نیمه دوم سال ۹۶ بود که مقرر شد به مدت سه سال طرح نوسازی ۲۰۲ هزار خودرو باری سنگین یا طرح کلید به کلید با همکاری وزارت صمت، نفت، راه و شهرسازی و سازمان ملی استاندارد بررسی و اجرایی شود. این طرح اما در ابتدای راه خود آنچنان که باید اجرایی نشد.
تحریم‌ها، مانع نوسازی ناوگان تجاری شد
خروج آمریکا از برجام بسیاری از معادلات را به‌هم ریخت. اوضاع تولید خودرو در روزهای ابتدایی خروج آمریکا از برجام متفاوت شد. ترس از تحریم‌ها و کمبود قطعات، تجاری سازها را ترساند و راه را برای تولید ان کمی دشوار ساخت چرا که تامین قطعات دیگر به آسانی روزها و سال‌های قبل نبود. شریک‌های اروپایی حالا در این طرح نیستند و این مسئله نوسازی ناوگان تجاری را کمی سخت کرد. کمبود قطعات و عدم توانایی تامین آن، سبب تعطیلی کارخانه‌ها و بسته شدن خط تولید شده است که نتیجه آن ماندن شرکت‌ها و برندهای چینی در ایران است.
تعطیلی فعالیت ولوو تراکس پس از لغو برجام
لغو برجام سبب شد ولوو تراکس (Volvo Trukcs) که در بخش خودروهای تجاری در ایران فعال بود تصمیم به توقف همکاری خود بگیرد. خروج این خودروساز اروپایی فعالیت رنو تراکس را نیز در بخش خودروهای تجاری متوقف کرد چرا که رنو تراکس یکی از زیرمجموعه‌های ولوو تراکس است. توقف فعالیت این دو برند مطرح، ایران را از داشتن خودروهای با کیفیت محروم ساخت و راه را برای فعالیت گسترده چینی‌ها گشود.
صدور مجوز واردات خودروهای دست دوم
همزمان با تصمیم‌گیری برای نوسازی ناوگان حمل و نقل تجاری، مجوز واردات خودروهای تجاری دست دوم نیز صادر شده است. صدور این مجوز سبب نگرانی تولید کنندگان و وارد کنندگان خودروهای سنگین شد. به نظر می‌رسد اجرای این طرح در سال‌های گذشته مشکلاتی را برای رانندگان به وجود آورده است؛ چرا که برخی واردکنندگان خودروهای سنگین دست دوم را به جای خودرو نو به رانندگان می‌فروختند و این مشکلاتی را برای آنها ایجاد کرده بود.
انتظار برای نوسازی با واردات کامیون‌های دست دوم اروپایی!
مدت زیادی از نوسازی ناوگان حمل و نقل برون شهری می‌گذرد و تصمیم به واردات خودروهای دست دوم اروپایی نیز همچنان عملی نشده است. دو ماه از تصمیم ورود خودروهای سنگین دست دوم اروپایی به ایران می‌گذرد و تاکنون خودرویی وارد ایران نشده است. ۵۳ هزار دستگاه خودور فرسوده ناوگان باری قرار است در مرحله اول نوسازی شود. این ۵۳ درصد، چیزی حدود ۱۵ درصد ناوگان حمل و نقل تجاری را تشکیل می‌دهد و تاکنون هیچ خودروی فرسوده‌ای از زمان اجرای این طرح که خرداد ماه امسال ود نوسازی نشده است.
حال وخیم ناوگان تجاری
در حال حاضر، حدود یک میلیون و ۹۵۰ هزار کامیون در سراسر ایران فعالیت می‌کنند که چیزی حدود ۶۰۰ هزار کامیون فرسوده در کشور وجود دارد. براساس این آمار ۳۰ درصد از کامیون‌های کشور فرسوده است و باید نوسازی شود که تا پایان سال ۹۸ حدود ۲۵ هزار کامیون فرسوده نوسازی شده که این نوسازی طی ۲۰ سال صورت گرفته است.
همچنین عمر ۳۵۰ هزار کامیون برون شهری به ۱۹ سال می‌رسد و نفس نفس زدن آنها را می‌شود در جاده‌ها دید. ۱۰۸ هزار کامیون نیز سنی بالای ۲۲ سال دارند و در مجموع ۳۱ درصد از ناوگان حمل و نقل باری کل کشور را تشکیل می‌دهند. دولت و وزارتخانه‌های مربوطه طی سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا وضعیت حمل و نقل تجاری را به سمت نوسازی ببرند اما به نظر می‌رسد این طرح‌ها تاکنون موفقیت چندانی کسب نکرده‌اند و کامیون‌های پیر و فرسوده همچنان در جاده‌های ایران به نفس افتاده اما به ادامه فعالیت مشغول هستند.
کارخانه سایپا دیزل- طرح تعویض و نوسازی ناوگان فرسوده
واگذاری واردات خودروهای دست دوم به خودروسازان
واردات کامیون به خودروسازان واگذار شده است و خودروسازان هم در واردات آن را اجرایی نمی‌کند، چرا که به نظر می‌رسد این واردات می‌تواند به خودروسازان ضربه وارد کند و منافع آنها را به خطر بیندازد. بنابراین به نظر می‌رسد که تاکنون خودرویی به کشور وارد نشده و حمل و نقل جاده‌ای همچنان با همان کامیون‌های فرسوده به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
نوسازی خودروهای فرسوده با حذف تسهیلات به کامیونداران
طبق دستورالعمل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، واردکنندگان می‌توانند به جای هر کامیون کارکرده بالای ۴۰ سال یک کامیون دست دوم با عمر سه سال از شرکت‌های اروپایی و ژاپنی وارد کنند.
براساس این طرح واردکنندگان می‌توانند با هر ثبت سفارش برای تولیدکنندگان داخلی، یک هزار دستگاه خودرو و کامیونداران ۱۰ خودرو وارد کنند. به گفته کارشناسان این سهمیه می‌تواند موجب به وجود آمدن انحصار شود.
براساس بررسی‌های صورت گرفته به نظر می‌رسد که کامیونداران باید چیزی حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان هزینه کنند تا بتوانند کامیون خود را نوسازی کنند. این درحالی است که اعطای تسهیلات به کامیونداران فرسوده حذف شده است.
کیمته دائمی نوسازی ناوگان تجاری تشکیل می‌شود
قرار است کمیته «نوسازی ناوگان تجاری» به سرپرستی ایدرو (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) تشکیل شود. وزارت راه و شهر سازی و صندوق توسعه ملی نیز در این کمیته حضور خواهند داشت.
هدف از تشکیل این کمیته جلسات هفتگی با مسئولین مربوطه برای بررسی نوسازی ناوگان تجاری کشور است تا پیشرفت‌های این طرح پایش شود. به نظر می‌رسد طرح نوسازی حمل و نقل تجاری با رکود اقتصادی در ایران و بالا رفتن نرخ تورم به یه طرح شکست خورده و فراموش شده تبدیل شود!
نویسنده: شقایق صفی خانی
