دولت‌ها، طی سال‌های گذشته تاکنون برنامه‌هایی را برای ساماندهی بازار و صنعت خودرو تدوین کرده‌اند، طرح‌هایی که هر کدام به دلایلی یا ناقص اجرا شده، یا مجالی برای تحقق پیدا نکرد‌ه‌اند.
در این سال‌ها، حواس مدیران صنعت خودرو بر دو بخش توسعه صنعتی و ساماندهی معاملات این بازار( خرید و فروش) متمرکز بوده است.
بدیهی است یکی از مسیرهای توسعه در صنعت خودرو در ایران و مانند هر کشور دیگری، افزایش تولید خودروهای داخلی است. این مهم، از سال‌های گذشته در صنعت خودروسازی ایران نیز مورد توجه بوده، هرچند در مسیر اجرا، با مشکلات عدیدهای نیز همراه بوده است.
استفاده از منابع مالیاتی برای افزایش تولید خودرو
بر اساس طرحی که سال گذشته از سوی مجلس شورای اسلامی در قالب طرح «تحول بازار و صنعت خودرو سبک» ارائه و مطرح شد، قرار بود خودرو در بورس کالا عرضه شود. به این صورت که ابتدا طی فرآیندی کارشناسی شده قیمت خودرو با در نظر گرفتن اختلاف قیمت از درب کارخانه تا بازار، کشف شده در خودرو با قیمتی مصوب در بورس کالا عرضه و آن قیمت به عنوان مالیات، از معاملات خودرو اخذ شود. به دلیل عدم شفافیت بازار سرمایه و همچنین کارشناسی نبودن قیمت خودرو، این تصمیم همچنان در مسیر آزمون و خطا قرار دارد.
عرضه خودرو در بورس کالا
یکی دیگر سیاست‌های کلان برای ساماندهی بازار خودرو، عرضه خودرو در بورس کالا بود. اهمیت تصمیم زمانی برای سیاست‌گذار بیش از گذشته دارای اهمیت شد که گزارش‌ها نشان داد، خودرو بیش از هر زمان دیگری در زمره کالاهای سرمایه‌ای قرار گرفته است.
به بیان بهتر، به دلیل بحران‌های پی در پی اقتصادی بازارها هرکدام برای جذاب شدن و در نتیجه جذب نقدینگی بیشتر با یکدیگر به رقابت پرداخته‌اند. اما جذاب شدن بازار خودرو برای بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد درست در زمانی اتفاق افتاد که شرکت‌های خودروسازی در ایران با مشکلات عدیدهای دست و پنجه نرم کرده و می‌کنند. حالا بسیاری بر این باورند که عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها دست دلالی را کوتاه خواهد از این طریق سود حاصل از ین روند بحران نقدینگی خودرو سازها را برطرف خواهد کرد.
سال گذشته دولت در نظر داشت برای ورود خودرو به صف کالاهای سرمایه‌ای، بیش از پیش بازار را برای دارندگان سرمایه‌های سرگردان جذاب کرد. جذاب شدن بازار برای سرمایه‌های سرگردان در شرایطی اتفاق افتاد که فشار تحریم و در نتیجه بی تعهدی شرکای تجاری در صنعت خودروسازی ایران، بحران تامین مواد اولیه برای تولید خودرو و مهمتر از همه، رواج پدیده دلالی، موجب شد از یک سود تعادل عرضه و تقاضای خودرو در برهم بخورد و از سوی دیگر خودروسازها توان رقابت با دلالان بازار خودرو را نداشته باشند.
از سامانه ثبت معاملات خودرویی چه خبر؟
یکی از طرح‌های روی زمین مانده برای ساماندهی معاملات بازار خودرو، سامانه ثبت معاملات خودرویی کشور است. این طرح قرار بود از طریق کد ملی افراد و در جریان طرح ساماندهی بازار خودرو، بازار خرید و فروش را کنترل کند. اما گزارش‌ها در این‌باره حاکی از آن است که این سامانه با وجود ایجاد، هنوز فعال نشده و در صورت آغاز به کار می تواند تا حد زیادی مشکلات بازار خودرو را برطرف کند.
صاحب نظران بازار خودرو می‌گویند اگر این سامانه راه اندازی شود نهادهای نظارتی می‌توانند از آن به مرجعی برای کسب اطلاعات استفاده کنند و اتحادیه نمایشگاه داران نیز خواهد توانست اصالت فروشندگان را بررسی کند و بر مبنای آن مجوز پلاک گذاری خودرو صادر کند.
از دیگر سو بسیاری از آگاهان اقتصادی بر این باور هستند که برای ساماندهی بازار خودرو ابتدا لازم که عرضه و تقاضا در بازار به تعادل برسد و تا زمانی که این مهم محقق نشود، نمی‌توان انتظار تعادل قیمت‌ها در بازار خودرو را داشت.
واردات خودرو آزاد می‌شود؟
یکی از مهمترین تصمیم‌ها برای ساماندهی بازار خودرو، آزادسازی واردات است. اگرچه این سیاست برای صنعت خودروسازی در ایران که نامش سال‌ها با واژه «انحصار»گره خورده است، چندان قابل پذیرش نیست. به هرروی در بودجه سال جاری رقم دو هزار میلیارد تومان برای واردات خودرو در نظر گرفته شده است.
جمع‌بندی؛ سرنوشت طرح‌های ساماندهی بازار چه می‌شود؟
«بدون برنامه، بازار خودرو روی آرامش نخواهد دید». این نکته‌ای است که همه آگاهان اقتصادی و همچنین فعالان بازار خودرو بر سر آن به اتفاق نظر رسیده‌اند. طی سال‌های گذشته تاکنون بارها قدم‌هایی برای تدوین استرتژی صنعتی از جمله صنعت خودرو برداشته شده، اما هربار به دلایلی ناکام مانده است. فارغ از اینکه طی سال‌های گذشته تحریم یکی از موانع اصلی بری توسعه صنعتی در کشور بوده است، برآورد اظهار نظر کارشناسان اقتصادی نشان می‌دهد برخی سوء مدیریت‌ها در این صنعت، مزید بر علت شده است. حالا که چیزی به انتخاب دولت سیزدهم نمانده و مجلس هم تازه نفس است، باید منتظر ماند و دید چه سرنوشتی در انتظار طرح‌های دولتی برای ساماندهی بازار خودرو خواهد بود؟
نویسنده: فرشته بهروزی‌نیک
