هیچ کلاسی در بازار امروز خودرو ایران به اندازه کلاس خودروهای کراس اوور سایز کوچک شهری داغ و جذاب نیست. زمانی به لطف آزادی واردات خودرو به کشور، خودروهای مطرح از برندهای قابل قبول و سطح بالای جهان توانستند پا بر خاک سرزمین پارس بگذارند.
اما با منع واردات خودرو، این بازار وارداتی کم‌کم بوی کهنگی و دست دومی به خود گرفته است. بسیار دلگیر است که امروز شاهد هستیم زباله‌های چینی با قدرت بسیار زیاد پا به بازار کشور می‌گذارند تا با اقتدار در غیاب محصولات مطرح و باکیفیت جهانی آن هم در بازه قیمتی نیم تا یک میلیارد تومان، قد علم کنند. اگر کسی واقعا حاضر باشد که در این بازار آشفته با قیمت‌های حبابی نزدیک به یک میلیارد تومان پول بادآورده را پای یک زباله چینی بسوزاند، آیا بهتر نیست با کمی تحقیق قدم در وادی محصولات دست دوم برندهای مطرح و معتبر جهانیِ دارای دوام و کیفیت و عملکردی به مراتب بهتر از اسباب بازی‌های چینی بگذارد؟
خوشبختانه این مهم چندان جای توضیح و نصیحت ندارد و هنوز هم بسیاری از هموطنان حاضر هستند که ریسک خرید یک خودرو برتر اما از کلاس دست دوم و کارکرده را بر یک محصول چینی صفر بی‌کیفیت به جان بخرند. البته نمی‌توان از قیمت رقابتی و سطح آپشن‌های دهان پرکن محصولات چینی چشم پوشی کرد ولی کسی که در بازار خودروهای وارداتی دست دوم به دنبال گزینه مورد نظر خود می‌گردد به خوبی موضوع ظاهرسازی محصولات چینی را در ذهن خود حل کرده است.
رنو (داچیا) داستر و نیسان جوک دو محصول وارداتی بازار کراس اوورهای شهری سایز کوچک کشور است که چند سال پیش به موازات یکدیگر به بازار ایران راه یافتند و از قضا هر دو خودرو تجربه فروش و استقبال بسیار خوبی را در بازار داخل تجربه کردند. حال در بازار دست دوم این دو محصول متوسط، گزینه‌های خوبی برای رقابت با محصولات گران‌قیمت چینی به حساب می‌آیند.
ریشه شناسی، برادری زیرپوستی
دو خودرو مورد بررسی این مقاله را می‌توان به نوعی از برادرهای خونی و زیرپوستی یکدیگر دانست چرا که هر دوی آن‌ها بر پلتفرم B مشترک رنو/نیسان توسعه یافته و در بسیاری از ویژگی‌های طراحی فنی شاسی و پلتفرم با محصولات دیگر این دو خودروساز از جمله رنو کپچر مشترک هستند.
رنو داستر با نام اصلی داچیا داستر یکی از محصولات اقتصادی نماینده رنو در کشورهای اروپای شرقی، یعنی شرکت داچیا رومانی است. برخلاف آنچه که در ایران با داستر برخورد می‌شود، این خودرو در حقیقت کراس اووری است که در بازه قیمت رقابتی برای بازار کشورهای در حال توسعه همچون ایران، هند و برزیل طراحی و تولید شده است. داستر برای اولین بار در سال 2009 قدم به بازار جهانی گذاشت. باور کنید یا نه، این خودرو از پلتفرمی مشترک با دچیا لوگان (رنو تندر90) و رنو ساندرو بهره می‌برد که تنها کمی دربخش زیربندی، سیستم انتقال نیرو و طراحی خارجی آن تفاوت ایجاد شده است تا در دل کلاس کراس اوورهای شهری کوچک بگنجد.
با وجود این که پس از آغاز تولید داخلی رنو ساندرو حرف و سخن بسیاری پیرامون تولید داخلی داستر نیز به گوش می‌رسید اما این خودرو نتوانست شانسی فراتر از یک محصول وارداتی در کشورمان داشته باشد. در نتیجه رویه واردات این خودرو به نماینده واردات شرکت رنو در بازار ایران؛ یعنی شرکت نگین خودرو سپرده شد تا داستر را از نمونه نسل اول با کد شناسایی HS در سال‌های 2016 تا 2018 در چند تریم مختلف روانه بازار کشور کند.
با وجود داشتن پلتفرم مشابه و معرفی به بازار جهانی تنها یک سال پس از داستر، نیسان جوک روایتی کاملا متفاوت برای تعریف کردن داشت. این خودرو در نسل اول با کد شناسایی F15 در سال 2010 به بازار جهانی معرفی شد در حالی که از دیدگاه طراحی فنی و پلتفرم با رنو کپچر، نیسان میکرا و نیسان کیوب مشترک بود اما از طراحی انقلابی و بسیار رادیکالی بهره می‌برد. این خودرو تنها در نسخه وارداتی نسل اول بین سال‌های 2016 تا 2017 از سوی نماینده واردات نیسان در ایران یعنی شرکت جهان نوین آریا به بازار کشور تزریق شد اما در دوران پیش از برهم خوردن پیمان برجام، این شرکت واردکننده با قدرت حرف از مونتاژ داخلی دو محصول موجود نیسان در بازار کشور؛ یعنی جوک و ایکس تریل می‌‌زد که متاسفانه این مهم نیز با برهم خوردن برجام دود شد و به هوا رفت.
با وجود شباهت‌های زیرپوستی هر دو خودرو به یکدیگر باید تاکید کرد که داستر بر پلتفرم B و جوک بر پلتفرم B0 رنو/ نیسان توسعه یافته‌اند و از این رو از دیدگاه ابعادی داستر یک کلاس بالاتر و اندکی بزرگ‌تر از جوک است. اگرچه داستر در نسخه فیس لیفت نیز به ایران وارد شد اما هر دو گزینه تنها در نسخه‌های نسل اول شانس حضور در کشور را یافتند و نسل دوم آن‌ها که هم اکنون بر خط تولید قرار دارند به کشورمان وارد نشدند.
هر دوخودرو بیشتر در نسخه‌های تک دیفرانسیل (متحرک جلو) روانه بازار ایران شدند اما تعداد نسبتا محدودتری از نسخه‌های دو دیفرانسیل هر دو گزینه نیز به عنوان نسخه فول به کشور راه یافتند که موارد مورد بررسی این مقاله نیز نسخه‌های دو دیفرانسیل این خودروها است.
طراحی، انقلاب به سبک جوک یا میانه روی به روش داستر
ممکن نیست در قیاسی صحبت از جوک به میان آید و بتوان نقد طراحی را با خودرویی غیر از آن آغاز کرد. زمانی که جوک در سال 2010 روانه بازار جهانی شد، سبک طراحی خودروها حتی محصولات کره‌ای هم میانه‌رو و محافظ‌کار بود. جوک با طراحی بسیار فضایی و رادیکال بر اساس اغراق بسیار زیاد در سبک طراحی قوطی نوشابه‌ای (Coke Bottle)، با چهره‌ای عجیب و غریب پا به جهانی گذاشت که هنوز جابجایی چراغهای اصلی با مه‌شکن‌ها هنوز در آن باب نشده بود و حتی محصولاتی چون سیتروئن کاتوس و جیپ چروکی با این سبک طراحی مشابه به بازار راه نیافته بودند.
ای کاش دشواری‌های بخش طراحی خارجی جوک در همین نقطه به پایان می‌رسید. این خودرو در نمای جانبی با برجستگی‌های بسیار بزرگ گلگیرها مواجه است که ریم و تایرهای استاندارد آن از نظر تناسبات هندسی توان همخوانی و هماهنگی با آن‌ها را ندارند. نمای جلو خودرو خوشبختانه با جلوپنجره و قطعه کرومی V شکل تکمیل کننده این بخش با الهام از سبک طراحی V-Motion شرکت نیسان شکل می‌گیرد که به تنهایی جای اعتراض ندارد. اما بخش بالایی جلوپنجره با چراغهای روشنایی درروز و راهنما با بیرون زدگی بسیار زیاد همراه می‌شود که نگارنده را به یاد چراغهای نشانگر ابعاد خودرو؛ که در خودروهای تجاری و تجهیزات راهسازی استفاده می‌شود می‌اندازد.
نمای عقب نیسان جوک شاید قابل قبول‌ترین بخش ظاهری این خودرو باشد که اتفاقا با چراغهای عقب، الهام گرفته از سری 370Z برند نیسان تکمیل می‌شود. باید اعتراف کرد برخلاف نمای جلو و جانب خودرو، بخش انتهایی جوک به واقع دلنشین‌تر و قابل هضم‌تر است. جوک از سبک طراحی استفاده کرد که توانست دنیا را در دو دسته سیاه و سفید؛ طرفداران و منتقدان تقسیم کند. این طراحی شاید در آغاز دهه گذشته بسیار خاص و منحصر به فرد بود اما سوال این است که آیا طراحی آن امروز همچنان خیره کننده و خاص است یا خسته کننده و زشت؟
هضم نمای خارجی داستر اما نیاز به فرایند ذهنی پیچیده و حساب و کتاب هندسی ندارد. این خودرو از همان ابتدا با توجه به زادگاه و بازار هدف، از طراحی بسیار ارزان قیمت و ساده بهره گرفت تا هزینه‌های تولیدش همچنان معقول باقی بماند. از قضا همین طراحی در بازار جهانی به خوبی مورد استقبال قرار گرفت و حتی پس از ارائه یک فیس لیفت و ارائه نسل دوم نیز همین طراحی پایه مجدد تکرار شد. در نتیجه مواجهه با سبک طراحی داستر همانند جوک سیاه یا سفید نیست.
نقطه قوت داستر استفاده از طراحی جعبه‌ای برای ساختار کلی اتاق است. این سبک طراحی ضمن قابلیت زیاد برای حفظ میانه‌روی طراحان، از دیدگاه فنی نیز به کلاس شاسی بلندهای واقعی نزدیک‌تر و در نتیجه برای افراد شاسی بلندپسند مطلوب‌تر است. رنو با تکیه به خطوط مستقیم و از پیش مشخص شده در طراحی داستر توانست به ظاهر نهایی دست پیدا کند که تنها با استفاده از چند زاویه نرم دربخش جلوپنجره و قوس زیبای گلگیرها به تکامل می‌رسد.
بر خلاف جوک در داستر هیچ چیز اغراق شده نیست. به همین دلیل ظاهر خارجی داستر بدون شک تناسبات هندسی بسیار خوبی را به نمایش می‌گذارد که تنها با کمک شکست خطوط گرافیکی چراغهای جلو و برجستگی‌های روی در صندوق عقب متمایز می‌شود. نسخه فیس لیفت شده داستر نیز جز تغییر در بخش گرافیکی چراغهای جلو و عقب و استفاده از سیستم روشنایی LED تفاوت بارزی را در ساختار کلی طراحی خود شاهد نبود چراکه به طور کلی به آن نیاز چندانی نداشت.
با توجه به اختلاف ابعادی و کلاسی که بالاتر به آن اشاره شد، داستر با تعلق به کلاس کراس اوورهای کامپکت (Compact Crossover) از جوک؛ با تعلق به دسته سابکامپکت (Subcompact Crossover) اندکی بزرگ‌تر است. در نتیجه داستر در طول برابر با 180 میلی‌متر کشیده‌تر، در عرض برابر با 57 میلی‌تر پهن‌تر و در ارتفاع معادل 20 میلی‌متر بلندتر و از دیدگاه فاصله محورها به اندازه 143 سانتی‌متر کشیده‌تر از جوک است. از این رو داستر از هر نظر جثه مناسب برای چسباندن خود به کلاس خودروهای کلاس بالاتر را دارد.
طراحی داخلی، دو اقتصادی میانه رو
صحبت میان این دو خودرو جدال برابر در حوزه خودروهای اقتصادی است. شاید جوک به اندازه داستر اقتصادی و ارزان قیمت به نظر نرسد اما حقیقت داستان جز این نیست. با قرارگیری بر پلتفرم مشترک با لوگان (تندر90) و ساندرو نباید از دیدن قطعات مشترک در نمای داخلی میان این سه خودرو زیاد متعجب شوید. یادتان باشد با وجود وارداتی بودن داستر، این خودرو هنوز هم یک محصول اقتصادی از داچیا است. با این حال داستر از دریچه‌های سیستم تهویه مطبوع، دستگیره داخلی درها و حتی المان‌های کلی طراحی نمای داخلی (مانند طراحی غربیلک فرمان) مشترک با سایر محصولات اقتصادی خود استفاده می‌کند اما همچنان تلاش زیادی برای متمایز جلوه کردن از خود نشان داده است.
بخش میانی داشبرد دربرگیرنده سیستم تهویه مطبوع و مولتی مدیا به زیبایی با کنسول میانی ترکیب شده است که با استفاده از تریم مشکی پیانویی یا نقره‌ای (بر حسب رنگ‌بندی نمای داخلی) کامل می‌شود. اما جدا از این المان‌های جزئی نمای داخلی داستر چیز بیشتری برای نمایش به سرنشینان در طراحی خود ندارد.
جوک اما همان طراحی عجیب و غریب را با خود به نمای داخلی نیز برده است اما اگر تریم خودرو شما از نوع دو رنگ نباشد به احتمال قوی زیباترین المان طراحی نمای داخلی این خودرو را از دست داده و همچون داستر از نمایی تقریبا بی‌روح و بی‌هیجان برخوردار شده‌اید. داستان از این قرار است که برخی تریم‌های جوک در نمای داخلی با تریم‌های رنگ متضاد با رنگ بندی جیغ (زرد، قرمز، آبی و حتی مشکی) پوشیده شده است که گاهی با رنگ طرح زمینه دوخت پارچه صندلی‌‌ها نیز مشترک است.
قطعات این تریم دو رنگ دریچه‌های جانبی سیستم تهویه مطبوع، کنسول میانی و بخش دستگیره رودری‌ها را دربر می‌گیرد که اگر این تضاد رنگی (هرچند عجیب و رادیکال) از آن حذف شود، به واقع جذابیت چندانی برای نمای داخلی این خودرو باقی نمی‌ماند. بخش مرکزی داشبرد در برگیرنده تمامی سیستم‌های کنترلی است و طراحی غربیلک فرمان و ظاهر متمایز نشانگرهای پشت فرمان این خودرو مشابه به آنچه در سری Z نیسان دیده می‌شود؛ شاید تنها بخش زیبای داخل این خودرو باشد که مالک می‌تواند به آن دل ببندد.
نقطه ضعف دیگر جوک ابعاد کوچک‌تر فضای داخلی آن است که از اختلاف فاحش 143 میلی‌تری میان فاصله محورهای آن با داستر نشات می‌گیرد. به عبارت دیگر، درصورت قرارگیری در ردیف دوم صندلی‌های جوک، کلاس سابکامپکت این خودرو را با همه وجود خود احساس خواهید کرد چرا که این فضا برای افراد بلندتر از 1.75 متر به واقع آزار دهنده خواهد بود که البته شیوه طراحی قوس‌دار انتهای سقف این خودرو نیز در این مهم بی‌تاثیر نیست.
فضای صندوق عقب داستر با تعجب برابر با رقم 475 لیتر است که در نوع خود قابل احترام است. اما جوک در قیاسی فاجعه‌بار تنها برابر با 300 لیتر فضا در اختیار سرنشینان قرار می‌دهند. اما این مشکل تنها در چند سانتی‌متر اختلاف در ابعاد خارجی جوک و داستر ریشه ندارد. در حقیقت فضای محدودتر صندوق عقب جوک در گرو طراحی رادیکال آن است که در مقایسه با داستر باعث می‌شود نتواند به صورت مفید و مهندسی شده از فضای زیر سقف خود بهره بگیرد. استفاده زیاد نیسان از قوس‌های مکرر در بدنه جوک به شکل چشمگیری حجم فضای داخلی این خودرو را به صورت منفی تحت تاثیر قرار داده است.
مشخصات فنی، جوک چالاک در مقابل داستر همه جا رو
دو خودرو مورد بررسی در سه تریم به بازار ایران راه یافتند که دو تریم از نوع تک دیفرانسیل و تریم سوم نسخه فول از نوع دو دیفرانسیل بود که در جوک با نام تریم اسپرت و در داستر با نام تریم SE 4WD شناخته می‌شود. از آنجایی که نسخه مورد بررسی ما نیز نسخه فول دو دیفرانسیل این دو خودرو است، جوک فرصت دارد تا کمی خودنمایی کند.
دلیل خودنمایی جوک استفاده از پیشرانه چهار سیلندر توربوشارژر به حجم دقیق 1.62 لیتر به قدرت 190 اسب بخار در دور 5900 و گشتاور 240 نیوتون.متر در دور 2000 است. این ستاپ فنی که در حقیقت با رنو تلیسمان نیز مشترک است، جوک دو دیفرانسیل 1372 کیلوگرمی را قادر می‌سازد در حدود 8.5 ثانیه به تندی 100 کلومتر بر ساعت دست یابد در حالی که مصرف سوخت متوسط 7.5 لیتر بر هر 100 کیلومتر را از خود برجای می‌گذارد. این اعداد و ارقام به واقع رقم خیره کننده و جالب توجهی برای یک خودرو کراس اوور است. مشکل این خودرو استفاده از گیربکس ضریب متغیر X-CVT رنو/نیسان با سواری نه چندان دلچسب و ذاتی نسبتا حساس است، مگر اینکه این خودرو را همیشه بر مسیرهای آسفالت نگه دارید و درپی دردسر در مسیرهای بیراهه نباشید.
در مقابل داستر از پیشرانه 2.0 لیتری تنفس طبیعی چهار سیلندر به قدرت 135 اسب بخار در دور 5500 و گشتاور 195 نیوتون.متر در دور 3750 و گیربکس چهار سرعت اتوماتیک مشترک با رنو مگان 2 بهره می‌گیرد. سیستم انتقال نیرو در این خودرو بر خلاف جوک از نوع چهار چرخ متحرک دائم (AWD) نیست. بلکه راننده می‌تواند به صورت دستی از میان سه حالت مختلف، وضعیت انتقال نیرو را به محور جلو یا هر دو محور شخصا انتخاب کند.
این ستاپ عجیب که بیشتر در خودروهای آفرودر و شاسی بلندهای حقیقی به کار گرفته می‌شود داستر 1340 کیلوگرمی را در حدود 11 ثانیه از حالت سکون به سرعت 100 می‌رساند و مصرف سوخت متوسطی برابر با 8.9 لیتر در هر صد کیلومتر به همراه دارد که با وجود اختلاف فاحش با جوک به هیچ عنوان تعجب برانگیز نیست، اما چرا؟
سخن نهایی
جوک و داستر هر چقدر مشابه، سوار بر ایدئولوژی بسیار متمایزی توسعه یافته‌اند. جوک با پیشرانه‌ای تیز و بز، خودرویی کراس اوور را با ویژگی‌های یک کوپه اسپرت در اختیار مالک قرار می‌دهد اما در عوض داستر که در ظاهر تنبل جلوه می‌کند، در حقیقت از سیستم انتقال نیرو به سبک و سیاق خودروهای دو دیفرانسیل آفرودر بهره می‌گیرد که به واقع توان آفرود و بیراهه نوردی آن شاید بسیاری از کراس اوورهای کره‌ای موجود در بازار ایران با بیش از دو برابر قیمت نهایی را در مسیرهای خاکی شرمنده کند.
در نتیجه انتخاب میان جوک و داستر در بازار دست دوم، تنها به انتخاب بین برندها یا توان خروجی پیشرانه آن‌ها خلاصه نشده چرا که مهم‌ترین وجه تمایز بین این دو خودرو در حقیقت انتخاب بین یک کراس اوور تند و تیز شهری یا یک کراس اوور نسبتا تنبل همه‌جا‌رو است.
نویسنده: شهاب انیسی
