نام برندها ومدل‌هایی چون جیپ، هامر، لندکروزر، لندروور، بلیزر و فورد برانکو، همگی شنونده را تنها یاد یک موضوع می‌اندازند: آفرود.
رانندگی درجاده‌های دشوار و صعب العبور کوهستانی، لیز و خطرناک، در پیچ‌های تند و تیز و بریدگی صخره‌هایی که شاید فقط یک بز کوهی توان عبور از آن‌ها را داشته باشد.
این تصویر یک آفرود حقیقی با یک شاسی بلند حقیقی مخصوصا مسیرهای آفرود است. هیچ کراس‌اووری توان عبور از چنین مسیرهای دشوار و غیر قابل تصور را ندارد. حال آیا باور می‌کنید اگر بگوییم خودروهایی جمع و جو اما نه از کلاس کراس‌اوور، بلکه از کلاس شاسی بلندهای حقیقی و ناشناخته سایز کوچک وجود دارند که می‌توانند پا به پای جیپ در این مسیرهای ناشناخته قدم بگذارند؟
در ادامه این مقاله به معرفی هشت شاسی بلند آفرودی توانمند اما ناشناخته می‌پردازیم که معمولا نام و نشانی از بیشتر آن‌ها در بازار ایران یافت نمی‌شود.
۱. لادا نیوا
زمانی که نام کشور روسیه در زمینه صنعت خودروسازی به میان می‌آید، کمتر کسی ذوق و شوقی از سخن گفتن در این حوزه دارد، اما وقتی نام برند خودروسازی آفتوواز (AvtoVAZ) به این گفت و گو اضافه می‌شود، به این معنا است که قطعا موضوع مهمی برای صحبت کردن وجود دارد.
آفتوواز یک شرکت تولید کننده تجهیزات و وسائل نقلیه نظامی با سابقه بسیار دور و دراز، از دوران شوروی سابق است. شهرت این خودروساز در زمینه ساخت خودروهای عمومی و مردمی لادا (Lada) بر سر زبان‌ها افتاد و حالا که حرف از برند خودروسازی لادا به میان آمد، چه مدلی برتر، توانمندتر و نوستالژیک‌تر از مدل نیوا (Niva).
مدل نیوا شاسی بلند سایز کوچک روس از ساخته‌های آفتوواز شوروی سابق است که اولین حضور آن در بازار روسیه امروزی، به سال ۱۹۷۷ میلادی باز می‌گردد. این شاسی بلند کوچک سایز، از طیف محدودی از پیشرانه‌های کم حجم و نسبتا ضعیف چهار سیلندر بهره می‌گرفت که به دلیل داشتن وزن بسیار کم در حدود ۱.۲ تن به همراه سیستم انتقال نیرو دو یفرانسیل ضریب سنگین، توان آفرود خیره کننده‌ای را به نمایش می‌گذاشت.
جالب‌ترین نکته در مورد لادا نیوا افسانه‌ای، حفظ طراحی بسیار ساده و بسیار نوستالژیک ابتدایی حتی در نسخه‌های امروزی آن است. به این ترتیب لادا نیوا را می‌توان به جرات تنها خودرو ساخت کشور روسیه دانست که در نسخه‌های امروزی در سبک طراحی گذشته‌گرا (Retrospective) به تولید می‌رسد و هنوز هم توان آفرود بسیار خیره کننده‌ای با خود به همراه دارد. تیراژ فروش قابل توجه این خودرو در بازار داخلی روسیه، خود گواه از توان فنی و دوام مثال زدنی این خودرو تاریخ‌ساز است.
۲. امریکن موتورز ایگل
امریکن موتورز (AMC)، مدل ایگل را در ابتدای دهه ۱۹۸۰ و بر اساس مدل سواری کانکورد روانه بازار جهانی کرد. این خودرو در ظاهر کاملا شبیه به کانکورد بود اما شاسی، زیربندی و سیستم انتقال نیرو آن تماما از محصولات آفرود برند جیپ قرض گرفته شده بود چرا که در همان دوران، امریکن موتورز مالک جیپ بود.
به این ترتیب اولین کراس‌اوور جهان از سوی امریکن موتورز به تولید رسید تا این کلاس رسمی شکل بگیرد. ایگل اما چند تفاوت اساسی با کراس‌اوورهای نازپرورده و درون شهری امروزی داشت. این خودرو دقیقا به سیستم انتقال نیرو دو دیفرانسیل موقت (4WD) برند جیپ مجهز بود. به همین دلیل اگرچه ظاهر خودرو در سه مدل کوپه، سدان واستیشن واگن، می‌توانست بیننده را تا حدودی زیادی گول بزند، اما ارتفاع زیاد آن از سطح زمین، تایرهای بزرگ و توان خیره کننده سیستم انتقال نیرو آن بدون شک در مسیرهای آفرودی سنگین، سرنشینان را با تحیر مواجه می‌ساخت. ایگل یک خودرو سواری درون شهری با ویژگی‌های خیره کننده آفرود بود که متاسفانه پای هیچ یک از مدل‌های آن به بازار ایران باز نشد و دقیقا به همین دلیل برای ایرانیان خودرویی ناشناخته است.
۳. ایسوزو وِهی‌کراس (VehiCROSS)
برند ژاپنی ایسوزو، شهرتش را مدیون همکاری طولانی با شرکت جنرال موتورز آمریکا، طراحی و ساخت خودروهای تجاری و همچنین تولید برخی شاسی بلندهای توانمند است. در نتیجه از شنیدن این حقیقت که یکی از بهترین خودروهای شاسی بلند جمع و جور و ناشناخته جهان از ساخته این شرکت است، نباید زیاد تعجب کرد.
نام مدل وِهی‌کراس (VehiCROSS) از ترکیب دو کلمه خودرو و کراس‌اوور تشکیل شده است که هویت حقیقی این خودرو را فریاد می‌زند. اگرچه واژه کراس در نام این خودرو تدائی کننده کلاس کراس‌اوور است، اما وهی‌کراس فراتر از یک کراس‌اوور نازپرورده شهری عمل می‌کند. این خودرو بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ با طراحی بسیار عجیب وغریب و کاملا رادیکال، با دو پیشرانه ۳.۲ و ۳.۵ لیتری V6 به تولید رسید که در بهترین حالت برابر با ۲۱۵ اسب بخار قدرت و ۳۱۵ نیوتون.متر گشتاور داشت. با این وجود سیستم توانمند دو دیفرانسیل این خودرو باعث می‌شد که تنها با تجهیز به تایرهای آج بزرگ آفرودی، به یک شاسی بلند تمام عیار برای مسیرهای ناهموار بدل شود.
وهی‌کراس در تیراژ نسبتا محددی به تولید رسید و به دلیل داشتن چهره‌ای بسیار عجیب، چندان مورد استقبال قرار نگرفت، اما این موضوع به هیچ عنوان از ویژگی‌های برتر این خودرو به عنوان یک شاسی بلند توانمند آفرودی نمی‌کاهد. وهی‌کراس امروز یکی از خودروهای شاسی بلند کلکسیونی و جذاب مدرن/کلاسیک است که نظر بسیاری از کلکسیونرها را به خود جلب می‌کند.
۴. فیات پاندا MK1
عجیب اما واقعی. مدل پاندا نسل اول ملقب به مارک ۱ (MK1)، یکی از ساخته‌های جمع وجور شهری برند فیات بود که در سال ۱۹۸۰ روانه بازار شد و تا سال ۲۰۰۳ بر خط تولید جا خوش کرد. این خودرو با وجود ظاهر بسیار ساده خود در حقیقت از سوی طراحان مشهور، جورجتو جوجارو و آلتو مانتووانی، در موسسه طراحی پرآوازه ایتال‌دیزاین (Italdesign) قلم خورده بود. این هاچ‌بک/کابریولت (سقف تاه‌شو) سه در، شهرت خود را در نمونه دو دیفرانسیل چهار چرخ متحرک کسب کرد که با وجود تجهیز به پیشرانه‌های بسیار کوچک و بسیار ضعیف ۶۵۰ تا ۱۰۰۰ سی‌سی، تنها به دلیل داشتن وزن بسیار ناچیز حدود ۷۲۰ کیلوگرمی، توان آفرود قابل قبولی ارائه می‌داد.
پاندا نسل اول به دلیل ذات کلاس خود به عنوان یک خودرو بسیار کوچک شهری، از تایرهای کوچکی نیز بهره می‌گرفت، در نتیجه توان عبور چندانی از مسیرهای سنگلاخ سنگین نداشت، اما به هر صورت، توان آفرودی که این خودرو از خود ارائه می‌داد، در کلاس تولیدی رقبای اروپایی آن منحصر به فرد و قابل توجه بود.
۵. سوزوکی جیمنی (سامورایی)
سوزوکی سامورای (به معنای سامورایی) که در بازار جهانی با نام جیمنی (Jimny) شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین و تاریخ‌سازترین ساخته‌های برند سوزوکی است که ابتدا در سال ۱۹۷۰ روانه بازار جهانی شد و امروز نیز نسل چهارم آن (از سال ۲۰۱۸) بر خط تولید قرار دارد.
جیمنی از دیدگاه کلاس بندی به گروه شاسی بلندهای آفرودی کوچک تعلق دارد که با دو محصول ژاپنی مطرح دیگر، یعنی سوزوکی ویتارا و میتسوبیشی پاجرو مینی (نسخه کوچک پاجرو) همکلاس است. این سه خودرو در جوار یکدیگر، از گروه خودروهای شاسی بلند آفرودی کی کار (Kei Car/کلاس انحصاری خودروهای بسیار کوچک ویژه بازار ژاپن) به شمار می‌آیند.
اگر توجه کرده باشید، ژاپنی‌ها در زمینه ساخت خودروهای بسیار کوچک شهری تبحر بسیاری دارند و در حقیقت خالق کلاس انحصاری کی کار هستند. دلیل این مهم نیز ابعاد بسیار کوچک کشور ژاپن و خیابان‌های بسیار باریک آن است که خودروسازان داخلی این کشور را مجبور به خلق چنین کلاسی از خودروهای ریزه میزه کرد.
هر سه خودرو نام برده، مخصوصا سوزوی جیمنی، از موفق‌ترین خودروهای آفرودر کلاس کی کار به شمار می‌آیند که به دلیل داشتن ذات اقتصادی، استهلاک پایین، ابعاد بسیار کوچک، قیمت رقابتی و توان آفرود خیره کننده، در زمره شاسی بلندهایی قرار می‌گیرند که جثه بسیار کوچک آن‌ها باعث می‌شود همانند گرگی در لباس میش، در مسیرهای آفرودی سنگین ایفای نقش کنند.
۶. سوزوکی کَری
اگر تاکنون یک مینی ون (یا مینی تراک) کلاس کی کار (Kei Car) را به هنگام عبور از مسیر بیراهه آفرودی مشاهده نکردید پس حتما باید با سوزوکی کری (Carry) آشنا شوید. مدل کری، سری خانواده خودروهای تجاری سبک وزن شرکت سوزوکی ژاپن در کلاس کی تراک (Kei Truck) و کی ون (Kei Van/میکرو ون) بودند که در دو ساختار وانت و ون بسیار کوچک سایز شهری، از سال ۱۹۶۱ میلادی تا امروز به تولید می‌رسند.
تعداد بسیار انگشت شماری از نسخه‌های کلاسیک این خودرو (و نسخه‌های متعلق به سایر برندهای ژاپنی دیگر نظیر مزدا) در بازار ایران حضور دارند که حتی با وجود بهره گیری از پیشرانه‌های بسیار کوچک و ضعیف ۵۴۰ تا ۸۰۰ سی‌سی، به دلیل استفاده از سیستم انتقال نیرو دو دیفرانسیل و داشتن وزن بسیار کم حدود ۶۰۰ کیلوگرمی، توان خیره کننده‌ای در عبور از مسیرهای بیراهه و آفرودی دارند. هرچند ابعاد بسیار کوچک تایرها تا حدود زیادی از توان آفرود آن‌ها می‌کاهد، اما دیدن یکی از این خودروهای ریز جثه و بانمک در مسیرهای آفرودی، تجربه‌ای وصف ناپدیر است.
۷. نیسان پثفایتدر WD21
مدل پثفایندر (Pathfinder/به معنای مسیریاب) نسل اول با کد شناسایی WD21، یکی از معدود محصولات آفرودی برند نیسان از کلاس شاسی بلندهای سایز کوچک است که در تیراژ نسبتا محدود (بسیار محدودتر از پاترول Y160 سافاری) به بازار ایران راه یافت. با این حال پثفایندر به دلیل داشتن ذات آفرودی بسیار عالی، در بازار ایران به خوبی شناخته شده است.
نسل اول پثفایندر در سال ۱۹۸۵ به مدت ۱۰ سال (تا ۱۹۹۵) بر خط تولید قرار داشت. این خودرو نسبتا کوچک جثه، از دو پیشرانه ۲.۴ لیتری چهار سیلندر (معمولا نمونه سنتی و نام آشنای Z24/مشترک با پیشرانه پاترول‌های چهار سیلندر بازار ایران) و نمونه ۳.۰ لیتری V6 (۱۵۵ اسب بخاری) بهره می‌گرفت که هیچ یک پیشرانه چندان توانمندی به شمار نمی‌آمد. با این حال به دلیل داشتن وزن نسبتا کم و به کارگیری سیستم تعلیق و انتقال نیرو مناسب، پثفایندر نسل اول به یک شاسی بلند جمع و جور پرتوان و کم استهلاک برای مسیرهای بیراهه بدل شد.
قیمت نیسان پثفایندر نسل اول در بازار امروزی ایران با توجه به نوع پیشرانه و آپشن‌های نه چندن جذاب آن، تنها به دلیل توان آفرود بسیار خوب همچنان قابل توجه است.
۸. دون باگی بیتل
همان‌طور که از نامش بر می‌آید، فولکس وان نسخه دون باگی (Dune Buggy)، در حقیقت یک خودرو کلاس باگی است که برای رانندگی تفریحی در مسیرهای شنی تپه‌های بیابانی و مسیرهای ساحلی طراحی شده است و به دلیل محور عقب بودن، توان آفرود چندانی ندارد. کلاس خودروهای دون باگی اما به دلیل تاثیر شگرفی که بر فرهنگ خودرو جهان گذاشت، در این لیست قرار گرفته است.
نسخه فولکس واگن بیتل این کلاس از خودروها، در اصل به پیشرانه فابریک باکسر (تخت) چهار سیلندر خود فولکس واگن بیتل مجهز هستند که توان چندانی به همراه دارند اما برای پشت سر گذاشتن مسیرهای شنی، گشتاور مورد نیاز را تولید می‌کنند. به عبارت دیگر، این ساختار ظاهری و توانایی‌های تفریحی شن‌نوردی آن است که بیشتر مورد توجه خودرو دوستان قرار می‌گیرد، اما نمونه‌های ارتقا یافته مجهز به پیشرانه‌های V8 کروه خودروسازی روور بریتانیا و جنرال موتورز (و سایر خودروسازان آمریکایی) بود که باعث شد خودروهای کلاس دون باگی، به غول بیابانی‌های ۳۰۰ تا بیش از ۱۰۰۰ اسب بخاری بدل شوند و تپه‌های شنی بیابانی (ملقب به دون/Dune) را با شتاب و سرعت غیر قابل باوری درنوردند.
کلاس خودروهای دون باگی عملکرد محور مجهز به پیشرانه‌های غول پیکر V8 موجب شد تا امروزه شاهد پیدایش کلاس دون باگی‌های سایز بزرگ پرتوان باشیم.
تالیف و نوشته: شهاب انیسی
