نحوه تنظیم باد لاستیک خودرو+جدول فشار باد تایر انواع ماشین

تنظیم باد لاستیک خودرو به قدری موضوع ساده و اصطلاحا پیش پا افتاده‌ای‌ست که کمتر کسی به آن اهمیت می‌دهد و معمولا تا زمانی که لاستیک خودرو به حالت خوابیدن و پنچری نرسیده، کسی به دنبال تنظیم باد لاستیک‌ها نخواهد رفت. در حالی که این موضوع ساده از تاثیرگذارترین فاکتورها در مصرف سوخت و همچنین کیفیت سواری خودرو است. تنظیم باد لاستیک‌ها نه‌تنها در کیفیت سواری و مصرف سوخت اثر بالایی دارد؛ بلکه حتی در ایمنی حرکتی خودرو نیز موثر بوده و یکی از مهم‌ترین علت‌های ترکیدن لاستیک ماشین، تنظیم نبودن فشار هوای آنهاست.

اهمیت تنظیم باد لاستیک خودرو

تنظیم فشار درون تایر یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش طول عمر، کارایی و مصرف سوخت است و همیشه باید روی عددی که کارخانه سازنده عنوان کرده است، تنظیم باشد. به همین خاطر است که در خودروهای امروزی، مقدار فشار هوای تایرها را می‌توان روی یک برچسب قرار گرفته روی ستون درب راننده و یا زیر درب موتور پیدا کرد که نشان از مهم بودن این قضیه دارد. همچنین شرکت‌های خودروسازی برای تنظیم بودن همیشگی فشار هوای تایر و خصوصا لاستیک زاپاس که امروزه از نوع نازک هستند، یک کمپرسور باد کوچک به خریداران خودرو پیشنهاد می‌دهند.

مهم‌ترین دلایل اهمیت تظیم باد لاستیک ماشین عبارتند از:

• کاهش فشار درون تایر باعث خوابیدن دیواره آن می‌شود. در نتیجه ضربه‌های مسیر راه بیشتر به سیستم تعلیق وارد شده و کمتر توسط دیواره تایرها جذب می‌شوند.
• از طرفی این کاهش فشار باد باعث افزایش سطح تماس تایر و مسیر حرکت می‌شود و در نتیجه با بالارفتن اصطکاک، منجر به افزایش مصرف سوخت، فرسودگی لاستیک و حتی ترکیدن آن می‌شود.
• کاهش عمر تایر و از طرفی کاهش کارایی تایر نیز به خاطر همین فشار روی دیواره تایرها از دیگر نتایج این کاهش باد است و این در حالی است که یک تنظیم باد فقط چند دقیقه آن هم با هزینه‌ای بسیار کم انجام می‌شود.

• زیاد بودن فشار درون تایرها نه فقط از جنبه افزایش خطر ترکیدن در مسافت‌های بلند به خاطر افزایش دمای تایر و انبساط مولکولی هوای درون آن، بلکه از نقطه‌نظرهای دیگر نیز قابل بررسی است. هر چند که مشکل گفته شده به ندرت پیش خواهد آمد؛ اما تایری که دارای فشار باد بیشتری از حد استاندارد خود است، باز هم ضربات مسیر را به جای جذب، به سیستم تعلیق منتقل می‌کند. چرا که توان انعطافی تایر به خاطر همین افزایش فشار، کاهش پیدا کرده است. ضربه‌های وارده بیشتر به سیستم تعلیق نیز منجر به پر کاری این بخش می‌شود و عمر مفید لاستیک خودرو را کم می‌کند که افزایش هزینه‌ها از پیامدهای آن است. در این حالت ضربات وارده از مسیر، کمتر توسط تایر جذب شده و بیشتر به شاسی و سیستم زیربندی منتقل می‌شود که در درازمدت باعث به صدا افتادن اتاق نیز خواهد شد.
• کم بادی بیش از حد تایر، باعث آسیب‌دیدن رینگ خودرو خصوصا در نمونه‌های آلومینیومی می‌شود.

• تنظیم نبودن فشار باد تایر باعث کاهش هندلینگ خودرو نیز می‌شود. همچنین آسایش سرنشینان نیز به مخاطره می‌افتد و از کیفیت رانندگی به شکل چشمگیری کاسته خواهد شد.
• عدم برابری و تقارن فشار باد تایر در یک محور باعث کشیدن فرمان به سمت لاستیک کم باد خواهد شد. این نقص خصوصاً در جاده‌ها و مسیرهای طولانی هم باعث خسته شدن دستان راننده می‌شود و هم خطرآفرین است.
• اما از عیوب مهم و ایراداتی که در نتیجه تنظیم نبودن فشار هوای لاستیک پیش می‌آید، آسیب‌دیدگی دیفرانسیل خودرو است. وقتی فشار باد لاستیک به حدی کمتر و یا بیشتر شود که تغییر اندازه آن و تغییر در محیط تایر محسوس باشد، دوری که این چرخ می‌زند با دوری که تایر سالم می‌زند، متفاوت خواهد بود. این قضیه باعث فشار آمدن به قطعات داخل دیفرانسیل مثل هرزگردها و دیشلی‌ها در مسافت‌های طولانی می‌شود. این وضعیت دقیقاً مثل زمانی است که از تایرهای غیرهمسان در یک محور استفاده شود که نتیجه آن، آسیب‌دیدن دیفرانسیل خواهد بود.

واحد اندازه‌گیری فشار باد لاستیک ماشین

در زمان تنظیم باد تایرها به این گفته که مثلا تایر ۳۰ تا باد داشته باشد یا هر مقدار دیگری، برخورد کرده‌ایم. اما این مقدار به چه معناست؟

فشار هوا داخل تایر یا همان اصطلاحا باد تایر برحسب واحد psi بیان می‌شود که عبارت است از مقدار فشاری که هوا بر حسب پاوند بر هر اینچ مربع وارد می‌کند. هر بار فشار هوا که برابر با فشار جو یا هوای آزاد اطراف ماست، حدودا برابر با ۱۴.۵ psi خواهد بود. یعنی وقتی فشار یک تایر برابر با ۲۹ psi اعلام می‌شود، به این معنی است که فشار هوای درون آن، دوبرابر فشار هوای جو خواهد بود. البته این مقدار با افزایش ارتفاع، تغییر می‌کند که در بحث ما نیست.

همچنین اگر به جدول مقدار فشار باد تایرها نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که ابعاد تایر، تاثیری در فشار باد آن ندارد و مثلا برای تایر یک موتورسیکلت هم مثل تایر یک خودرو آفرودی، استاندارد فشار باد در یک حوالی و نزدیک به هم است. حجم هوای این دو تایر با هم برابر نیست؛ اما فشار آنها برای هر اینچ مربع با هم برابر است. به همین خاطر است که در خودروهای سواری، همیشه توصیه می‌شود که فشار تایر بین ۲۹ psi تا ۳۵ psi باشد. فشار باد لاستیک های خودرو را همیشه در حالت سرد بودن لاستیک‌ها، تنظیم کنید. چرا که در هوای گرم خروج مولکول‌های هوا از جداره لاستیک‌ها آسان‌تر است و به طور کلی با ۵ درجه تغییر در دمای هوا، حدود یک Psi در فشار باد تایرها تغییر ایجاد می‌شود.

فشار باد تایر در خودروهای باری معمولا بیشتر است. چرا که فشار و وزن بیشتری روی تایرها وارد می‌شود و به همین دلیل، فشار باد تایر آنها نیز بالاتر تنظیم می‌شود.

با انجام آزمایش‌های مختلف ثابت شده است که کم‌بودن فشار هوای داخل لاستیک تا ۳ درصد موجب افزایش ۳ درصدی مصرف سوخت و کم‌شدن عمر لاستیک بین ۹ تا ۱۱ هزار کیلومتر می‌شود. وقتی لاستیک خودرو فشار باد کمتری از حد مجاز داشته باشد، اصطکاک بیشتری در حین حرکت با زمین خواهد داشت. این اصطکاک بیشتر باعث داغ شدن سریع‌تر لاستیک شده و فشار هوای داخل آن را به شدت بالا می‌برد. این وضعیت خصوصا در مواقع گرم سال می‌تواند به راحتی باعث ترکیدن لاستیک شود که خطر بزرگی در سرعت‌های بالاست. کم باد بودن لاستیک باعث پهن‌تر شدن آن روی زمین شده و تماس تایر با زمین افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه منجر به فرسودگی بیشتر و سریع‌تر تایر خواهد شد. کم بادی لاستیک می‌تواند باعث آسیب دیدن جداره‌های بغل و دیواره لاستیک شده و حتی در تایرهای بزرگ، منجر به ترک خوردن و پارگی سطحی در این بخش از لاستیک شود.

جدول مقدار فشار باد لاستی در خودروهای ایرانی

نکته‌ای که در مورد تنظیم فشار باد تایرها دیده می شود، تفاوت فشار باد در صورت استفاده در بزرگراه‌ها و خیابان‌های شهری است. معمولا در زمان تردد در مسیرهای طولانی و بزرگراه‌ها گفته می شود که فشار باد لاستیک در حدود ۲ تا ۳ psi بیشتر باشد. علت این توصیه برای افزایش فشار باد لاستیک در زمان تردد در بزرگراه‌ها به خاطر پایداری بیشتر خودرو در حین رانندگی و افزایش هندلینگ خودرو است. این افزایش بسیار کم در فشار باد لاستیک در صورت سالم‌بودن لاستیک، خطری ایجاد نخواهد کرد. قابل ذکر است که ممکن است در اعداد این جدول به اندازه یک تا دو واحد اختلاف نیز وجود داشته باشد. ضمن اینکه به طور کلی در زمان افزایش بار در محور عقب مثل وجود کپسول گاز یا بار داشتن، فشار باد لاستیک‌ها را باید افزایش داد.

نحوه تنظیم فشار باد لاستیک خودرو

همان طور که گفته شد، مقدار مجاز فشار هوای تایر را می‌توان هم از روی تایر خواند و هم در داخل دفترچه راهنمای خودرو نوشته شده است. ضمن اینکه معمولا در اکثر خودروها نیز روی یک برچسب که روی ستون در خودرو در سمت راننده قرار دارد، یا در زیر درب موتور هم می‌توان اطلاعات دقیقی از وضعیت فشار هوای تایرها را مشاهده کرد. اما فشار هوای لاستیک در خودروهای سواری، معمولا بین ۲۹ psi تا ۳۵ psi توصیه شده است.

اگر فشار باد لاستیک کمتر از استاندارد بود، ابتدا یک فشارسنج روی والو لاستیک قرار دهیم تا فشار هوای موجود در تایر را ببینیم. سپس اهرم تنظیم باد را روی والو گذاشته و بعد از واردشدن مقداری باد، دوباره فشار را با فشارسنج می‌خوانیم. این کار را تا تنظیم‌شدن دقیق فشار باد تایرها ادامه می‌دهیم. همچنین اگر فشار هوا بیشتر از حد استاندارد شد، معمولا با فشاردادن سوزن والو می‌توان هوای زیادی را از داخل تایر، تخلیه کرد. پیشنهاد می‌کنیم اگر تجربه این کار را ندارید سری به مطلب زیر بزنید.

به همین خاطر توصیه می‌شود که همیشه یک کمپرسور هوای کوچک یا پمپ باد لاستیک در داخل خودرو داشته باشیم و می‌بینیم که شرکت‌های خودروسازی بزرگ نیز، یک کمپرسور هوای کوچک در زمان فروش خودرو در داخل آن قرار می‌دهند و یا به صورت آپشن به خریدار عرضه می‌کنند. از اینجا می‌توان اهمیت تنظیم بودن فشار باد تایرها را متوجه شد.

تاثیر تنظیم نبودن باد تایر در لاستیک سایی

هم پربادی تایر و هم کم‌بادی آن در پدیده لاستیک‌سایی موثر است. فشار هوای بیش از حد تایر باعث می‌شود تا کف لاستیک حالت محدب و اصطلاحا تخم‌مرغی پیدا کرده و فقط این بخش با زمین تماس داشته باشد. در نتیجه در حالی که دو طرف لاستیک دارای آج‌های کاملا سالم هستند، قسمت وسطی لاستیک دچار لاستیک‌سایی شده و صاف می‌شود.

در حالت برعکس یعنی کم بادی، قسمت وسطی تایر سالم است؛ اما لبه‌های دو طرف لاستیک، ساییده می‌شوند. چرا که در این وضعیت، لبه‌های تایر که قوی‌تر هستند مانع از خوابیدن تایر می‌شوند؛ اما کف تایر که نرم‌تر است، به راحتی می‌تواند انعطاف نشان دهد. در نتیجه تماس کف تایر با زمین، کمتر از لبه‌ها خواهد بود و به این شکل، شاهد سایش لبه‌ها و سالم ماندن کف لاستیک خواهیم بود.

کم باد کردن عمدی تایر خودرو در آفرود و یخ و برف

همیشه گفته می‌شود که تنظیم باد تایرها تاثیر به سزایی در کشش خودرو و مصرف سوخت و هم چنین کیفیت رانندگی دارد. این تنظیم بودن باد لاستیک‌ها به این معنی است که نه از میزان مشخص خود کمتر باشد که باعث پهن شدن تایر و بالارفتن اصطکاک شود و نه از مقدار مشخص برای تایر بیشتر باشد که باعث خشک‌شدن سواری خودرو شود. اما برخی مواقع باید باد تایرها را کم کرد تا از همان روش بیشترشدن اصطکاک استفاده کرد. این کار با پهن شدن تایر، سطح تماس لاستیک را با مسیر زیاد می‌کند و باعث درگیری بهتر تایرها با مسیر حرکت می‌شود. ضمن اینکه در این حالت به خاطر افزایش اصطکاک، سرخوردن تایر و یا فرورفتن آن در مسیر نیز کمتر می‌شود. یکی از این مواقع هنگام رانندگی در یخ و برف است که کم‌کردن باد تایرها می‌تواند اثر خود را نشان دهد. از دیگر مواردی که این کار نتیجه می‌دهد، هنگام رانندگی در ماسه و رمل‌های کویری است. با پهن‌تر شدن تایر و افزایش سطح تماس، میزان نیرویی که لاستیک به مسیر وارد می‌کند، به مساحت بیشتری تقسیم می‌شود و در نتیجه فرورفتگی در مسیر کمتر خواهد شد. این همان راهی است که باعث می‌شود تا چوب‌اسکی، اسکی‌بازان در برف فرونرود و اسکی‌باز با وزن خود روی برف سوار شود.

اهمیت درپوش والو بعد از تنظیم هوای لاستیک

بعد از تنظیم باد لاستیک از محکم‌بودن سوزن والو چرخ باید مطمئن شد. برای این کار می‌توان از کف‌صابون استفاده کرد تا اگر نشتی در این بخش وجود دارد، آن را برطرف کنیم. همچنین همیشه بعد از تنظیم باد، درپوش والو را در جای خود قرار دهیم. سوزن والو دارای فنر ضعیفی است که ورود گردوغبار و رطوبت منجر به زنگ‌زدگی آن می‌شود و بروز اتفاقاتی مثل شکستن فنر در زمان تنظیم باد و یا باز ماندن مسیر ورود هوا به داخل تایر از شایع‌ترین این مسائل است.

سیستم TPMS و نحوه کارکرد آن

یکی از استانداردها و الزامات جدید خودرویی در کشورمان، نصب سیستم TPMS یا همان کنترل فشار باد تایرها در خودرو است. این سیستم در یک صفحه‌نمایش که معمولا صفحه‌نمایش پشت آمپر است و البته ممکن است از صفحه‌نمایش مالتی مدیا و یا یک نمایشگر مجزا در پشت فرمان استفاده کند، مقدار فشار باد هر تایر را بعد از روشن‌شدن خودرو، به راننده اطلاع می‌دهد. ضمن اینکه اگر فشار باد تایر به هر دلیلی بیشتر و یا کمتر از حد استاندارد آن باشد، با روشن‌شدن چراغ هشدار، به راننده اطلاع‌رسانی می‌کند.

در نسخه‌های پیشرفته‌تر این سیستم، دمای هر تایر نیز در کنار فشار باد داخل آن، نمایش داده می‌شود. چرا که بالارفتن دمای تایر نیز یکی از خطراتی است که می‌تواند راننده و خودرو را تهدید کند.

در ابتدای اختراع این سیستم، از سنسورهای ترمز ABS برای محاسبه فشار باد تایر استفاده می‌شد. به این معنی که با کاهش و یا افزایش فشار باد تایر که باعث کوچک‌شدن و یا بزرگ‌شدن محیط لاستیک می‌شود، تعداد دوری که این چرخ می‌زند با چرخ‌های دیگر متفاوت خواهد شد و به این ترتیب، سنسور ABS که کار آن خواندن دور چرخ‌هاست، متوجه این قضیه می‌شود. اما این سیستم دارای ایراداتی بود که باعث شد تا از سنسورهای جداگانه برای این کار استفاده شود.

سیستم TPMS در خودروهای امروزی، از سنسورهای جداگانه در هر چرخ استفاده می‌کند. این سنسورها با خواندن فشار باد هر تایر و در بعضی موارد که دما را نیز سنجش می‌کنند، این اطلاعات را در یک صفحه‌نمایش به اطلاع راننده می‌رسانند. این نوع از سیستم TPMS به خاطر دقت بالا، امروزه مورد استفاده خودروسازان قرار دارد و البته می‌توان با تهیه آن از بازار نیز، در هر خودرویی که فاقد این سیستم است، آن را نصب کرد.

نتیجه‌گیری

دیدیم که تنظیم بودن فشار هوای داخل تایر یا همان تنظیم باد لاستیک‌ها تا چه حد در سلامت تایرها، مصرف سوخت و آلایندگی، ایمنی حرکتی خودرو و آسایش و راحتی سرنشینان مؤثر است. این کار ساده اما در بسیاری از مواقع، نادیده گرفته می‌شود. امروزه بسیاری از خودروها، البته با توجه به الزامات ایمنی و استانداردهای جدید کشورمان، دارای سیستم نمایش فشار باد تایرها یا همان TPMS هستند که راحتی کار را برای راننده بیشتر کرده است. بنابراین خوب است که خصوصا در زمان مسافرت در مسیرهای گرم و همیشه بعد از روشن‌کردن خودرو، نکاهی به فشار باد تایرها بیندازیم تا وضعیت آنها را زیر نظر داشته باشیم.

فراموش نکنیم که ارتباط خودرو با مسیر حرکت، توسط همین تایرها برقرار است و کوچک‌ترین خللی در این بین، می‌تواند منجر به خسارت‌های سنگینی شود. پس تنظیم بودن فشار هوای تایرها را ساده نگرفته و به آن اهمیت بسیاری دهیم.

نویسنده: علیرضا داودی

سوالات متداول

• چرا تنظیم بودن فشار باد لاستیک تا این حد اهمیت دارد؟

تنظیم بودن فشار باد تایرها هم در کیفیت سواری خودرو اثر مستقیمی دارد و هم در مصرف سوخت و آلاینده‌های تولیدی، در ایمنی و ترمزگیری، عمر مفید لاستیک، عمر مفید قطعات زیربندی، سلامت اتاق و شاسی، اثرگذار است.

• سیستم کنترل فشار باد تایر یا TPMS چیست؟

در این سیستم، هر چرخ دارای یک سنسور است که فشار هوا و دمای هر تایر را در یک نمایش‌دهنده به راننده اطلاع می‌دهد. در این حالت اگر دما و فشار هوای تایری از وضعیت استاندارد و نرمال خارج شود، هم راننده متوجه می‌شود و هم با هشدار به راننده اعلام خواهد شد. در نتیجه خطرات احتمالی از بابت کم‌باد بودن و یا پرباد بودن لاستیک و یا داغ‌شدن آن را می‌توان کنترل کرد.

• آیا فشار بیش از حد هوای لاستیک، می‌تواند باعث ترکیدن آن شود؟

همیشه توصیه می‌شود که در تابستان، فشار هوای تایرها را به اندازه یک تا دو درجه کمتر از زمستان تنظیم کنیم. چرا که گرمای هوا باعث انبساط مولکول‌های هوا می‌شود. در این وضعیت، فشار بیش از حد هوا در لاستیک خصوصا در روزهای گرم سال می‌تواند باعث ترکیدن تایر نیز شود.

• آیا کم‌باد بودن تایر می‌تواند باعث ترکیدن آن شود؟

کم‌باد بودن بیش از حد تایر باعث افزایش سطح تماس تایر با زمین می‌شود. در نتیجه تایر به شدت گرم شده و فشار داخلی آن می‌تواند به سرعت بالا رود. در این وضعیت، خصوصا اگر در فصول گرم سال باشیم، تایر ممکن است دچار ترکیدگی شود.

• هر چند وقت باید فشار باد تایرها را تنظیم کرد؟

معمولا بهتر است تا ماهی یک‌بار فشار باد تایرها را به صورت دستی و یا با سیستم TPMS خودرو چک کرد تا در صورت کاهش و یا افزایش بیش از حد، آن را تنظیم کنیم.