در ایران از خودروهای مختلفی برای سرویس مدارس استفاده می‌شود که عمده آنها، پراید هستند. این در حالی است که ماشین سرویس مدرسه به دلیل سروکار داشتن با بچه‌ها باید استانداردهای خاصی داشته و ایمنی آن بالاتر از دیگر خودروها باشد. ضمن اینکه بهترین ماشین برای سرویس مدرسه باید دارای علائم خاصی باشد که دیگران نیز متوجه آن شوند و موارد احتیاطی بیشتری را در رابطه با آن رعایت کنند.
خودرویی به نام سرویس مدرسه
در کشورهای توسعه‌یافته، خودرو حمل و نقل دانش‌آموزان و سرویس مدارس استانداردهای اجباری و سخت‌گیرانه‌ای دارد که باعث می‌شود شرکت‌های اندکی اقدام به ساخت این خودروها کنند. این خودروها ظاهر خاصی دارند و برای همگان شناخته‌شده هستند و دیگر ماشین‌ها نیز در زمان رسیدن به اتوبوس مدارس باید اقدامات احتیاطی بالایی را انجام دهند که تخطی از آنها، می‌تواند هزینه و جریمه‌های سنگینی داشته باشد.
در گذشته، مدارسی که در کشورمان دارای سرویس بودند معمولا از مینی‌بوس‌های موجود در حمل‌ونقل داخل شهری برای این کار استفاده می‌کردند. چرا که در هیچ زمانی در کشورمان، خودرو مخصوص برای حمل دانش‌آموزان طراحی و تولید نشده است.
در سال‌های اخیر هم که شغل مسافربری داخل شهر با خودروهای شخصی یا به اصطلاح عامیانه مسافرکشی چه از نوع اینترنتی و غیراینترنتی زیاد شده است، افراد زیادی نیز تحت عنوان سرویس مدارس با خودروهای شخصی خود کار می‌کنند. این در حالی است که خودرو حمل دانش‌آموزان باید استانداردهای خاصی داشته باشد که متاسفانه بعید است روزی خودرویی به عنوان سرویس مخصوص مدارس در کشورمان طراحی و تولید و یا حتی وارد شود.
این روزها، پراید به عنوان ساده‌ترین و رایج‌ترین خودرو برای سرویس مدارس استفاده می‌شود و در بهترین حالت، تاکسی‌های ون به‌عنوان بهترین ماشین برای سرویس مدرسه، در نقش حمل و نقل دانش‌آموزان فعالیت می‌کنند که حداقل ایمنی بیشتری از دیگر خودروهای شاغل در این صنف مثل پراید، پژو، سمند و… دارد. قابل ذکر است که در سال‌های اخیر، شرکت‌های خصوصی نیز به منظور ارائه سرویس مدارس فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.
بهترین ماشین برای سرویس مدرسه
همان‌طور که گفته شد پراید بیشترین کاربرد را به‌عنوان ماشین سرویس مدرسه دارد. البته اگر استانداردهای جهانی را در نظر بگیریم خودروهای موجود را نمی‌توان به‌عنوان بهترین ماشین برای سرویس مدرسه در نظر گرفت و تنها از روی اجبار و ناچاری‌ست که از این ماشین‌ها برای رفتن و آمدن دانش‌آموزان به مدرسه استفاده می‌شود.
پراید
پراید از خاص‌ترین خودروهای موجود در ایران است. خاص از این نظر که در عین اینکه خدمات زیادی کرده است، اما هنوز یکی از خودروهای مورد غضب مردم محسوب می‌شود که علت آن هم ایمنی پایین این خودرو است.
با این وجود، چون پراید خودرویی کم‌استهلاک و کم‌هزینه است و مصرف سوخت خوبی دارد، با داشتن ابعاد کوچک، به راحتی در خیابان‌ها و معابر تردد می‌کند، یکی از بهترین گزینه‌های برای کار مسافربری داخل‌شهری است.
اما همان طور که گفته شد، این خودرو ایمنی پایینی دارد و همین قضیه باعث می‌شود تا در صورت وقوع تصادف خصوصا تصادفات از بغل که در شهرها بیشتر دیده می‌شود، افراد داخل آن آسیب‌پذیر باشند.
در مجموع این خودرو به خاطر ارزان‌قیمت بودن، استهلاک پایین، فراوانی قطعات و تعمیرگاه‌ها، هزینه پایین نگهداری، تردد راحت در معابر و خیابان‌ها، خودرویی مناسب برای جابه‌جایی مسافران در کشورمان شده است که از آن در سرویس مدرسه نیز بسیار استفاده می‌شود.
خانواده X200 سایپا
محصولات خانواده X200 سایپا با تیبا صندوقدار و تیبا 2 و سپس ساینا و کوییک ساخته و معرفی شدند که پلتفرم آنها بر اساس پراید و ریو است. خانوده X200 سایپا، ایمنی بهتری نسبت به پراید دارد و از طرفی، امکانات رفاهی و ایمنی آن نیز کامل‌تر است. به همین خاطر، خودروهای این گروه در کنار داشتن ابعاد کوچک که تردد آنها را در خیابان و معابر شهری آسان کرده است، استهلاک پایینی نیز دارند و قطعاتشان نیز چندان گران‌تر از پراید نیست. ضمن اینکه در بحث تعمیر، قطعات یدکی و خدمات نیز کاملا شبیه پراید هستند که همین قضیه، تعمیر و نگهداری از آن و هزینه‌های عملیاتی این خودرو را کاهش می‌دهد.
اما همان‌طور که گفتیم، بحث ایمنی در خودروهای سرویس مدرسه بسیار مهم است و خانواده X200 سایپا نیز با تغییراتی که در پلتفرم آنها نسبت به پراید انجام شده است، ایمنی بهتری از پراید دارند که این قضیه خصوصا در برخوردهای از بغل رعایت شده و در داخل درها، طراحی بهتری برای افزایش ایمنی صورت گرفته است. امروزه تیبا و ساینا به خاطر داشتن فضای صندوق عقب، گزینه خوبی برای سرویس مدارس هستند که نمونه‌های کارکرده آنها نیز قیمت مناسبی دارند.
پژو و سمند
هرچند که سهم اصلی بازار خودروهای سرویس مدارس در دست پراید و تیبا است؛ اما خودروهایی مثل پژو 405، پژو پارس و همچنین سمند نیز از گزینه‌های مطلوب برای این کار هستند. البته مطلوب از نظر ایمنی برای سرنشینان و داشتن یک کابین بهتر و ارگونومیک‌تر برای آنها. چرا که از نظر استهلاک و هزینه‌ها، شاید برای افرادی که در این حرفه فعالیت می‌کنند، هزینه‌های بالایی داشته باشد. با این وجود اگر معیار و انتخاب ما از یک خودرو به عنوان خودرو مدرسه فرزندمان، جادار بودن و ایمن‌تر بودن آن باشد، بهتر است تا به جای پراید به سمت پژو و سمند حرکت کنیم.
رنو ال 90
رنو ال 90 در زمان معرفی در میانه‌های دهه ۸۰ شمسی که عرضه آن از سال ۱۳۸۵ انجام شد، همیشه به عنوان جایگزین پراید و پیکان و به عنوان خودرویی ارزان‌قیمت برای قشر متوسط و ضعیف جامعه عنوان می‌شد تا اینکه با عرضه و تعیین قیمت این خودرو، بازهم معلوم شد که نمی‌توان با قیمت‌گذاری دستوری در بازار خودرویی کشورمان کاری از پیش برد.
هرچند که ظاهر ال90 هیچ‌وقت مطلوب جامعه نبود، اما این خودرو همیشه جزو خودروهای اقتصادی پرطرف‌دار به حساب می‌آید که ایمنی مناسب، مصرف سوخت پایین و وضعیت فنی خوب از جمله ویژگی‌های اصلی این خودرو است.
تندر۹۰ امروزه قیمت نسبتا بالایی دارد؛ اما از آنجایی که ایمنی این خودرو در وضعیت خوبی نسبت به بسیاری از هم‌دوره‌ای‌هایش است و اتاقی جادار دارد، یکی از بهترین گزینه‌ها برای سرویس مدارس است. ضمن اینکه استهلاک این خودرو و مصرف سوخت آن نیز پایین است و از این نظر نیز مناسب این شغل به نظر می‌رسد.
ون مسافری
در ساختار خودرویی کشورمان، می‌توان گفت که از نظر هزینه و همچنین ایمنی برای دانش‌آموزان، ون‌ها یکی از بهترین گزینه‌ها برای حمل‌ونقل شهری و خصوصا دانش‌آموزان هستند. این خودروها برای حمل مسافر طراحی می‌شوند و ساختار در آنها که کشویی هست و به داخل خیابان و معابر باز نمی‌شود، ایمنی دانش‌آموزان را در هنگام پیاده‌شدن و سوارشدن بالاتر می‌برد. ضمن اینکه به خاطر ساختار برقی درب آنها، امکان باز کردن در توسط دانش‌آموزان جز در مواقعی که راننده اجازه دهد، بسیار کمتر و حتی نزدیک به صفر است که همین عامل، باز هم باعث اطمینان خاطر خانواده‌ها و راننده می‌شود.
اما ون‌ها قیمت بیشتری از دیگر محصولات گفته‌شده در این لیست دارند که البته به دلیل ظرفیت بالاتر (۱۰ نفر)، درآمد بیشتری نیز خواهند داشت. در بازار فعلی کشورمان، ون دلیکا و نارون که از آن در شبکه تاکسیرانی بعضی از شهرها نیز استفاده می‌شود و خدمات و تعمیرات نسبتا گسترده‌ای نیز دارند و هم ون‌های طرح تویوتا هایس، بهترین ماشین برای سرویس مدرسه هستند. امتیاز ون‌ها در این است که در فاصله بین ساعت‌های شروع و پایان مدارس نیز می‌توان برای شرکت‌های خصوصی، هتل‌ها و سازمان‌ها نیز کار کرد.
نتیجه گیری
نه‌تنها در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته دنیا بلکه حتی در کشورهای درحال‌توسعه نیز استانداردهای خاص و سخت‌گیرانه‌ای برای سرویس مدارس و دانش‌آموزان تدوین و اجرایی می‌شود. مثلا در کشورهای آمریکای شمالی، ژاپن و اکثر کشورهای اروپایی، حتی نزدیک‌شدن به سرویس مدارس در زمان سوار و پیاده‌کردن دانش‌آموزان با اخطار راننده و همراه آن روبرو خواهد شد. یا در زمان توقف اتوبوس مدرسه، خودروهای پشت سر و روبه‌رو باید تا زمان حرکت دوباره اتوبوس، کاملا توقف کنند و تخطی از این کار، جریمه‌های سنگینی به همراه دارد.
اما متاسفانه در کشور ما از گذشته، اهمیت چندانی به سرویس مدارس داده نمی‌شد و هر سال شاهد بروز اتفاقات ناگواری در این زمینه نیز هستیم. در واقع می‌توان گفت بهترین کاری که آموزش‌وپرورش در این زمینه انجام داده، تایید صلاحیت رانندگان شاغل در این حرفه است و در زمینه خودرو و تایید سلامت و ایمنی آن نیز فقط چند بند و تبصره ساده گذاشته شده است.
سوال های متداول
متداول‌ترین خودرو برای سرویس مدرسه در ایران چیست؟
می‌توان گفت خودرو پراید به دلیل ابعاد کوچک و تردد راحت در معابر و خیابان‌ها، قیمت پایین که مناسب افراد این صنف است، تعمیر و نگهداری راحت و کم‌هزینه، بازار خریدوفروش دست‌دوم خوب و… باعث شده است تا رایج‌ترین خودرو برای جابه‌جایی دانش‌آموزان باشد.
آیا استانداردهای خاصی برای سرویس مدرسه در کشورهای جهان وجود دارد؟
در بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای در حال توسعه، اتوبوس‌های مدارس با استانداردهای خاصی طراحی و ساخته می‌شوند و تردد آنها در معابر و سوار و پیاده کردن دانش‌آموزان نیز استانداردها و قوانین به خصوصی دارد.
نویسنده: علیرضا داودی
