعث می‌شود تا بتوان اقدامات زیادی روی سیستم فرمان‌گیری خودرو انجام داد. برای مثال کامپیوتر خودرو می‌تواند در مواقعی که تشخیص می‌دهد مثل زمان دور زدن با خودرو در یک مسیر تنگ، سرعت چرخش تایرها را به نحوی تنظیم کند که با یک دور گردش غربیلک، چرخ‌ها کاملاً از قفل چپ تا قفل راست جابجا شوند.
- تعریف حالت‌های مختلف رانندگی مثل نرم، سفت، اسپرت و… از دیگر امکاناتی است که می‌توان از این سیستم بهره گرفت.
- به خاطر نبود هیچ اتصال فیزیکی بین فرمان و چرخ‌ها، ضربات ناشی از حرکت در مسیر به فرمان و دستان راننده نیز منتقل نمی‌شود.
معایب فرمان سیمی
- راننده به دلیل نبود اتصال فیزیکی بین چرخ‌ها و مسیر، تشخیص درستی از مسیر و جاده ندارد که می‌تواند برای برخی از افراد، غیرقابل‌قبول باشد.
- فرمان سیمی از لذت رانندگی کم می‌کند.
- به خاطر پیچیدگی‌های بالای این سیستم، قیمت تمام‌شده آن برای خودروساز بالاست. همین عامل باعث می‌شود تا هزینه‌های تعمیر و نگهداری این سیستم نیز بسیار بالا باشد.
- در مواقع خاموشی خودرو به هر دلیلی مثل خرابی خودرو، جابجا کردن آن با مشکلات زیادی همراه خواهد بود. چرا که این سیستم کاملا برقی و کامپیوتری است.
انواع جعبه فرمان از نظر طراحی
طراحی جعبه فرمان معمولا در دو گروه کلی قرار می‌گیرد.
دندانه و شانه
پرکاربردترین نوع جعبه فرمان در خودروهای سواری سبک امروزی است. در این سیستم، یک چرخ‌دنده کوچک (Pinion) که به ستون فرمان متصل است، درگیر با یک شانه دندانه‌دار (Rack) می‌شود. با چرخاندن غربیلک، چرخ‌دنده می‌چرخد و شانه را به چپ و راست حرکت می‌دهد که نتیجه آن تغییر جهت چرخ‌هاست.
مزایای سیستم دندانه و شانه
- وزن کم (به‌دلیل استفاده از آلومینیوم)
- طراحی فشرده و ساده
- انتقال دقیق حس مسیر به راننده
معایب سیستم دندانه و شانه
با این حال، این سیستم در برابر فشار بالا و ضربات شدید (مانند دست‌اندازها یا مسیرهای سنگلاخی) آسیب‌پذیر است و به همین دلیل در خودروهای تجاری یا سنگین استفاده نمی‌شود.
کرم و سکتور / کرم و غلطک
این سیستم در گذشته کاربرد گسترده‌ای در خودروهای سواری داشت اما امروزه جای خود را به نسخه‌های دقیق‌تر داده است. در این طراحی، دنده‌ای مارپیچی به‌نام «کرم» روی محور فرمان نصب شده و با چرخش آن، شفت خروجی معروف به «سکتور» یا «رولر» حرکت می‌کند.
نسخه تکامل‌یافته این سیستم با نام ساچمه گردشی (Recirculating Ball) شناخته می‌شود. در این نوع، به‌جای تماس مستقیم کرم و سکتور، از بلبرینگ‌های چرخشی برای کاهش اصطکاک و افزایش عمر مفید استفاده می‌شود.
مزایای سیستم ساچمه گردشی
- دوام بالا و مقاومت در برابر ضربه
- توان انتقال نیروی زیاد
معایب سیستم دندانه و شانه
- وزن زیاد (به‌علت استفاده از پوسته چدنی)
- انتقال ضعیف حس مسیر به راننده
به همین دلیل این نوع جعبه فرمان در خودروهای آفرودی، شاسی‌بلندهای سنگین و وسایل نقلیه تجاری مانند کامیون‌ها کاربرد دارد اما در خودروهای سواری مدرن و به‌ویژه خودروهای اسپرت، جایگاهی ندارد.
برقی کردن فرمان خودرو
امروزه از جمله کارهایی که برای خودروهای قدیمی انجام می‌شود، برقی‌کردن فرمان آنهاست. این کار برای خودروهایی قابل انجام است که فرمان قدیمی و غیرهیدرولیک یا اصطلاحا فرمان خشک دارند. چون چرخاندن فرمان این خودروها به خاطر غیرهیدرولیکی بودن آنها سخت است، به همین خاطر از فرمان‌های برقی استوک و دست‌دومی که از روی خودروهای اسقاط شده در بیرون ایران باز شده‌اند، برای این کار استفاده می‌شود.
این قطعه دارای یک ستون فرمان، غربیلک، قطعات الکتریکی و الکترونیکی مثل موتورها برقی، سیم‌کشی، کامپیوتر فرمان و… است که همگی روی ستون فرمان قرار دارند. فرمان اصلی خودرو از جعبه‌فرمان تا غربیلک باز شده و فرمان برقی با تمام قطعات و اجزایش جای آن بسته می‌شود. این کار حتماً نیاز به انجام تغییراتی نیز دارد. چرا که جای پیچ‌ها حتما با هم اختلافاتی دارند و جانمایی فرمان جدید هم به همین راحتی‌ها نیست. اما از آنجایی که این نوع از فرمان‌های برقی، از نوع موتور روی ستون هستند، برای تمام خودروها قابل استفاده خواهند بود. از خودروهای سواری تا خودروهای سنگین و تجاری قدیمی که فاقد فرمان هیدرولیکی هستند. به این ترتیب، فرمان غیرهیدرولیک قدیمی خودرو به یک نوع برقی تبدیل می‌شود که راحتی کار با خودرو و رانندگی را بسیار آسان‌تر خواهد کرد. اما باید دقت کرد که فرمان وسیله هدایت خودرو است و کوچک‌ترین بی‌دقتی در نصب این قطعه و یا خرابی این سیستم، می‌تواند خطرات مالی و جانی غیرقابل جبران به همراه داشته باشد.
جعبه فرمان برقی یا هیدرولیک؟ کدام بهتر است؟
در واقع نمی‌توان به این سوال به صورت کاملا صریح و مشخص پاسخ داد. چرا که هرکدام از این دو تکنولوژی دارای محاسن و معایبی هستند که باعث می‌شود تا نتوان گفت کدام سیستم، عملکرد بهتری دارد. اما در حال حاضر و با توجه به اصولی مثل کاهش مصرف سوخت، کاهش آلاینده‌های سوختی، برقی‌تر شدن خودروها، کاهش آلودگی‌های نفتی از جمله سیالاتی مثل روغن هیدرولیک و مسائلی از این قبیل، پمپ‌های هیدرولیک در سیستم فرمان در حال جایگزین‌شدن با موتورهای برقی هستند. ضمن اینکه امکان برنامه‌ریزی و تعریف ویژگی‌های متعددی روی فرمان‌های برقی نیز وجود دارد که پمپ‌های هیدرولیکی از این امتیاز بی‌بهره هستند. ضمن اینکه معمولا خرابی فرمان‌های برقی نیز بسیار کمتر از فرمان‌های هیدرولیکی گزارش شده است که البته باید دید این فرمان‌ها بعد از چندین سال کار، چه عملکردی دارند. همچنین فضای اشغال شده در اطراف موتور به خاطر حذف پمپ هیدرولیک و تسمه و هرزگرد و…، کمتر شده و حتی وزن موتور خودرو نیز کمتر می‌شود.
اما در مقابل تعمیر و نگهداری پمپ‌های هیدرولیکی آسان‌تر بوده و نیاز به دستگاه و تجهیزات خاصی ندارد. قیمت تمام شده این قطعه نیز برای کمپانی‌های خودروسازی کمتر است که باعث کاهش قیمت خودرو می‌شود.
نتیجه گیری
با پیشرفت خودروها، تکنولوژی‌های جدیدی نیز وارد عرصه خودروسازی می‌شوند. برای مثال، فرمان هیدرولیک که روزی به عنوان یک آپشن محسوب می‌شد، امروزه در حال خداحافظی از این صنعت است تا جای خود را به دیگر انواع فرمان‌ها بدهد. فرمان برقی به شکل گسترده‌ای در حال شایع‌شدن و نصب روی خودروهای مختلف است و حتی می‌توان آن را روی خودروهای قدیمی که فاقد نیروی کمکی فرمان هستند نیز نصب کرد. تمام انواع فرمان‌ها اعم از هیدرولیکی، برقی، الکتروهیدرولیکی و یا سیمی، نیاز به نگهداری و مراقبت دارند. اما این قضیه در نمونه‌های برقی از بقیه کمتر بوده و در نوع هیدرولیکی، بیشتر است. شاید با این سرعتی که صنعت خودرو درحال‌رشد هست، فرمان‌های برقی نیز به زودی با انواع سیمی جایگزین شوند.
نویسنده: علیرضا داودی
سوالات متداول
- فرمان‌های الکتروهیدرولیکی چه نوع فرمانی هستند؟
فرمان‌های الکتروهیدرولیکی، ترکیبی از فرمان برقی و هیدرولیکی هستند که برای راه انداختن پمپ هیدرولیک، نیازی به نیروی موتور نیست و این کار توسط یک موتور برقی انجام می‌شود. البته نمونه‌هایی از این نوع فرمان نیز وجود دارد که نیروی خود را هم از موتور خودرو و هم از موتور برقی می‌گیرد.
- مزایای فرمان‌های برقی چیست؟
سیستم فرمان‌های برقی جمع و جورتر بوده و فضای کمتری از اطراف موتور را اشغال می‌کنند. همچنین قابلیت برنامه ریزی دارند و مشکلات فرمان‌های هیدرولیکی مثل نشتی روغن، خرابی در صورت بی روغن بودن و… را نیز ندارند.
- از مهم‌ترین معایب فرمان‌های برقی چیست؟
قیمت این سیستم بیشتر از نوع هیدرولیکی است و به خاطر الکترونیکی بودن، به برق خودرو بسیار وابسته هستند. همچنین به خاطر داشتن سنسورها و حسگرهای مختلفی، خرابی‌های برقی نیز برای آنها ممکن است رخ دهد.
- شایع‌ترین خرابی فرمان‌های هیدرولیکی چیست؟
شایع‌ترین خرابی فرمان‌های هیدرولیکی ناشی از کارکرد آنها بون روغن و یا گشاد شدن ماه و ستاره‌های آن هست. در این حالت از قدرت فرمان کم شده و فرمان به زوزه می‌افتد.
