فهرست مطالب
برخلاف ایرادات رایج مکانیکی، مشکلات الکتریکی در خودروها غالبا نمود بارز نداشته و بیشتر خود را به صورت ایرادهای ثانویه بروز می‌دهند. نتیجه آن که در صورت نداشتن سررشته و اندکی تخصص در اصول ابتدایی علم برق، سردرگمی در یافتن منشا ایراد می‌تواند بسیار آزاردهنده و اعصاب‌خردکن باشد. برق دزدی یا نشت برق، اصطلاحات رایجی است که برای بیان یک ایراد الکتریکی استفاده می‌شود. ایرادی که موجب اتصال کوتاه میان سیم‌های به‌کاررفته در خودرو، پایه‌های فیش‌ها، اتصالات معیوب، پوسیده یا لخت‌شده سیم‌ها می‌شود.
اما برق دزدی ماشین دقیقا چیست؟ معمولا خود را چطور بروز داده و چه روشی برای شناسایی آن وجود دارد؟
برق دزدی ماشین چیست؟
برق دزدی در اصطلاح تخصصی با واژه Parasitic Draw یا کشش جریان انگلی خطاب می‌شود. به این معنا که بخشی از مدار الکتریکی بدون آن که مورد استفاده قرار بگیرد، در حال مصرف مقداری از ولتاژ الکتریکی است و از‌این‌رو جریان می‌کشد.
اگر این کشش جریان یا مصرف انگلی شدید باشد، شاهد دود کردن سیم، بوی سوختگی یا حتی آتش‌سوزی در بخشی از خودرو خواهیم بود اما اگر جزئی باشد، ممکن است تنها باعث برهم خوردن سلامت کاری خودرو و امکانات الکتریکی مختلف آن شود.
علائم برق دزدی ماشین
برق دزدی خودرو با توجه به محل و مداری که درگیر آن شده است، می‌تواند علائم بسیار متنوع و گیج‌کننده‌ای داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است پیشرانه خودرو به هنگام روشن کردن کولر، ناگهان خاموش شود. یا این که موقع چرخاندن فرمان یا زدن راهنما، بوق خودرو نیز فعال شود. به هنگام بسته شدن در، چراغ سقفی خودرو خاموش نشده یا پیشرانه با ریپ و لرزه کار کند.
در نتیجه برق دزدی الزاما یک رفتار ثابت و مشخص ندارد. این که در کجای سیستم و به چه صورت اتصال کوتاه و برق دزدی انجام گرفته است، ممکن است رفتار‌های عجیب و بعضا غیر قابل شناسایی و درک رخ دهد.
اما آنچه معمولا به دنبال پدیده برق دزدی خودرو محقق می‌شود، افت ولتاژ باتری به هنگام خواب بودن خودرو است. به این ترتیب که باتری خودرو نو است یا مدت زمان کوتاهی از نصب آن می‌گذرد. دینام مشکلی در تامین برق مورد نیاز خودرو و شارژ باتری ندارد، اما زمانی که خودرو چند روز پارک شده باشد، قابلیت استارت خوردن نداشته و ولتاژ آن به شدت افت می‌کند.
افت ولتاژ باتری بدون تردید رایج‌ترین علامت برق دزدی و مصرف بیش از حد بخشی از مدار سیم‌کشی خودرو به هنگام خاموش بودن است. توجه داشته باشید که خودرو خاموش و پارک‌شده، عملا هیچ سیستم الکتریکی در مدار ندارد که بخواهد تا این اندازه برق مصرف کند. در نتیجه حتی پس از یک ماه پارک بودن خودرو، استارت خوردن طبیعی آن الزامی است.
البته باید توجه داشته باشید که برقی از سیستم‌های استاندارد مخصوصا در خودروهای مدرن امروزی، نظیر کامپیوتر پیشرانه، ساعت و سیستم ضد سرقت (ایموبلایزر) خودرو مقدار بسیار ناچیزی از جریان الکتریکی را برای روشن بودن و حفظ امنیت خودرو مصرف می‌کند. اما این میزان در حالت استاندارد به اندازه‌ای نیست که در گذر یک ماه، به تخلیه شارژ باتری بینجامد.
یکی از مواردی که وجود برق دزدی قابل توجه را لو می‌دهد، بروز جرقه قابل توجه به هنگام نصب سرباتری است. زمانی که سرباتری خودرو برای چند دقیقه طولانی (بیش از ۱۵ دقیقه) از باتری جدا باشد، تمامی سیستم‌های برقی خودرو از جمله خازن‌های به‌کاررفته در ECU و مدارهای کنترلی سیستم تهویه مطبوع، دزدگیر، ایموبلایزر، سیستم صوتی و… کاملا تخلیه می‌شوند.
در نتیجه زمانی که قطب باتری را دوباره متصل می‌کنید، این خازن‌های برای شارژ مجدد برای یک لحظه کوتاه بار الکتریکی سنگینی از باتری می‌کشند تا شارژ شوند. این مهم موجب بروز جرقه طبیعی در سرباتری خواهد شد. اما اگر سرباتری را جدا کرده و بلافاصله مجدد آن را متصل کنید، نباید با بروز جرقه ثانویه مواجه باشید. بخصوص در خودروهای قدیمی‌تر که فاقد ECU و سیستم‌های پیشرفته الکترونیکی هستند، بروز این جرقه بدون تردید نشانگر مصرف بیش از حد جریان الکتریکی و برق دزدری در محلی مشخص است.
دلایل برق دزدی ماشین
به صورت اصولی، می‌توان چند حالت رایج برای بروز پدیده برق دزدی ماشین یا کشش جریان انگلی در نظر گرفت که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
عمر مفید خودرو
با افزایش طول عمر خودرو، روکش لاستیکی بسیاری از سیم‌های به‌کاررفته در خودرو رفته‌رفته پوسیده و سفت و خشک می‌شود یا ترک می‌خورد. این ترک‌خوردگی احتمال برخورد جزئی میان سیم با بدنه فلزی خودرو یا سیم‌های لخت دیگر را فراهم می‌کند. در نتیجه ممکن است خودرو بدون هیچ دلیل و صرفا به دلیل فرسودگی دسته سیم‌ها با برق دزدی مواجه شود. در نتیجه احتمال بروز این حالت در خودروهای کلاسیک و وینتج به مراتب بیشتر است.
انجام تغییرات و تعمیرات غیر اصولی
خودرویی که با تغییرات فراوان غیر اصولی مواجه باشد، بدون توجه به اصول سیم‌کشی و علم برق دستکاری و تقویت شود، ممکن است به سادگی با احتمال برق دزدی مواجه باشد. سیم کشی اشتباه، عدم استفاده از اتصالات درست، عدم استفاده از سیم باکیفیت یا گیج (ضخامت) مناسب می‌توان احتمال برق دزدی را افزایش دهد.
نصب آپشن‌های افترمارکت
بسیاری از مالکان پس از خرید خودرو اقدام به نصب تجهیرات مختلفی می‌کنند تا حس سواری و تجربه رانندگی با خودرو را بهبود دهند. اقداماتی نظیر نصب دوربین دنده عقب، دوربین ثبت وقایع، نصب سیستم صوتی قدرتمند، دزدگیر افترمارکت، سنسورهای فراصوت (سنسور پارک)، نصب گرم‌کن یا سرد کن صندلی، استفاده از نمایشگر مولتی مدیا افترمارکت، آینه‌های تاشو برقی، صندلی برقی افترمارکت، نصب سیستم روشنایی متعدد و غیر استاندارد و تغییراتی از این دست، نیازمند انجام سیم‌کشی‌های متعدد و غیر فابریک است که فرصت‌های بسیار زیادی برای بروز پدیده برق دزدی ماشین را فراهم می‌آورد.
خرابی سنسورهای موتور
گاهی اوقات آسیب درونی و خرابی برخی سنسورهای مربوط به عملکرد پیشرانه، موجب بروز اتصال کوتاه درون سنسور می‌شود. در نتیجه زمانی که سوئیچ خودرو بسته است، این سنسور ممکن است همچنان جریان الکتریک مصرف کند. اگرچه این ایراد شاید به خودی خود مشخص نباشد و موجب کارکرد نامناسب موتور نشود، اما همچنان بار الکتریکی مضاعفی بر باتری خودرو خواهد گذاشت.
خرابی سوئیچ لای درها
یکی از رایج‌ترین ایرادهای مشترک در برق دزدی بیشتر خودروها، خرابی سوئیچ بسیار ساده لای درها است. وظیفه این سوئیچ، تعیین بسته یا باز بودن درها و همچنین فعال کردن سیستم دزدگیر و ایموبلایزر خودرو است. خرابی این سیستم ممکن است موجب روشن ماندن ناخواسته چراغ سقف یا چراغ داخل صندوق شود.
تجهیزات متصل به فندکی یا مدار برق خودرو
اتصال دائمی شارژر تلفن همراه به فندکی کابین یا نصب اینورترهای ۲۲۰ ولت (تجهیزات تقویت برق از ۱۲ ولت به ۲۲۰ ولت) به مدار برق خودرو، حتی زمانی هم که در حال استفاده نباشند، جریان قابل توجهی از سیستم برق خودرو را می‌کشند. دلیل آن است که این تجهیزات دارای مدارهای سوئیچینگ داخلی هستند که به صورت پیوسته و حتی زمانی هم که از آن‌ها استفاده نمی‌شود، در حال مصرف برق هستند.
سوختن یا ترک خوردن وایرها
یکی دیگر از انواع برق دزدی رایج در خودروهای قدیمی‌تری که از ساختار کویل بر شمع (Coil on Plug) بهره نگرفته و دارای سیستم جرقه مجزا و وایر هستند، احتمال سوختگی پوسته سیلیکونی وایر بر اثر برخورد با منیفولد اگزوز یا ترک خوردن آن به دلیل عمر زیاد است. سیستم برق خودرو از کویل تا سر شمع‌ها، یک سیستم ولتاژ قوی است. برق تقویت‌شده انتقالی به شمع‌ها تمایل بسیار زیادی برای پرش به فلزات نزدیکی خود دارد. اگر پوسته وایر سوخته یا ترک خورده باشد، برق ولتاژ بالا به‌جای انتقال به سر شمع، به یکی از بخش‌های فلزی بدنه جهش کرده و این نوع برق دزدی، موجب ریپ زدن پیشرانه بخصوص تحت فشار و دور موتور بالا می‌شود.
شیوه تشخیص برق دزدی خودرو
اگرچه تشخیص منشا و محل دقیق اتصال کوتاه و برق دزدی کار ساده‌ای نیست، اما می‌توان وجود برق دزدی یا حداقل مدار درگیر آن را با روش‌های ساده شناسایی کرد. برای انجام این کار تنها نیاز به یک دستگاه مولتیمتر (دستگاه الکترونیکی تشخیص و عیب یابی تجهیزات الکترونیکی) معتبر و استاندارد خواهید داشت. رویه کار به این ترتیب است که:
- ابتدا خودرو را خاموش کنید و تمامی تجهیزات برقی مورد استفاده نظیر سیستم روشنایی و سیستم صوتی را کاملا خاموش کنید تا هیچ سیستمی در مدار برق خودرو فعال نباشد. درهای خودرو را نیز ببندید تا چراغ سقفی روشن نباشد.
- کاپوت خودرو را باز کنید و اگر خودرو شما مجهز به چراغ زیر کاپوت است، آن را از کار بیندازید تا برق مصرف نکند.
- قطب منفی باتری را جدا کنید. سپس مولتیمتر را در وضعیت اندازه‌گیری جریان (وضعیت مشخص‌شده با حرف A) قرار دهید تا بتوانید جریان مصرفی را اندازه بگیرید. سپس قطب منفی مولتیمتر را به کابل منفی، و قطب مثبت آن را به قطب منفی روی باتری متصل کنید. در این حالت، مولتی متر درست در مدار برق خودرو (سیم‌کشی اصلی و باتری) قرار می‌گیرد. توجه داشته باشید که مولتی متر را می توان در مسیر کابل مثبت و سرباتری مثبت نیز قرار داد.
- در این مرحله، با خاموش بودن تمام دستگاه‌ها و تجهیزات خودرو و بسته بودن سوئیچ، جریان مصرفی به نمایش درآمده بر روی مولتی متر، باید در حدود تنها چند ده اهم (تقریبا بین ۵۰ تا ۸۵ میلی آمپر) باشد.
- اگر مقدار مشاهده شده بر روی مولتی متر بیش از ۱۰۰ میلی آمپر باشد، نشان‌دهنده مصرف بیش از حد برق در بخشی از سیستم برق خودرو یا همان برق دزدی است.
- در این مرحله به سراغ جعبه فیوز خودرو بروید. به ترتیب، با بیرون کشیدن هر یک از فیوزهای سیستم برق، عدد نمایش داده‌شده روی مولتی متر را بررسی کنید. اگر به هنگام بیرون کشیدن یکی از فیوزها، عدد جریان نشان‌داده‌شده بر روی مولتی متر افت کرد، مدار الکتریکی فیوز مربوطه، دچار برق دزدی است.
این روش تنها تعین‌کننده مداری است که به برق دزدی دچار است. اگرچه این موضوع کمی گسترده و گنگ به نظر می‌رسد، اما حداقل به شما نشان می‌دهد که کدام مدار باید مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد. این مهم کمک شایانی در راستای کشف منشا برق دزدی خواهد کرد.
روش‌های پیشگیری از برق دزدی
در راستای پیشگیری از بروز برق دزدی، توصیه می‌شود که چند نکته بسیار ساده و بعضا پیش پا افتاده را در نظر بگیرید.
- در صورت قدیمی بودن خودرو، توصیه می‌شود که دسته سیم‌های قدیمی را با نمونه‌های نو جایگزین کنید. البته این کار چون هزینه‌بر و دشوار است، معمولا به هنگام بازسازی عمده خودرو انجام می‌گیرد.
- از نصب آپشن‌های غیر استاندارد و افترمارکت تاییدنشده از سوی خودروساز خودداری کنید. بسیاری از امکانات عرضه‌شده در بازار افترمارکت ایران غالبا ساخت کشور چین و فاقد استانداردهای لازم است.
- در صورت تصمیم قاطع به نصب برخی ویژگی‌های افترمارکت، اجرای کار را به افرادی بسپارید که به علم برق خودرو تسلط داشته و انجام کار تمیز را در اولویت خود قرار می‌دهند.
- بروز برق دزدی ماشین را جدی بگیرید. اتصال کوتاه در خودروهای گران‌قیمت و مدرن دارای ECU و TCU (کامپیوتر موتور و کامپیوتر گیربکس) ممکن است به بروز ایرادهای الکتریکی جدی‌تری منجر شود که تعمیرات آن هزینه بسیار بیشتری بر دستان مالک خواهد گذاشت.
نتیجه گیری
برق دزدی در نگاه اول ممکن است تنها به سخت استارت خوردن یا استارت نخوردن خودرو پس از چند روز خواب منجر شود، اما حقیقت آن است که در موارد هرچند نادر، این مهم ممکن است به بروز مشکلات الکتریکی و فنی جدی‌تر نظیر سوختن ECU، کارکرد بد پیشرانه، خاموشی ناگهانی خودرو و بروز خطا در سایر قسمت‌های الکتریکی خودرو منجر شود.
بررسی و ریشه‌یابی منشا اصلی برق دزدی کمی گیج‌کننده و زمان‌بر است، اما این ایراد باید پیش از منجر شدن به مشکلات جدی‌تر و هزینه‌‌‌بردار، در اولین فرصت شناسایی و رفع شود.
نویسنده: شهاب انیسی
سوالات متداول
