فهرست مطالب
خالی شدن باتری خودرو اتفاق رایج و متداولی است؛ چراغ‌های روشن‌مانده، هوای بسیار سرد یا باتری ماشین که عمرش را کرده باشد، می‌تواند توان راه‌اندازی موتور را از آن بگیرد. باتری هنگام استارت باید جریان زیادی (CCA یا قدرت استارت سرد) را فراهم کند تا استارتر بچرخد. اگر ولتاژ افت کند (معمولا زیر ۱۲.۲ ولت در حالت بی‌بار نشانه کمبود شارژ و کمتر از ۱۲ ولت غالبا نشانه باتری ضعیف است)، استارت یا نمی‌چرخد یا کُند می‌چرخد و صدای «تِق‌تق» می‌دهد. باتری به باتری راه‌حل موقت است: با استفاده از باتری سالم یک خودرو دیگر، جریان لازم برای استارت خودروی شما تامین می‌شود تا موتور ماشین روشن شود و دینام باتری را شارژ کند. با این حال، اگر این کار اشتباه انجام شود می‌تواند به سیستم برق ماشین آسیب بزند؛ پس رعایت ترتیب باتری به باتری و نکات ایمنی حیاتی است.
وسایل لازم برای باتری به باتری ماشین
برای باتری به باتری ماشین به وسایل و ابزارهایی نیاز دارید و همین‌طور باید نکاتی را رعایت کنید.
کابل باتری به باتری استاندارد
- طول مناسب (۲.۵ تا ۴ متر) تا کابل کشیده نشود و خودروها با فاصله مناسب و ایمن کنار هم قرار بگیرند.
- شماره کابل پایین‌تر / قطر بیشتر بهتر است؛ مثلا 4Gauge یا 6Gauge برای اغلب خودروهای سواری مناسب است.
- گیره‌های محکم با روکش عایق و نشانه‌گذاری قرمز (مثبت) و مشکی (منفی).
یک خودرو با باتری سالم
- ترجیحا حجم موتور و کلاس آن نزدیک به خودروی معیوب باشد تا فشار غیرمعمول به دینام وارد نشود.
محیط ایمن
- سطح صاف و خشک، دور از ترافیک، نبود مواد سوختنی و قابل اشتعال.
- ترمز دستی هر دو خودرو کشیده و گیربکس در حالت P (اتومات) یا خلاص / دنده یک با ترمز دستی.
- استفاده از دستکش و در صورت امکان عینک ایمنی.
نکته: در خودروهای هیبریدی و الکتریکی، باتری به باتری توصیه نمی‌شود و دستورالعمل خاصی برای این کار وجود دارد. برای این ماشین‌ها حتما دفترچه راهنما را مطالعه کنید. برخی ماشین‌های هیبریدی تنها امکان استفاده به‌عنوان خودرو کمک‌کننده را دارند و نمی‌توان با باتری به باتری کردن، آنها را استارت زد.
آماده سازی برای باتری به باتری ماشین
- جایگیری خودروها: روبه‌روی هم یا کنار هم، به‌گونه‌ای که کابل‌ها بدون کشیده شدن به باتری برسند. مراقب باشید تا قطعات فلزیِ خودروها با هم برخورد نداشته باشند.
- خاموشی کامل تجهیزات برقی: چراغ‌ها، کولر/بخاری، سیستم صوتی، گرمکن شیشه، شارژرها و… را در هر دو خودرو خاموش کنید تا بار اضافی حین اتصال ایجاد نشود.
- بررسی ترمینال‌ها و نشتی‌ها: اگر سولفاته سفید/سبزرنگ روی قطب‌های باتری می‌بینید، با برس سیمی کوچک یا دستمال خشک و با احتیاط تمیز کنید. مراقب چشم و پوستتان باشید. هرگونه نشتی اسید یا آسیب جدی به باتری، به این معنی است که نباید باتری به باتری انجام دهید.
- شناسایی قطب‌ها: علامت + برای مثبت و – برای منفی روی باتری‌های ماشین‌ها مشخص است. اگر قطب‌های باتری را اشتباه تشخیص دهید، می‌تواند خطرناک باشد.
مراحل اتصال کابل ها برای باتری به باتری
برای کاهش خطر جرقه نزدیک باتری ضعیف، بهتر است کابل منفی را در انتها به یک نقطه فلز بدون‌رنگ و محکم روی بدنه/شاسی خودروی باتری خالی متصل کنیم، نه مستقیما به قطب منفی باتری آن.
ترتیب استاندارد اتصال باتری به باتری
۱- گیره قرمز را به قطب مثبت (+) باتری خالی وصل کنید.
۲- سر دیگر گیره قرمز را به قطب مثبت (+) باتری سالم وصل کنید.
۳- گیره مشکی را به قطب منفی (–) باتری سالم وصل کنید.
۴- سر دیگر گیره مشکی را به یک نقطه اتصال زمین مناسب (ارت) روی موتور/بدنه خودرو باتری خالی وصل کنید (پیچ یا بست فلزی تمیز و بدون‌رنگ، دور از باتری و قطعات متحرک).
نکته: اتصال آخر دورتر از باتری خالی انجام می‌شود تا اگر جرقه‌ای رخ داد، از گازهای احتمالی اطراف باتری دور باشد و ریسک انفجار به حداقل برسد.
راه اندازی ماشین با باتری به باتری: چطور و کی استارت بزنیم؟
۱- خودروی سالم را روشن کنید و حدود ۱–۳ دقیقه درجا کار کند تا کمی جریان شارژ به باتری خالی برسد. گاز دادن شدید لازم نیست؛ دور آرام یا کمی بالاتر کفایت می‌کند.
۲- حالا استارت خودروی باتری خالی را بزنید. اگر سریع روشن شد، عالی. اگر نزد، ۲۰–۳۰ ثانیه صبر کنید و دوباره تلاش کنید.
۳- در صورت روشن نشدن پس از ۲–۳ استارت کوتاه، ۳–۵ دقیقه دیگر صبر کنید تا شارژ بیشتری منتقل شود و دوباره امتحان کنید.
۴- اگر باز هم روشن نشد، احتمالا باتری معیوب یا اتصال شُل، سولفاته شدید، یا حتی مشکل استارتر/رله/سوئیچ است. در این حالت ادامه ندهید و به مکانیک و تعمیرکار اطلاع دهید.
هشدار: استارت‌های طولانی (بیش از ۱۰ ثانیه) می‌تواند استارتر را داغ و آسیب‌پذیر کند. بین هر استارت با استارت بعدی کمی فاصله بگذارید و به‌طور مداوم استارت نزنید.
روش جدا کردن کابل ها بعد از باتری به باتری (به ترتیب معکوس)
پس از روشن شدن خودروی مشکل‌دار:
۱- گیره مشکی را از اتصال زمین (ارت) خودرو باتری خالی جدا کنید.
۲- گیره مشکی را از قطب منفی باتری سالم جدا کنید.
۳- گیره قرمز را از قطب مثبت باتری سالم جدا کنید.
۴- گیره قرمز را از قطب مثبت باتری خالی جدا کنید.
کابل‌ها را بدون برخورد سرگیره‌ها با هم جمع کنید. خودرو را خاموش نکنید.
بعد از روشن شدن ماشین چه کنیم تا دوباره خاموش نشود؟
- حداقل ۲۰ تا ۳۰ دقیقه رانندگی (ترجیحا جاده‌ای و با دور موتور متوسط) تا دینام باتری را شارژ کند. درجا کار کردن هم شارژ می‌کند، اما کندتر و ناکارآمدتر.
- بارهای سنگین برقی مثل گرمکن‌ها و سیستم صوتی را در چند دقیقه اول خاموش نگه دارید.
- چک شارژ و سلامت. در اولین فرصت به تعمیرگاه یا فروشگاه باتری مراجعه کنید تا تست ولتاژ بی‌بار، تست شارژ آلترناتور و تست CCA انجام شود. اگر باتری قدیمی است (معمولا بیش از ۳–۴ سال)، احتمالا باید باتری نو بخرید.
نکات ایمنی برای باتری به باتری ماشین
- هرگز قطب‌ها را برعکس نزنید: اتصال بالعکس می‌تواند فیوزها، دیودهای آلترناتور و واحدهای کنترل الکترونیکی (ECU) را بسوزاند.
- اتصال کوتاه بین گیره‌ها ممنوع: هنگام آزاد بودن یک سر کابل، مراقب تماس تصادفی با فلز بدنه باشید.
- دود/بوی غیرعادی: اگر دود یا بوی غیرعادی مشاهده و استشمام کردید، بلافاصله اتصال را قطع کنید.
- محیط بسته با تهویه ضعیف: باتری به باتری را در فضای باز انجام دهید، چرا که در محیط بسته خطر تجمع گازهای قابل اشتعال و مسمومیت وجود دارد.
- ارت (نقطه اتصال گیره مشکی) را هوشمندانه انتخاب کنید: روی بخش‌های متحرک (پولی، تسمه) یا قطعات رنگ‌شده و پلاستیکی کابل را متصل نکنید.
- دوری از کودکان و حیوانات: دقت داشته باشید که هنگام باتری به باتری کودکان یا حیوانات نزدیک خودروها نباشند.
چرا ارت (اتصال زمین بدنه) بهتر از منفی باتری است؟
هنگام شارژ و تخلیه، اطراف باتری ممکن است گاز هیدروژن تشکیل شود. هر جرقه در نزدیکی باتری خطرناک است. با وصل کردن آخرین گیره به بدنه/شاسی (دور از باتری)، فاصله محل احتمالی جرقه را بیشتر می‌کنیم. افزون بر آن، بدنه خودرو ذاتا به منفی سیستم وصل است؛ بنابراین برق‌رسانی به درستی انجام می‌شود.
اگر بعد از باتری به باتری ماشین روشن نشد، چه کار کنیم؟
۱- اتصالات را دوباره بررسی کنید: لق بودن گیره‌ها، رنگ یا زنگ‌زدگی روی قطب‌ها و اشتباه در تشخیص قطب‌های باتری از دلایل اصلی روشن نشدن ماشین است.
۲- بگذارید بیشتر شارژ بگیرد: ۵–۱۰ دقیقه دیگر خودروی سالم روشن بماند، سپس دوباره استارت بزنید.
۳- باتری کاملا مرده: اگر ولتاژ بسیار پایین یا سلول باتری خراب باشد، حتی باتری به باتری هم جواب نمی‌دهد.
۴- خرابی فیوز/رله استارتر: اگر با وجود نور چراغ‌ها، استارت اصلا نمی‌چرخد ممکن است رله یا فیوز استارتر مشکل داشته باشد.
۵- ایراد در سوئیچ/ایموبیلایزر: در برخی مدل‌ها، ایراد در سیستم ضدسرقت می‌تواند اجازه استارت ندهد.
۶- استارتر معیوب: صدای تیز «وِز» یا ضربه بدون چرخش موتور می‌تواند نشانه خرابی بندیکس یا خود استارتر باشد.
تفاوت باتری به باتری با جامپ استارتر (پاوربانک خودرو)
دستگاه‌های جامپ استارتر (پاوربانک استارت) باتری لیتیومی فشرده‌ای دارند و بدون نیاز به خودروی دوم، جریان کوتاه‌مدتِ کافی برای استارت می‌دهند.
اگر زیاد در مسیرهای خلوت تردد می‌کنید، داشتن یک جامپ‌استارتر باکیفیت بسیار به کارتان می‌آید.
مزایای جامپ استارتر
- قابل‌حمل، سریع، ایمن‌تر از نظر مدیریت جرقه (بعضی مدل‌ها حفاظت پلاریته و اتصال کوتاه دارند).
- مناسب مکان‌های دورافتاده.
معایب جامپ استارتر
- هزینه اولیه، نیاز به شارژ دوره‌ای دستگاه.
- مدل‌های ضعیف برای موتورهای بزرگ یا در سرما کارایی ندارند.
کارهایی که نباید در زمان باتری به باتری انجام دهید
در هنگام باتری به باتری ماشین، نکاتی را باید رعایت کنید تا خودتان و ماشین‌ها ایمن و سالم بمانند.
- انتخاب نقطه اتصال زمین (ارت) آلوده، رنگی یا لق که اتصال کامل را برقرار نمی‌کند.
- گاز دادن شدید خودروی سالم؛ به سیستم شارژ فشار می‌آورد و لازم نیست.
- رها کردن کابل‌ها روی موتور داغ یا قطعات متحرک.
- بی‌توجهی به تاریخ تولید و عمر باتری؛ باتری‌های معمولی ۲ تا ۵ سال بسته به شرایط دوام می‌آورند.
- استارت زدن بسیار طولانی و پشت‌سرهم.
- نادیده گرفتن نشانه‌های هشدار روی صفحه‌نمایش/چراغ باتری بعد از روشن شدن.
نتیجه گیری
باتری به باتری کردن ماشین، اگر با ابزار درست و ترتیب صحیح انجام شود، روشی امن و موثر برای بازگرداندن خودرو به حرکت است. با این حال این کار درمان قطعی نیست؛ چون علت خالی شدن باتری می‌تواند بسیار متنوع باشد: باتری قدیمی، دینام معیوب، قطعه برقی که پنهانی روشن مانده، یا حتی مشکل سیم‌کشی. بنابراین پس از روشن شدن، رانندگی برای شارژ اولیه را انجام دهید و سپس سیستم برق را به‌صورت تخصصی تست کنید. خرید یک کابل باکیفیت باتری به باتری و حتی یک جامپ‌استارتر مطمئن می‌تواند در موقعیت‌های اضطراری به کمکتان بیاید.
سوال های متداول
آیا می‌توانم هر خودرویی را به هر خودروی دیگر وصل کنم؟
ترجیحا کلاس و ولتاژ یکسان (اغلب سواری‌ها ۱۲ ولت) باشد. اتصال خودروی ۱۲ ولت به سیستم ۲۴ ولت (کامیون‌ها) خطرناک است. محدوده آمپراژ آلترناتورها هم متفاوت است؛ از خودرو کوچک برای روشن‌کردن شاسی‌بلند سنگین استفاده نشود مگر به‌صورت کوتاه و با احتیاط.
در زمستان چطور ماشین را روشن کنم؟
هوای سرد ظرفیت موثر باتری را کم و غلظت روغن را زیاد می‌کند؛ استارت سخت‌تر می‌شود. سیستم‌های مصرف‌کننده برق را خاموش کنید، از روغن موتور با گرانروی مناسب فصل استفاده کنید و اگر خودرو خوابیده، پیش از استارت چند ثانیه سوئیچ را در حالت ON بگذارید تا پمپ سوخت کار کند.
چرا باید بعد از باتری به باتری و روشن شدن ماشین رانندگی کنم؟
آلترناتور برای جبران انرژی‌ای که هنگام استارت مصرف شد، زمان می‌خواهد. درجا کار کردن باتری را شارژ می‌کند، اما کندتر و با بازده کمتر؛ رانندگی با دور متوسط تاثیر بیشتری دارد.
برای باتری به باتری ماشین چند بار استارت بزنم؟
معمولا ۲–۳ تلاش کوتاه ۵–۱۰ ثانیه‌ای با فاصله‌های ۳۰–۶۰ ثانیه کافی است. بیش از آن، خطر گرم شدن استارتر و آسیب وجود دارد.
آیا در زمان باتری به باتری ماشین امکان انفجار باتری وجود دارد؟
این وضعیت کم پیش می‌آید ، اما بله امکان دارد؛ به‌ویژه اگر گاز هیدروژن جمع شده باشد و جرقه در نزدیکی باتری ایجاد شود. رعایت ترتیب اتصال/جداسازی و دور نگه‌داشتن منبع جرقه ضروری است.
آیا روشن شدن ماشین بعد از باتری به باتری نشان می‌دهد که باتری خودرو سالم است؟
نه. روشن شدن خودرو تنها نشان می‌دهد شارژ لحظه‌ای کافی بوده. برای اطمینان از سلامت باتری، تست تخصصی لازم است. باتری‌های قدیمی یا سولفاته معمولا پس از چند روز دوباره خراب می‌شوند و دردسر درست می‌کنند.
آیا می‌توانم کابل منفی را مستقیم به منفی باتری خالی بزنم؟
در بسیاری از خودروها این کار را می‌توان انجام داد، اما از نظر ایمنی (کاهش جرقه نزدیک باتری) توصیه می‌شود که به نقطه زمینِ مطمئن روی بدنه/موتور وصل کنید.
برای محافظت از سیستم‌های حساس الکترونیکی ماشین، چه کار کنم؟
بسیاری از خودروهای مدرن محافظ دارند، ولی همچنان تشخیص درست قطب‌های باتری و ترتیب بسیار مهم است. استفاده از کابل‌های باکیفیت و اتصال مطمئن ضروری است. در صورت تردید، از جامپ‌استارتر با حفاظت پلاریته استفاده کنید یا از امداد خودرو کمک بخواهید.
نویسنده: میلاد قزللو
